Даудың басы неден шыққанына сәл кеңірек тоқталайық. Былтыр желтоқсан айында Үкімет өрт қауіпсіздігі ережелеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізді. Бұл өзгеріс көгілдір отынмен жүретін көліктерге тікелей қатысты. Тиісті талап бойынша жыл басынан бастап газ баллон қондырғысы қойылған көліктерге сауда және ойын-сауық нысандарының, бизнес орталықтарының автотұрақтарына, тұрғын үйлердің астындағы тұрақтарға кіруге тыйым салынды. Әрине бұл тақымына басқан көлігі газбен жүретін 350 мың жүргізушіге ұнамайтыны түсінікті. Клиенті ыңғайлы автотұраққа кіре алмай кетіп қалса, ойын-сауық орталығына да тиімсіз. «Газ баллон қойып бер» деп келетін жүргізушілер азайып кетсе, қондырғы орнатумен айналысатын кәсіпкер де шығынға батады.
Содан болар Ішкі істер министрлігі ереже талаптарының жай-жапсарын түсіндірмес бұрын Алматы қаласы Кәсіпкерлер палатасының Кәсіпкерлер құқын қорғау және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес кеңесі осы мәселеге орай жиын өткізді. Отырысқа палатаның Маңғыстау және Ақтөбе облыстарындағы кеңестері онлайн режімде қосылды.
Қалалық Кәсіпкерлердің құқын қорғау кеңесінің пікіріне салсақ, ережеге енгізілген бұл нормалар кәсіпкерлердің және табиғи газбен жүретін, яғни экологиялық көліктер иелерінің құқын бұзып отыр. Айталық, бір ғана Алматы шаһарындағы бизнес орталықтар мен ойын-сауық орталықтарында 120-ға тарта жабық автотұрақ бар. Тұрғын үйлердің астында орналасқан тұрақтар мыңдап саналады. Яғни, көгілдір отынмен жүретін көліктердің ойын-сауық орталығына аялдауы бұрынғыдан азаятыны түсінікті. Автокөлік иесі өзінің қыруар қаржы жұмсап сатып алған заңды автотұрағына кіре алмаса, бұл да әжептәуір проблема.
Кәсіпкерлер құқын қорғау және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес кеңесінің басқосуына келген газ баллон қондырғысын жөндеумен айналысатын компаниялар да шаш-етектен шығынға бататын болдық деп дабыл қағып жатыр. Газ баллон қондырғысын алып тастауға мәжбүр болғандардың шағымы тағы бар.
Мысалы, дүкендерге тауар тасумен айналысатын «Арена S» компаниясы желтоқсан айында шыққан шешімнің кесірінен компанияға тиесілі көліктердегі газ баллон қондырғысын алып тастап, жанармайға көшіпті. Себебі көп жағдайда тауарды жерасты тұрақтарына түсіруге тура келеді екен.
Сол сияқты «ЭКО Эксперт» компаниясы бұрын ай сайын 25 көлікке газ баллон орнатып, кәсібін дөңгелетіп отырған. Қаңтар айында клиенттерінің саны бесеуден аспай, шығыны көбейіп кетіпті.
– Өрт қауіпсіздігі ережесіне түзету енгізу кезінде мемлекеттік органдар Кәсіпкерлік кодекстің 65-бабының 3-тармағы, яғни бұл норманы енгізу барысында кәсіпкерлік нысандарына келетін шығынның азаю немесе көбею барысын қарастырмаған. Сонымен қатар 65-баптың 3-тармағында қарастырылған талаптар кәсіпкерлік нысандарының мүдделеріне қатысты құқықтық-нормативтік актілерді қабылдау міндетті түрде ескерілуі керек, – дейді Алматы қаласы Кәсіпкерлер палатасының әкімшілік кедергілерді азайту бөлімінің бастығы Бақыт Заирқан.
Оның айтуынша, өрт қауіпсіздігі талаптарын сауда және ойын-сауық нысандарының әкімшілігі қалай сақтайтыны, газбен жүретін көліктер автотұраққа кірмек болса қалай тоқтататыны да әлі нақтыланбаған. Бақыт Заирқанның айтуынша, Үкіметтің «2019-2022 жылдары табиғи газды мотор отыны ретінде пайдалану көлемін ұлғайту туралы» жоспары бар. Ол жоспарды орындаудың бір тармағы ретінде отандық автобус парктері мен автокөліктерді газға көшіру қарастырылған. Ал жаңа ереже сол жоспарды жүзеге асыруға кедергі келтіретіні айдан анық.
Осы жиында айтылғандай, мемлекеттік органдар жабық автотұрақтарда газбен жүретін көліктердің кесірінен болған жарылыстар мен өрт туралы ешқандай статистикалық дерек келтірмеген. Ашық ақпарат көздерінде ондай дерек жоқ. Әлемдік тәжірибеге сүйенсек, соңғы 50 жылда газды мотор отыны ретінде пайдаланудың экологиялық тазалығы жоғары екені, өндірістік қауіпсіздігі дәлелденген.
