Көктемде кеуректің сарғыш гүлдері күн сәулесіне шағылысқандай жалт-жұлт етіп, көздің жауын алады. Білмейтін кісі бір түйір жапырағын үзіп алып иіскесе, қолына шайыр-шіресі жұғып, көпке дейін кетіре алмай әуреге түседі.
Бірақ қанша әдемі болғанымен, біз оны сасық шөп дейтінбіз. Өйткені кеуректің өзегінде бір жағымсыз, өлексе иіс болады. Алда-жалда ауылдың кейбір қомағай сиырлары күртілдетіп жеп қойса, олардың сүтін бірталай күнге дейін іше алмай, айран ұйыта алмай, ағарғансыз отырып қалатынбыз.
Биыл көктемде елге барғанымызда баяғы сол кеурек өсетін жерлерден ойдым-ойдым шұқанақтарды көріп, аң-таң болдық. Сарғыш гүлі күнге шағылысқандай көзді арбап тұратын сасық шөп ізім-ғайым жоқ...
– Апыр-ау, – деймін ат арқандап жүрген немере ағама қарап, – түп-тамырымен отап тастағансыңдар ма, немене?
Ол қолындағы жаңа ғана қазық қаққан жұмыр тасты алақанымен салмақтап-салмақтап тұрды да, анандай жерге лақтырып тастады. Содан соң:
– Біз емес оны құртқан, – деп әлдекімге кейігендей дүңк ете қалды.
Оның даусынан күрең ат секем алып, басын кегжитіп, аяқ астынан сені не жын қақты ма дегендей осқырынды.
Аздан соң ағам сабасына түсіп, алақанына жұққан шаңды қаққыштап тұрып:
– Бір-екі жыл болды, кеурек – нағыз дәрі шөп екен, бәленбай деген шетелдік фирма, тамырын қазып апарып өткізген кісілерге түгенбай теңге төлеп, қолма-қол сатып алады екен дегенді естіп, осы ауылдың күрек ұстауға жарайтын адамдарының барлығы адырға шықты. Сөйтіп міне, ақыры... осылай болды.
Менің ойыма «Жоғалған пышақтың сабы алтын» деген мақал оралды. Ағамның ішіндегі қыжыл енді маған ауыса бастады.
Апыр-ай, әншейінде сасық шөп деп мұрнымызды шүйіріп, алыстан орағытып өтетін кеурек те кілтін тапқан кісіге ішіндегі бар асылын ақтаратын құпия қазына екен-ау! Соны неге білмегенбіз?..
– Е-е, қарағым-ай, – дейді ағам, – бұ табиғатта жаман нәрсе болушы ма еді...
– Сонда кеуректің дәрі шөп екенін бұрын да білуші ме едіңіздер?
Ол алыста ұмыт қалған бір нәрсені есіне түсіргендей аз-кем үнсіз тұрып:
– Бұрынғының кісілері: «Ішінде желі бар адам кеуректі қайнатып, суына түссе жазылып кетеді» деуші еді. Одан басқасын білмеймін, – деп басын шайқады. – Шындығында осы, білместігіміз ғой бізді құртатын...
Мен оның көңілін кеуректің дәміндей ащы өкініш тырнап жатқанын сезіп, үнсіз қалдым.
