Президент аналық жүрегіңізден шыққан жылы лебіздерге толы хатыңыз үшін Сізге алғысын жеткізуді тапсырды. Сондай-ақ Елбасымыз өзіңізге ұзақ та бақытты өмір сүріп, балаларыңыз бен немере-шөберелеріңіздің қуанышы мен қызығына бөлене беруіңізді тілейді» делінген хат қолына тигенде, әжептәуір марқайып қалғанын айтты.
Кезінде Павлодар облысы Май аудандық «Шамшырақ» газетінің редакторы, облыстық «Сарыарқа самалы» газетінде тілші қызметтерін атқарған ардагер әріптесіміз құрметті еңбек демалысына шыққанымен қоғамдық жұмыстарға белсене атсалысып келеді, сондай-ақ Астанадағы музей ісі саласын дамытуға қосқан үлесі мен қайырымдылық жолындағы төккен толағай тері өз алдына бір төбе. «Еgemen Qazaqstan» газетін үзбей оқитын ардагер журналистен реті келіп тұрғанда, қазір қандай жұмыспен айналысып жүргенін сұрадық.
– Мені бүгінгі таңда еліміздегі өзім секілді зейнеткерлердің жағдайы қатты алаңдатады, – деген Гүлбаршын Орханқызы мұнан кейін қарттар өміріне қатысты тың ойларын ортаға салды:
– «Жұрт күлсе біреулер жай күледі, басына түспеген жан не біледі?» деген бар. Сол айтпақшы, өмірден көрген-түйгені мол, дарияға-қарияға айналған кемел кісі қашанда ертең артымда қандай із қалады дегенді ойлаумен таң атырады. Адамның жас кезі – шыбынсыз жаз секілді алаңсыз іңкәр сәті десек, ал егде тартқан шағыңыз – өмірдің уылжыған сәті тәрізді бөлек әлем. Содан да әр ұрпақ үшін өз кезеңі аса қымбат. Менің ортаға салайын деп отырғаным – қарттықты қазіргі жұрт қалай түсініп жүр деген мәселе. Жетпіс, сексенді алқымдаған замандас құрбыларымды не ойландырады, не толғандырады деген толғақты ой.
Ұдайы өзін-өзі қамшылау, оқу-тоқу тек жастардың мойнына ғана артылған міндет емес, жас ұрпағыңның жан-дүниесін жете ұғына білу үшін бұл өзіңе де қатысты айтылған сын деп есептеу лазым. Ата-әже локомотив секілді олардың алдында жүруі керек емес пе? Сондықтан біздің мақсатымыз – қазыналы қария болу. Бұл сөздің мағынасы өте тереңде әрі қазақтың дәстүрі бойынша ежелден баға жетпес байлық саналады. Мән берсек, бұл – адамның ең бір жауапты кезеңі. Мысалы, жасыңа лайық сөйлей білудің өзі – үлкен мерей. Солай десек те кейбір қарттарымыз аталық, әжелік рөлін толық орындай алмай қалып жатқанда еріксіз қапаланасың.
Соның бәрін ескере келіп, қарттарымыз қоғамдағы өзгерістерден, жаңғырулардан шет қалмасын деген мақсатпен 60 пен 80 жас аралығындағыларға осы жағынан көмек көрсететін, рухани дамыту мектебі ашылса, көп жұртқа пайдасы тиер еді-ау деген тұжырым жасадым.
Қазір жұмыстың едәуір бөлігі компьютермен жүзеге асырылады. Баяғыдай кезекте тұрмай, түрлі коммуналдық төлемдерді үйден шықпай-ақ төлеуге мүмкіндік мол. Сонда мұның тілін оқып-білгеннің не айыбы бар дейсіз ғой баяғы. Қайта уақытыңыз үнемделеді. Кей құрбыларым: «Қартайғанда мұның бізге не керегі бар?» деп интернеттің тілін білуден қашады. Тегін үйретейік десең де өз ықтиярларымен бас тартады. Сондықтан айтайын дегенім, әлгі қарттар мектебі алғашқы кезекте, азаматтардың әлеуметтік жағдайын жүзеге асыруға мүмкіндік тудыратын, заңды құқығының қорғалуына, сақталуына кепілдік беретін, мұқтаждығы мен қажеттілігі бағдарланған, арадағы өзара әрекеттестік қарым-қатынас ұғынықты және қол жетімді болатын электрондық үкімет тұжырымдамасын (egov.kz.) пайдалануды үйретуді қолға алмақ. Бұрын мемлекеттік орган өз бетінше оқшау өмір сүріп, байланысқа түсе қоймайтын. Анықтама, растама т.б. қағаздарды жинау үшін, толып жатқан есіктерді ашуға тура келетін. Сондай-ақ бұл лицензияны рәсімдеу, коммуналдық төлемдер мен айыппұл төлеу сияқты жұмыстардың онлайн жүйесінде жүзеге асырылуына мүмкіндік туғызып отыр. Бизнесіңді өз бетіңше тіркеу, анықтама, балабақша кезегі туралы мағлұмат алу, т.б. осы сияқты жұмыстарды әркім өзі-ақ тындыра алады. Сондай бірсыпыра шаруаны шашаусыз жүзеге асыратын компьютердің тілін жетік білсек, артық па, ағайын?
