Әр қадам 5 ватт энергия береді
Жоба авторларының бірі, энергетика факультеті деканының орынбасары Александр Нефтисовтің айтуынша, «Қуат беретін жаяу жүргіншілер жолағы» өте қызық жоба. Ғалымдар ойлап тапқан ғылыми жаңалықтың ішінде платформасы бар құрылғы негізінен көшелерден өтетін жаяу жүргіншілер жолағынан бастап, адамдар көп жүретін тастақталары бар жерлерге төселуі тиіс.
Күнделікті өзіміз көріп жүргендей, қала көшелеріндегі тротуарларға төселген тастақталар ұзаққа бармай бүліне бастайды. Енді бұлай уайымдамайтын да болармыз, өйткені ғалымдар жасаған жаңашыл жоба сынақтан сәтті өтіп, жүзеге асса әр басқан қадамыңыздан қуат жиналады.
Құрылғы ортасында қозғалмалы ұяшықтар орнатылған. Сіз жолақтың бойымен өткен кезде тастақтаға табаныңыз тиіп, ұяшықтар қозғалады да, электр қуаты түзіледі. Яғни, кинетикалық энергиядан электр энергиясы алынады. Бұл қуат арнайы аккумуляторда жиналады.
А.Нефтисов бұл жобаны әріптесі, электр техникасы және автоматтандыру кафедрасы зертханасының меңгерушісі Вячеслав Монаховпен бірлесіп жасапты.
– Әрине жобаның Еуропада, Израильде бәсекелестері бар. Сондықтан қуат өндіретін павлодарлық жолақ жобасын басқаша жасадық. Күні-түні ізденіп, еңбек еттік. Сынақ ретінде жолақ құрылғысын университет пен Студенттер үйіне дейін апаратын аллеяға төседік, – дейді Александр Витальевич.
Қазір жолақтан алынатын қуат тротуар жиегіне орнатылған жарықшамдарға беріліп тұрғанын айта кету керек.
Аллеядағы жарықшам бағандарында ұялы телефонды қуаттайтын тетік орнатылған. Жолақ арқылы жиналған электр қуатын ала алады, – дейді жоба иелері.
Күннен қуат алады
Ғалымдардың ұсынған екінші жобасы – автономды жарықшамдар. Күннен қуат алатын шамдар қараңғы түссе, автоматты түрде жанады. Күн панельдері арқылы қуат алатын жарықшамдар қазір барлық жерде бар. Облыс орталығындағы Еуразиялық топ (ERG) құрамына кіретін «Қазақстан электролиз зауыты» АҚ-да былтыр кәсіпорынға 1500-ден астам электр қуатын үнемдейтін шам орнатыпты.
Облыс орталығында мемлекет-жекешелік серіктестігі аясында көше мен саябақтардың 12500 шамы толығымен жаңартылды. Жарық шамдары күндіз өшіп, түнде автоматты түрде қосылады. Бұрын қалада
40-50 шам орталықтандырылған құрылғымен басқарылса, қазір 12500 шамға 70 орталықтандырылған құрылғы энергия береді.
Жалпы, «Автономды жарықшамдар» жобасын ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесі кезінде үнділік ғалымдар ұсынды. Павлодарлық жобаға «Баламалы таза энергия көздері» бағытында ғылыммен айналысып жүрген үнділік профессор Рагаван Кришнасуами да оң баға берді. Үндістандағы мұнай және энергетика университетінің профессоры жергілікті оқу орнында «Жаңартылған таза энергетика» тақырыбында бір жарым жылдай дәріс оқыған болатын.
Ол баламалы энергия көздері тақырыбы бойынша ғылыми инновациялық бағдарламалар әзірлеп, жобаларды іске асыруға қолдау көрсетті. Үндістаннан келіп оқып жүрген студенттер де жарықшамды орнатуға жәрдемдесті.
«Күлді полимер»
Ал металлургия кафедрасының аға оқытушысы Әлібек Жақыпов пен мұнай-газ ісі кафедрасының аға оқытушысы Руслан Сабинов тұрмыстық полимерлік және техногендік қалдықтарды қосып, жаңа материал жасауды жүзеге асырды.
– Қазір полимерлік қалдықтар көп. Бұл – пластикалық бөтелкелер, қақпақтар, сұйықтықтар құйылатын конистрлар. Осы қалдықтарға шлак, күлді қосып, плиткалар жасап шығардық, – дейді Ә.Жақыпов. Ғалымдар өздері жасап шыққан материалды «Күлді полимер» деп атаған. Айтуларынша, жаңа өнім экологиялық тұрғыдан тиімді және құрамында ыдырамайтын полимерлік заттары бар қоспа су жұқтырмайды, сондай-ақ бетондай берік.
Аязда материалдың беріктігін сынау үшін ғалымдар Күлді полимерді университет аумағында жаяу жүргіншілер өтетін жолға төсеген.
«Жасыл» энергиямен өмір сүрейік
Облыстық тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық басқармасының мәліметінше, былтыр өңірде энергия үнемдеу бойынша квазимемлекеттік сектордың 486 нысанында энергия аудиті өткізіліп, 45 мың шаршы метрден астам терезе қапсырмасы ауыстырылды. Нысандардың 50 шаршы метр жабыны қайта жаңартылып, 8,8 мың шаршы метр сыртқы қабырғалар жылытылды. Осының нәтижесінде бюджет секторында 1 млн кВт сағаттан астам электр және 3 мың Гкал жылу энергиясы үнемделген. Сонымен қатар Павлодар, Екібастұз қалаларында көше шамдарын жаңғырту бойынша мемлекет-жекешелік әріптестік аясында кәсіпорындар 16 мың көше шамын жарықдиодты шамдарға ауыстырған. Осындай жобаларды іске асыру нәтижесінде өңірдегі электр энергиясын тұтыну мөлшерін 60 пайызға төмендету жоспарланған.
Университет ректоры Гаухар Ахметованың айтуынша, өңірдегі жаңашыл жобаларды университет қаржыландырып, жас ғалымдарға қажетті құрал-жабдықтар алып берді.
Университет ғалымдары өңірдегі кәсіпорындарға Экспо-2017 халықаралық көрмесіндегі жел энергетика қондырғысы (Германия), жел генераторы қондырғысы (Түркия), сондай-ақ «көгілдір көмір» технологиясы (Польша) жобаларын ұсынды.
– Бұл жобалардың технологиялары «Жас ғалым» студенттік ғылыми-зерттеу бағдарламасы аясында зерттеледі. Алдағы уақытта облыс әкімдігінің қолдауымен университеттің коммерциялау кеңсесі жүзеге асырмақ. Сондай-ақ университеттің 82 студенті көрмеге еріктілер ретінде қатысты. Студенттер оқу орнцында алған білімдеріне сай, келген қонақтармен әр тілде сөйлесе алады. Баламалы энергетика саласындағы бірегей технологиялық жетістіктермен танысу арқылы қазір түрлі ғылыми бағыттағы зияткерлік әлеуетке үйренуде. Мақсат – оқу орнының ғалымдары мен студенттері бірлесе отырып, өңірде «жасыл» энергияның мүмкіндіктерін пайдалану, – дейді Г.Ахметова.
Фарида БЫҚАЙ,
«Egemen Qazaqstan»
ПАВЛОДАР
