– Бәлкім олардың саны бұдан көбірек болуы да мүмкін, өйткені, диагнозы қойылып, ем алып жүргендердің ауруды анықтау барысында сан өткелектен өтіп, кейде уақытын өткізіңкіреп алып, әбден титықтап жетуіне қарағанда қандай дерттен зардап шегіп жүргендерін білмейтін адамдар бар тәрізді, – дейді дәрігерлер. Шынымен ауруды белгілеріне қарап анықтау оңайға түспейді екен. Сөзіміздің дәлелі ретінде бірнеше мысал келтірген жөн шығар.
Алдияр қазір 16 жаста. 11 жасында әдеттегідей спорттық жаттығудан келген ол ішінің ауырғанын айтады. Анасы көп уақыт оздырмай жергілікті емхананың дәрігеріне жүгінеді. Энтерожермин, линекс тәрізді препараттарды бір ай бойы қабылдағанмен жағдай жақсармайды. Іш өту тыйылмай қойғандықтан инфекциялық ауруханаға жатқызылады. Ол жерде бұрынғының үстіне псориаз жамалады. «Осылайша 6-7 ай уақыт өтті, аурухана, емханалардың есігін тоздырғанымызбен оңалу жоқ, қайта іш өткенде дәрет қызыл қанмен боялатын болды. Содан Ана мен бала орталығына келгенде ғана Алдиярдағы жұмбақ дерттің Крон ауруы екенін білдік», дейді анасы.
Ана мен бала Ұлттық орталығының бөлім меңгерушісі Айгүл Ибраева Крон ауруының бірнеше жасырын белгілері болатынын айтып берді. Негізінен ішек ауруы саналатын Крон дертінің ішекпен мүлде жанаспайтын жерлерде буындары ауырып, ауыз уылып, стоматит болуы, қан азайып, анемияға ұшырау сынды белгілері бар екен. Сондықтан да дәрігерлер қауымы көбіне шатасып, диагноз қоюда тұйыққа тіреледі. Мәселен, анемияда құрамында темірі бар препараттармен емдесе де қан құрамы өзгермесе, дәрігер темірдің қай органда сіңіріліп, оның ішектен барып ағзаға әсер ететінін ойлап, қою дәретті қарапайым кальпротектин сынамасына жіберіп көңілдегі күмәнға жауап таба алады. Ал диагноз қою созылған уақытта дәреттің тоқтамауынан күнделікті өмірде жаялықсыз өмір сүре алмау жаңа бой түзеп келе жатқан жасөспірімнің психологиясына қатты әсер етеді, сондықтан да баланың негізгі ауруының үстіне жүйкесі әбден жұқарады. Баланың ғана емес, ата-анасының жүйке жүйесі де ширығып тұрады, дейді дәрігер.
Көкшетаудан келген Крон ауруына ұшыраған баланың дертінің белгілері анемиядан басталыпты. Баласының Крон ауруына шалдыққанын біле алмай біраз сарсаңға түскен ананың әңгімесінен ұққанымыз, қызы темір препараттарын қабылдағанмен ішінің ауруы да, үлкен дәреттің сұйық жүруі де тоқтамай қойыпты. Колоноскопия және өзге де зерттеулер жасалғанымен нақты диагноз қоюда тұйыққа тірелгендіктен Ана мен бала Ұлттық орталығына жолдама берілген. «Қазір диагноз нақтыланды, мұндай сирек кездесетін аурудың барын естімеппіз де. Негізінен жер-жерде қарапайым халықтың да, күнделікті Крон ауруымен жолықпайтын болғандықтан дәрігерлердің де бұл дерт жайында білетіні аз, халықтың тіптен хабары жоқ. Сондықтан осы ауру жайында жазуыңыз өте құптарлық екен. Әйтпесе адамдар баласының іші ауырып, сұп-сұйық болып өткеніне левомицитин, линекс, энтерожермин беріп жүре береді, ал анемия болса оның түбі қайда жатыр деп те ойланбайды. Крон ауруы өмірлік дерт дейді, бірақ дер кезінде анықтап, дұрыс терапияны қабылдағанда асқындырмай қалыпты жағдайда ұстауға болады екен», деді ол.