Келешек озық технологияның заманы десек, осыған бейімделуге барынша тырысып-бағып жүрген жанның бірі өзіммін. Әжептәуір жасыма қарамастан жылт еткен жаңалықтан бой тасалап қалған кезім жоқ. Алпысымда компьютер, жетпісімде машина жүргізуді үйрендім. Демек үйренетін адамға ешқашан кеш емес. Компьютер тілі ғана емес, мұнда сондай-ақ қазақ халқының салт-дәстүрі, тарихы, мәдениеті, діні мен тілінің де оқытылуына үміттіміз.
Тағы бір мәселе, осы күні жасы үлкен әйелдердің киінуінде мін көбейді. Олар ана, әже ғой, көйлек киюден қалды. Тыртитып қыжыр-мыжыр шалбар киіп алатынды шығарды. Бәрібірдей оқалы шапан, оюлы камзол кисін демеймін, бірақ жаңаша жарасымды киімдерді таңдай білуге не кедергі деймін.
Ендігі бір ортаға салатын ой – біз осы той мәдениетін меңгердік пе деген жайт. Той басталмай жатып дастарқанға бас салу, сосын ішкен-жеген асымыз бойымызға тарасын деп селкілдеп, секіріп билей жөнелетін жөн-жоралғы қазекемнің әдет-ғұрпында бұрын-соңды болып па еді. Адам оңашада өз-өзін айнаға қарап көру керек қой, қимылың келісе ме, келіспей ме дегендей. Ән салу, әдемі қалжың айту қайда қалды? Тойда ән салайын, өлең оқиын дейтін үлкендер жоқтың қасы. У-шудың арасында отырып-отырып қайтады. Сонда асабаның жаттанды сөзін тыңдауға ғана келді ме, тойды қызықтауға келді ме – осы екеуінің айырмасын білу керек. Би керек болса, халқымызда тамаша билер бар емес пе?
... «Бәрін айт та, бірін айт» демекші, ең бастысы – денсаулыққа мән беру. Ол үшін адамда көңіл күйді орнықтыратын орта болуы керек, дер кезінде дұрыс тамақтанып, мәдениетті демалуға көңіл бөлген абзал. Лажы болса, жылына бір рет сауықтыру орындарында демалғанға не жетсін, шіркін! Бар өмірін балаларының келешегіне арнайтын қайран, қазекемнің бұдан гөрі ұрпағының ертеңі көбірек толғандыратыны мәлім, әрине. Дегенмен бұл өзіңді мүлде ұмыт, денсаулығыңды түзетуден бас тарт деген түбегейлі шешім емес.
Әсіресе мені ешкімге керексіз болмай қалған тағдырлардың мұң-мұқтажы алаңдатады. Көшеден міскін жан кездестірсем, тілдесіп, хал-жағдайын сұрастыра бастаймын. Қанға сіңіп кеткен қасиетті тастай алмайсың... Жастық – кәрілігіңді қамтамасыз ететін мүмкіндік деп жатады ғой, сол айтпақшы, осының бәрі кейінгі жастарға сабақ болсын деп айтып отырмын.
Қартайғанда жалғыз қалу сұмдық трагедия ғой. Бұл жердегі сөз тек Қарттар үйі туралы ғана емес, болып-толып, дүниесі асып-тасып жатқандардың ішінде де жан-дүниесі жалғызсырайтын, балалары мен немерелерінің тілін таба алмай қамығатын қариялар баршылық. Сондайда бас қосып, әңгіме-дүкен құратын, сырласатын жері болса, қандай ғанибет! Өзім де зейнет жасында болғандықтан әсіресе қала қариялары үшін сондай қазыналы орын ашсам ба деп армандаймын. Мұнда қарттар емін-еркін келіп-кетіп, өзара тамаша, жайлы әсерлерімен бөлісіп, жаңалықтан, жаңғырудан тыс қалмаудың қам-қарекеті қарастырылса, қанеки. Бұл жақсы жоба болар еді. Менің ұсынысым: егде кісілердің өз мектебі болса екен деймін. Ал мен осы реттегі жобамды жұртшылықпен бөлісуге әрдайым дайынмын».
Жазып алған Қарашаш ТОҚСАНБАЙ,
«Еgemen Qazaqstan»