– Сарапшылардың пікірінше, қазір қолданылып жүрген бензинмен немесе дизельдік отынмен салыстырғанда газ ең қауіпсіз отын саналады. Біз пайдаланатын заманауи қондырғылар тиісті сертификаттаудан өткен, қауіпсіздіктің бірнеше деңгейі қарастырылған. Естеріңізде болса, соңғы рет Алматы қаласы әл-Фараби даңғылында автобус өртенген кезде көлік дым қалмай жанып кетті, бірақ жарылыс болған жоқ. Бұл заманауи қондырғылардың қауіпсіз екенінің бір көрінісі. Егер бензинмен немесе дизельмен жүретін автобус болғанда жарылып кетер еді. Арзан әрі экологиялық отынды қолданудың орнына біз XIX-XX ғасырға кері шегініп, бензин мен дизельге көшуіміз керек екен. Газ баллон қондырғысының жарылуына қатысты статистика да жоқ. 6 жылдан бері осындай қондырғы орнатумен айналысып келеміз, біздің кесірімізден болған бірде-бір апат тіркелген емес, – дейді «Грин авто сервис» компаниясының бас директоры Ерлан Нұрпейісов.
Алматыдағы Кәсіпкерлер палатасының тиісті кеңесінің отырысынан кейін іле-шала мемлекеттік органдар да өздерінің бұл шешімінің дұрыстығын түсіндірудің қамына кірісті. Орталық коммуникациялар қызметінде өткен арнайы брифингте Ішкі істер министрлігі Төтенше жағдайлар комитетінің төрағасы Владимир Беккер өрт қауіпсіздігін сақтау ережесіне бұл түзету неліктен енгізілгенін жан-жақты түсіндіріп беруге тырысты.
– Алдымен мәселе неліктен туындағанын, мұндай шешімді неліктен қабылдауға мәжбүр болғанымыз туралы айтайын. Бұл жұмыс 2018 жылы басталды, соңғы 3 жыл ішінде газбен жүретін автокөлік құралдарының қатысы болған өрт оқиғалары сараланды. Жыл сайын бұл көрсеткіш ұлғайып бара жатқаны анықталды. Статистикаға жүгінсек, жыл сайын 2 жарым мыңға жуық көлік өртенеді. Соңғы үш жылда газбен жүретін көлік құралдары өртенген 374 оқиға тіркеліп, 5 адам қаза тапты, оның екеуі – бала. 34 адам жараланды, оның ішінде 3 бала бар. Біз осындай оқиғалар жыл санап көбейіп бара жатқанына көз жеткіздік. 2016 жылы осындай 64 оқиға тіркелсе, 2017 жылы 80 өрт болды, 2018 жылы 100-ден асты. Оған қоса, тұрғын үйлердің астында салынған автотұрақтарда газдың иісі шығуына байланысты азаматтардың шағымы көбейді. Біз шағым түскен оқиға орындарына барып, газ баллон қондырғысымен жабдықталған автокөліктердің шын мәнісінде қауіп төндіретінін, өрт немесе жарылыс туындауы мүмкін екенін анықтадық. Газды қолданудың қауіпті жақтары көп. Әсіресе тұрғын үйлердің төменгі қабатында жарылыс болған жағдайда тұтас үй қирауы ықтимал. Қазақстан Республикасындағы құрылыс нормаларын да сараладық. Осыған орай біздің тарапымыздан Өрт қауіпсіздігі ережесіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу жобасы жасалып, Ұлттық кәсіпкерлер палатасына, 17 әкімдікке және барлық мүдделі мемлекеттік органдарға жіберілді. Сондай-ақ жоба Төтенше жағдайлар комитетінің ресми сайтына жарияланды, – деді Владимир Беккер.
Комитет төрағасының айтуынша, жоба қабылданбас бұрын тиісті тараптардың қатысуымен талқылаулар өткізілген. Алайда осы норманы енгізуге қатысты бірде-бір ұсыныс түспеген.
– 2019 жылғы 13 желтоқсанда Үкімет осы жобада айтылған талаптардың іс жүзіне енетіні туралы қаулы шығарды. Содан кейін ғана мәселе көтеріле бастады,– деді В.Беккер.
Комитет төрағасының айтуынша, азаматтық қорғау ұйымдарының тиісті талаптарды бұзған автокөлік иелерін әкімшілік жауапқа тарту мүмкіндігі бар. Азаматтардың шағымы бойынша ереже бұзғандарға Әкімшілік кодекстің 410-бабы бойынша 5-50 АЕК аралығында айыппұл салынады. Егер газ баллон қондырғысы орнатылған көлік құралдарының ережені сақтамауының салдарынан апат немесе басқа да жағдай бола қалса, Қылмыстық кодекстің тиісті баптары бойынша іс қозғалып 3 мың АЕК-ке дейін айыппұл салынады. Оқиға кісі өліміне соқтырса, автокөлік иесі 10 жылға дейін бас бостандығынан айырылуы мүмкін.
Баспасөз мәслихатында айтылғандай, Ішкі істер министрлігінің Әкімшілік полиция комитеті Жол қозғалысы ережесіне газ баллон қондырғысы бар көліктерді тиісті белгі тағуға міндеттейтін өзгерістер мен толықтырулар енгізуді қарастырып жатыр.