Дәрігер Айгүл Қанатқызы: «Ішек қабынуының аурулар тобына Ойық жаралы колит пен Крон ауруы жатады. Өкінішке қарай, балалар мен жасөспірімдер ұзақ уақыт дисбактериозбен жүреді. Дисбактериоз деген диагноз жоқ, іш қатуы немесе сұйық болып өтуі, ыстығы көтерілуінің, іш ауруының астарында осындай сирек кездесетін ауру жатуы мүмкін деп күмәнданбайды да. Егер балада жиі іш өтсе, стоматит жиі болса, бойы өсуі кешеуілдесе, анемия жиілесе жіті қарау керек. Және ол пәлендей жас талғамайды да, біздің пациенттер арасында 2 жасқа толмаған балдырған да бар. Ішек ауруынан тыс артрит, артроз, түрлі буын аурулары, тіпті сүйек ауруы болып білінуі де мүмкін. Бірде остеомиелит деп емделіп келген баланың диагнозы ол емес, Крон ауруы болып, біздің бөлімшеге аударып емдеп шықтық. Күмәнді жағдайда ата-ана гастроэнторолог дәрігерден кальпротектин сынамасын тапсыруға жолдама алса ішектегі қабыну үдерісі анықталады. Ол барлық емханаларда жасалатын қарапайым сынама. Егер ол қалыптан тыс болса калоноскопия жасау біраз жайттың бетін ашады. Былайша қарағанда онша күрделі де емес, бірақ Крон ауруы жайында естіп білмегендіктен біраз ата-ана шетелге барып, шығынданып, ақыр соңында оның елімізде емделетінін біліп өкініп жатады», дейді.
Дәрігер айтса айтқандай ауруды анықтау созылған кезде шарасыздықтан бірнеше ай бойына, тіпті бір жылдың жүзінде гормон алып, диагноз қойылмау жиі кездеседі екен. Оған балаларына қазіргі күні нақты диагнозы қойылған ата-аналармен әңгімелесу барысында көз жетті.
Шымкент қаласының тұрғынын сөзге тартқанымызда: – Балам Диасты алдыңғы қатарлы деген клиникалардың барлығына апардық. Бірақ ешқандай ілгерілеу болмады. 8 ай гормон алып, ақыр аяғында осы орталыққа келіп ойық жаралы колит екенін анықтадық. Қазақстан жері ұлан-байтақ, бірақ ауыл-аудандарды айтпай-ақ қояйын, облыс орталықтарында осындай сирек кездесетін аурулар жайында ел онша көп білмейді. Сондықтан халықты сауаттандырумен бірге қажетті мамандарды оқыту, осындай аурулар жайында біліктілікті арттыратын оқулар, тәжірибелік сабақтар өткізбесе қаншама жұрт қандай аурудың қармағына ілінгенін білмей де жүре береді, деп жауап берді.
Дәрігер Айгүл Ибраеваның айтуынша, диагноздың ерте қойылуы өте маңызды. Сонда бала ағзасына тиетін залал азайып, өмір сапасына нұқсан келмей, қалыпты тірлік кеше алады. «Бұл дертті емдеуде жаңа әдістемелер, гендік инженерия тәсілдері де қолданылады, әрі ем көптеген мамандардың қатысуымен жүзеге асады. Эндоскопист, морфолог, хирург, ультрадыбыстық зерттеуші дәрігерлер, бөлімшенің аға ординаторы, бөлім жетекшісі, ғылыми жұмыспен айналысушы дәрігерлер консилиум өткізуі арқылы жүзеге асады. Осындай қоян-қолтық, бірге жұмыс атқарылуы бала өмірінің сапалы болуының кепілі. Ал пациенттің жағдайы қалыпқа түскен соң әрі қарайғы емін өз үйінде жалғастыру жергілікті емхананың қарамағына көшеді», дейді дәрігер.
