Өмірін ұрпағына үлгі етіп
Сейсенбі, 20 наурыз 2012 7:44
Әдеттегіше ерте оянып, зайыбы Зиаданың күрең қызыл шайына қанып, бойы жадыраған Қуаныш Тәжмұхамедұлы теледидардан таңғы жаңалықтарды қарап отырған. Кенет телефон қоңырауы шыр ете түсті. Тұтқаны көтергені сол еді, «Тәте, жасың құтты, денсаулығың мықты болсын…» деп, ыстық ықыласын жеткізуге асыққан Астанадағы қызы Гүлзира сыңғырлай жөнелді. Рахметін айтып, телефон тұтқасын қойды да, бір нәрсе есіне түскендей ойланып тұрып: «Міне, қызық! Мен де 63 жасқа толған екенмін-ау! Уақыт шіркін, желдей есіп, «өмір-өзен» ағысымен пайғамбар жасына жетіппін-ау!..» деді де, орнына қайта отырды. Дәл осы сәтте өмірінің ең тәтті күндері, арманшыл түндері, асқан асулары… көз алдынан өтіп, ой тұңғиығына еріксіз сүңгіді де кетті.
Сейсенбі, 20 наурыз 2012 7:44
Әдеттегіше ерте оянып, зайыбы Зиаданың күрең қызыл шайына қанып, бойы жадыраған Қуаныш Тәжмұхамедұлы теледидардан таңғы жаңалықтарды қарап отырған. Кенет телефон қоңырауы шыр ете түсті. Тұтқаны көтергені сол еді, «Тәте, жасың құтты, денсаулығың мықты болсын…» деп, ыстық ықыласын жеткізуге асыққан Астанадағы қызы Гүлзира сыңғырлай жөнелді. Рахметін айтып, телефон тұтқасын қойды да, бір нәрсе есіне түскендей ойланып тұрып: «Міне, қызық! Мен де 63 жасқа толған екенмін-ау! Уақыт шіркін, желдей есіп, «өмір-өзен» ағысымен пайғамбар жасына жетіппін-ау!..» деді де, орнына қайта отырды. Дәл осы сәтте өмірінің ең тәтті күндері, арманшыл түндері, асқан асулары… көз алдынан өтіп, ой тұңғиығына еріксіз сүңгіді де кетті.
* * *
Иә, Төретаевтар әулетінің де түркімен елінен атажұртқа оралғанына биыл 47 жыл болыпты. 1965 жылдың жаз айы еді. Тағдыр тауқыметін көп көрген ата-бабамыз туған жердің бір уыс топырағына зар болып, жылдар бойы осы күнді аңсап күткен болатын. Туған елге деген сағынышпен оралу ақыры олардың да маңдайына жазылыпты. Көштің басын Жетібай өңіріне тіреп, сағынып жеткен олар осы қасиетті мекенге қоныстанды. Айнала мидай дала, бұйра-бұйра шағылдар…
Маңғыстау дегенде бұл жерді бұрындары көрмеген кісілердің көз алдына өзені мен көлі, көкорай шалғыны жоқ, шексіз маң дала елестеуі әбден мүмкін. Бірақ Маңғыстаудың кереметі – оның кең даласын ұзыннан ұзақ тау жоталарымен өрнектеп қойғандай ерекше табиғаты. Бірде биіктеп, бірде аласарып барып жазық далаға жалғасып кететінінің өзі қандай ғажап! Әкесі марқұм: «Біздің Маңғыстау – үш жүз алпыс екі әулие мекен еткен киелі аймақ. Оның әрбір тасы мен таушығының түкпір-түкпірінің барлығы тұнып тұрған сыр-сандық. Жеті қабат жер асты қазына байлыққа толы болса, жер бетіндегі әрбір жота тарих шежіресінен сыр шертіп, уілдеген желмен бірге ән салып тұрады» дейтін. Ол жас кезінен-ақ әкесі құлағына құйған осы тәмсілді есейе келе есіне жиі алып, өздерінің осынау шежірелі өлкенің қасиетті топырағына табан тіреп келіп қоныстанғандарының теңдесі жоқ бақыт екендігін терең түсінді.
