Сол секілді еңселі елордамыз – Астанаға жолы түскен кез келген қонақтың да жас қаланың сұлу сәулетімен қатар, мәдени ошақтарын аралап, рухани қуанышқа кенелуді көксейтіні заңдылық. Шет мемлекеттерді айтпағанда, еліміздің басқа өңірлерінен келетін мейманын да астаналықтар әуелі театр мен концертке апарып қыдыртатыны рас.
Әлі есімде, Астанаға алғаш келген кезім болатын. Елорданың мәдени өмірімен танысқым келген соң қаланы аралатуын өтініп досыма қолқа салдым. Танысым екі сөзге келмеді. Сөйтіп, ақылдаса келе рухани саяхатымызды Астананың бас театры – Қалибек Қуанышбаев атындағы академиялық Қазақ музыкалық драма театрынан (ол кезде «Астана Опера» әлі салына қоймаған – авт.) бастауды жөн көрдік. Бірақ неге екен, өнердің айналасында қызмет етпесе де, досым: «Алматының салтанатты театрларынан кейін саған біздің театр қалай әсер етер екен? Қатты қиял құрмай барарсың. Әйтпесе, көңілің қалады», деп бірден кесіп айтты. Оның нақты нені қауіп етіп тұрғанын түсінбесем де, әйгілі режиссер Әзірбайжан Мәмбетовтің ізі қалған театр алыстан менмұндалап шақыра берген.
Иә, шынымен де, біз барған театр Алматыдағы бір ғана М.Әуезов атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық драма театрының атшаптырым залы, жалпы салтанатымен салыстырғанда құстың ұясындай ғана екен. Сахнасының көлемі де шап-шағын. Ал көрермен залының жағдайы, орындықтарының орналасу реттілігі ғимараттың театр құрылысы заңдылықтарынан әлдеқайда алыс жатқандығын әйгілеп тұр.
Әрине, бұл театр ішін сырттай бақылағандағы алғашқы әсер ғана. Қуантарлығы – тосырқау сезімімізді аядай сахнада ақ тер, көк тер боп кесек бейне тудырып жүрген актерлер ойыны бір-ақ сәтте ұмыттырып жіберді. Десек те, бір өкініш – Астана театры жайлы алғашқы әсер осылайша көңілде жатталып қалып қойды.
Кейін білдік, ғимарат тіпті де кәсіби академиялық театрға арналып салынбапты. Бұрынғы аудандық партия комитеті орналасқан үй болып шықты. Яғни, бас қаланың жалғыз академиялық қазақ драма театры әлі күнге дейін мектептің мәжіліс залынан сәл үлкен кеңістікте өнер көрсетуге мәжбүр. Жыл сайын өтетін қорытынды есеп беру жиындарында: «Қалибек Қуанышбаев атындағы академиялық қазақ музыкалық драма театрына ғимарат салынады, тіпті жер телімі де бөлініп қойыпты» деген сүйінші жаңалық жылт етіп жария болады да, іле соңы тыныштыққа ұласады. Бұл – бірнеше жылдан бері айна-қатесіз қайталанып келе жатқан жағдай. Ондайда елорданың өнерсүйер бір көрермені ретінде өрекпіп қалған көңіліміз, кейін тез-ақ қайтып қалыбына түседі. Өйткені сөз айтылғанмен, сең орнынан қозғалар емес. «Баяғы жартас – сол жартас» қалпында.
Міне, ол уақыттан бері де 10 жылдан аса уақыт өтті. Театрдың көркемдік деңгейі күн санап өсіп, сапалық тұрғыдан жаңа белеске көтерілгенімен, шағын ғимарат біз күткендей салтанаты келіскен нағыз театр сарайына айнала қоймады. Ал бұл аралықта бір ғана Астананың өзінде «Астана Опера», «Астана Балет», «Nomad City Hall» концерт залы, Қазақ Ұлттық хореография академиясы сынды бірнеше өнер ордасы бой көтеріп үлгерді. Бұдан бөлек, республикамыздың облыс орталықтарында ашылып жатқан сәні мен салтанаты келіскен су жаңа театр ғимараттары да Астана жаққа келер театр көшін тағатсыздандыра күттіріп қойған. Мәселен, Ақтаудың Н.Жантөрин атындағы Маңғыстау облыстық музыкалық драма театры, Қарағандының С.Сейфуллин атындағы облыстық қазақ драма театры, Өскеменнің Шығыс Қазақстан облыстық драма театры, Шымкенттің Ж.Шанин атындағы қазақ драма театры, сол секілді өткен маусымда ғана шымылдығы салтанатты түрде М.Әуезовтің «Айман-Шолпан» музыкалық комедиясымен түрілген Б.Римова атындағы Талдықорған драма театрының көркі көз сүріндірер әсем ғимараттарының табалдырығына табан тигізіп тұрып, Арқа төріндегі елордамыз – Астанада да Қ.Қуанышбаев атындағы академиялық қазақ музыкалық драма театрына тиесілі дәл осындай еңселі ғимараттағы тұсау кесу тарихи сәтін армандағанымыз жасырын емес.
Рас, астана Астана болған 20 жылда елорда төрінде көздің жауын алар небір әсем ғимараттар бой көтерді. Оның арасында «Астана Опера» мен «Астана Балет» сынды құрылыс сапасы мен заманауи жасақталу деңгейіне әлем тамсана қарайтын теңдессіз сәулет туындылары да бар. Бәлкім, жоғарыда келтірген уәжімізді де «Астана Опера» театрының салынуын алға тартып, жоққа шығарушылар табылар. Бірақ қалай десек те әр өнердің жанрына сай өз көрермені бар. Мәселен, Еуропа елдерімен салыстырсақ, Орталық Азия мемлекеттерінде қарапайым көрерменнің операға қарағанда драма театрларға деген сұранысы һәм қызығушылығы басым. Бұл үрдісті Қазақстан театрларындағы өнерсүйер қауым талғамынан да анық байқауға болады. Яғни, бас қалаға қонақ боп келген көрерменнің барлығы бірдей Опера мен балет театрын жағалайды десек, сөзіміз жалған шыққан болар еді. Демек, 20 жылда мәдениет пен өнердің биік өлшемі, ордасына айналған Астанаға дәл опера мен балет театрлары секілді ел ұялмай баратын салтанатты драма театры да ауадай қажет.
Еліміздің түкпір-түкпірін аралаған театрлар шеруі Астанаға аялдаса, қанеки?!.
Назерке ЖҰМАБАЙ,
«Egemen Qazaqstan»