1969 жылы Түркіменстан астанасы Ашхабадтағы гидромелиоративтік техникумды бітіргеннен кейін, жоғары білім алу мақсатында Алматыға жол тартты. Ол сол жылы қазіргі Қ.И.Сәтбаев атындағы Ұлттық техникалық университетінің мұнай факультетіне түсті.
1974 жылы ҚазПТИ-ді аяқтап, тау-кен инженері мамандығын алып оралды. Ендігі ойы Жетібайдағы жаңа кен орындарында жұмыс істеп, еліне адал қызмет ету еді.
Қуаныш Жетібайға келісімен ұлутас кен орнын игеріп жатқан «Қазмрамор» комбинатына қарасты Жетібай карьеріне қатардағы шебер болып жұмысқа кірді.
Елге көшіп келген жылы Қуаныш екі айдай тас өндіретін кәсіпорында жұмысшы болып істеген. Бойында күш-жігері жалындаған жиырма жасар Қуаныш сол кезде өзі аздап араласқан ұлутас өндірісі болашақ өмірінің өзегі болатынын ойламаған да шығар…
1975-76 жылдары бұрын «Қазмрамор» комбинатына қарасты Жетібайдың ұлутас шығаратын шашыраңқы карьерлері Құрылыс материалдары министрлігінің қарамағына алынып, «Мангышлакракушечник» бірлестігі болып біріктірілді. Жаңадан құрылған өндірістік бірлестіктің жетекшілігіне келген Егізбай Майлыбаев батыл шешім қабылдай білетін іскер азамат еді. Ол кісінің бірде шақырып алып: «Қуаныш, жас келсе – іске дегендей, мен сені №2 тау-кен учаскесіне басшылыққа ұсынғалы отырмын, қалай, тәуекелге бел буасың ба?» дегенде жүрегінің атша тулағаны әлі есінде.
Қуаныш өзіне жүктелген сенімді үлкен жауапкершілікпен сезінді. Бастапқыда әрине қиналды. Бірте-бірте төселіп, өз ісін шебер меңгеріп алды.
Әлі есінде, 1987 жылдың 29 қыркүйегінде Қазақстан Компартиясы Орталық Комитеті мен Үкіметінің «Тұрғын үй-91» бағдарламасына сәйкес, «1987-90 жж. Маңғыстау облысында ұлутастан қабырға материалдарын өндіруді арттыру шаралары туралы» қаулысы шығып бүкіл ұжым бұл құжатпен жете танысты. Осы қаулы негізінде 1989 жылы 545, соңғы жылы 730 миллион шартты ұлутас кірпішін өндіру міндеттелді. Жұмыла кірісіп бұл міндеттемені де жоғары сапамен абыроймен орындап шықты.
Міне, сол уақыттан бері ақшаңқан қала Ақтауды, еліміздің барлық облыстарын айтпағанда бұрынғы Кеңес Одағына кеңінен таралған Түбектің ұлутасы өрнектемеген ғимараттар кемде-кем шығар. Ал Жетібайдың өсіп-өркендеуіне, алыстан көз тартар әсем үйлердің бой түзеуіне Қуаныш Тәжмұхамедұлының сіңірген еңбегі ерекше. Ол оны үнемі зор мәртебе тұтады.
Қуаныштың көз алдына енді халық депутаттары бұрынғы Ералиев (Қарақия) аудандық атқару комитетінің төрағалығына сайланған күндері елестеді. Шіркін, жастық! Ол кезде шаршау дегенді білмейтін. Ауданның қат-қабат түйткілді мәселелерін шешу, тұрғындардың мұң-мұқтажын зерделеу тәрізді шаруалар бастан асып жығылатын. Өндірісте жүріп әбден ысылған ұйымдастырушылық қабілеті ерекше, біліктілігі мен тәжірибесі мол іскер басшы аз уақытта ауданды алға сүйреп шығарды.
Иә, Қуаныш Төретаев қай қызметте жүрсе де Үстірттің өркендеуіне өз үлесін қосып, құдайдың берген ұл-қыздары мен немерелерінің арқасында бақытты өмір сүруді кәсіп етіпті. Жетібайдан алысқа ұзамай, нарықтық қарым-қатынас ыңғайындағы «Ұлутас», «Мұнайшы» серіктестіктеріне де басшылық етіп, «ЖТТ» серіктестігінің директоры, облыстық архитектура, қала құрылысы және құрылыс басқармасы бастығының орынбасары қызметтерін атқарды. 2001 жылдың маусымынан бастап Мұнайшы кенттік округінің әкімі болып сайланып, елді мекендерді хал-қадерінше көркейтуге атсалысты. Кенттен бастап, аудандық, облыстық кеңестің және мәслихаттың депутаты, Гурьев (Атырау) облыстық партия комитетінің мүшесі де болыпты. Халық алдындағы жауапкершілікті арқалау мен қоғамдық жұмыстарға араласу, туындаған мәселенің түйінін шешу, сөйтіп, түпкілікті нәтижеге жету жолында аянып қалмапты. Ал халық қалаулысы ретіндегі жүргізілген жұмыстары өзінше біртөбе.
Бұл күндері жалынды жастық шағының куәсіндей болған карьерлердің бірін меншікке айналдырып, «Нұр» деп аталатын жауапкершілігі шектеулі серіктестік құрды. Тұрғын үй, тағы басқа нысандар тұрғызу ісіне белсене қатысып, тұтынушылардың өскелең сұранысын орындау үшін құрылыс материалдарын молынан шығарып, алғысқа кенеліп жүр. Алтын ұя мекеніне айналған Маңғыстауын, Жетібайын ерекше құрметтеп, әспеттейді.
* * *
Бір кездегі өрімдей бойжеткен, сұңғақ бойлы, келбеті келіскен зайыбы Зиада қазір төрт баланың анасы, он бір немеренің әжесі. Жақсының жақсылығын айту – парыз. Ойлап отырса екеуі отау құрғалы жансерігінің ұстанған қағидасы біреу ғана екен:
«Өз жарыңды жаттай күт – жат көрсін де түңілсін,
Бір-біріңді қадір тұт – жұрт үлгі алсын, үңілсін». Халқымыздың осындай ұлағатты сөзін өміріне арқау еткен Зиада 40 жылдан бері еріне титтей де қабақ шытып көрмепті. Отағасы қай қызметте жүрсе де жанына жалау болып, балаларын бағып-қағып, тамақ-суын дайындап, қонағын ілтипатпен күтуді дәстүрге айналдырған аяулы жан Зиада сонымен бірге өз балаларының өнегелі болып өсуіне тірек болып көп жыл бойы еңбек еткен ұстаз. Тұлабойы тұңғыштары Гүлзирасы Әл-Фараби атындағы Қазақ университетін бітірген, саясаттанушы, қазір Астана қаласында мектепке дейінгі тәрбие беретін «Baby boom» балалар орталығының директоры әрі жеке кәсіпкер. Үйлі-баранды, үш ұл тәрбиелеп отыр. Нұрланы мен Сымбаты да жоғары оқу орнын бітірген мамандар. Нұрлан әке жолын қуған кәсіпкер. Сымбаты Мұнайшы кентінің әкімі. Сүт кенжелері Ерқожа Л.Гумилев атындағы Еуразия университетінің заң факультетін бітірген. Ақтау қаласының әлеуметтік-экономикалық саладағы заңдылықты қадағалау бөлімінің бастығы. Осының бәрі Қуаныш Тәжмұхамедұлы Төретаевтың қуанышы. Немерелерін бір иіскеп мәз-мейрам болады. Енді бір сәтте есік айқара ашылып, құшақ-құшақ гүл ұстаған бір топ қызметтес достары мен ұл-қыздары, немерелері «туған күніңізбен құттықтаймыз!» деп жүздерінен нұр шашып кіріп келе жатты…
* * *
«Биікке қалықтап қыран да шығады, жорғалап жылан да шығады» деген халқымыздың нақыл сөзі бар. Өз еңбегімен өрге шығу, еліне елеулі, халқына қалаулы болу – азаматтың бақыты. Ал мұндай өнегелі өмір ұрпаққа үлгі!
Жайна ЕРМҰХАМБЕТОВА.
