Экономика • 29 Сәуір, 2020

ХВҚ мұнай экспортының төмендейтінін тағы да ескертті

106 рет
көрсетілді
6 мин
оқу үшін

Соңғы кезде ХВҚ мен халықаралық қаржы ұйымдарының белсенділігі қалыпты деңгейден көтеріліп   кеткенін біз де  жиі байқап жүрміз: ХВҚ назарында бұл жолы да Орталық Азиядағы даму жолына түскен мемлекеттер Қазақстан мен Өзбекстанға бағытталып отыр.

ХВҚ мұнай экспортының төмендейтінін тағы да ескертті

Ал сарапшылар болса, мұндай жағдайлар тәуелсіздігіміздің    алғашқы жылдарында жиі байқалғанын айтады:   ХВХ  өкілі кеше өңірлердің экономикасы туралы есепті онлайн режимінде өткен кездесу кезінде Орталық Азия мен Кавказ экономикалары биыл орташа есеппен 3,1% -ға төмендейтінін тағы да айтып жатыр.

ХВҚ Таяу Шығыс және Орталық Азия департаментінің директоры Джихад Азурдың пікірінше, Орталық Азиядағы мемлекеттер COVID-19 дағдарысынан ең көп зардап шегеді. «Белгісіздік деңгейі жоғары. Аймақтағы елдердің  экономикасының өсуі төмендейді. Көптеген елдер өсу болжамын бір жылда 4 пайыздық тармаққа көтерді. Бұл аймақтағы өндірістің жалпы көлемінің 425 миллиард долларға азаюымен тең», - деп атап өтті спикер.

Экономикалық өсудің баяулауы 2008 жылғы дағдарыс пен 2015 жылғы мұнай бағасының арзандап кеткен кезеңдерден де төмендейтіні бұл жолы да ескертілді. «Сонымен бірге, мұнай экспорттаушы елдер екі жақтың қысымында қалды: Әлемдік сұраныстың төмендеуі және көмірсутек шикізатының бағасының төмендеуі. Мұнай экспорты 250 миллиардтан астам долларға азаяды деп күтілуде, нәтижесінде болжам бойынша, көптеген елдерде тапшылық мөлшері ЖІӨ-нің 10% деңгейінде төмендейді», - деді Джихад Азур.

Джихад Азурдың сөзінен ұққанымыз – мұндай жағдайда аймақта қаржыландыру тәуекелі арта түседі, өйткені мемлекеттік қарыздың жоғары деңгейі республикалық бюджеттерге де қысым жасауы әбден мүмкін.  Ал АХҚО тарапынан сөз алған Қайрат Келімбетов Қазақстан 10 миллиард долларға баламалы көлемде дағдарысқа қарсы үлкен пакет әзірлегенін, фискалды кеңістік – Ұлттық банк пен Ұлттық қордың 90 миллиард долларлық қоры бар екенін айтты. Экономикалық индикаторды Ұлттық банк пен үкімет те қадағалап отыр. Ұлттық банктің жаңартылған болжамдары бойынша, ағымдағы жылы Қазақстан Республикасының нақты ішкі жалпы өнімінің төмендеуі сыртқы сектордың даму перспективаларына теріс баға беру аясында 1,3% жетуі мүмкін. Сарапшылар бұл көрсеткіш, қалыпты жағдай екенін айтады.  Демек, әзірге Қазақстанның дағдарыстан халықаралық ұйымдардың қарызынсыз, өз күшімен шығуға мүмкіндігі жоғары.    

Сол күні түс ауда Халықаралық валюта қорының Өзбекстанның ішкі жалпы өнімінің (ЖІӨ) 2020 жылы 1,8% өсуін болжағанын  қордың жаңа зерттеуінен оқыдық.

ХВҚ болжамына сәйкес, биыл Өзбекстанның экономикалық өсімі өткен жылғы 5,6% -дан 1,8% -ға дейін төмендейді. Бірақ олардың көрші елге жасаған болжамы тым көңілсіз емес. 2021 жылы Өзбекстанның  экономикалық өсімі қалпына келеді және елдің ЖІӨ 7% -ға өседі. Қор экономистерінің болжамына сәйкес, 2020-2021 жылдары тұтыну бағасы тиісінше 12,6 және 10,6% көтерілуі мүмкін. Бұған дейін байқағанымыздай, халықаралық қауымдастықтардың жекелеген елдерге қатысты көзқарасы кейде бір-біріне сәйкес келе бермейді екен. Бұған дейін Дүниежүзілік банк Өзбекстан экономикасының 2020 жылы 1,6% дейін төмендейді деп болжаған болатын.

ХВҚ жаңа зерттеуінде 2020 жылы Қазақстанның ЖІӨ 2,5%, Қырғызстан - 4% төмендейді деп болжап отыр. Бірақ аймақтың басқа елдерінде - Тәжікстан мен Түркіменстанда, экономикалық өсуді тиісінше 1 және 1,8% деңгейінде болжайды.

ХВҚ 2020 жылы ЖІӨ-нің әлемдік өсімі 3% төмендейді деп күтеді, бұл 2008 жылғы әлемдік қаржы дағдарысына қарағанда көп. Алайда, келесі жылы әлемдік экономикалық өсім қалпына келеді және 5,8% құрайды.

Апта басында ХВҚ-ның  мемлекеттік қарыз туралы мәліметінің жаңарғанын байқадық:  Мемлекеттік қарыздың ең көп мөлшері АҚШ-тың еншісінде екен.  ХВҚ басшысы Кристалина Георгиева жаһандық қарыз мемлекеттік - жеке де рекордтық деңгейге жеткенін  айтып, екінші дүниежүзілік соғыстан бері болмаған деңгейде» деп мәлімдеді.

Дамушы елдердің мемлекеттік қарызы соңғы рет 1980 жылдары дағдарыс кезінде байқалды. Мәселен, 2018 жылдың соңында дамушы елдердің мемлекеттік қарызы 5,3% -ға өсіп, 7,8 трлн долларды құрады.

Мемлекеттік қарыздың ең көп мөлшері АҚШ-та байқалады және бүгінде 23 трлн доллардан асады, бұл ел тарихындағы рекордтық көрсеткіш. Қарыз көбінесе АҚШ президенті Дональд Трамптың әкімшілігі салықтардың азаюы мен шығындардың ұлғаюы кезінде өсті.

ЕАЭО елдерінің ішінде Ресей сыртқы қарызына назар аударылыпты.  Федерациясы Орталық банкінің мәліметі бойынша, 2019 жылдың 1 шілдесіндегі жағдай бойынша Ресейдің сыртқы қарызы жыл басынан 25,2 долларға немесе 5,5% өсіп, 479,8 млрд долларды құрады.

Бір жыл ішінде Қазақстанның сыртқы қарызы 6 млрд. долларға немесе 3,7% -ға азайды, ал 2019 жылдың 1 шілдесінде 158,3 долларды болатын.2018 жылы 164,5 доллар болатын.  Сонымен бірге, Қазақстан Республикасының сыртқы қарызының төмендеуі экономикалық өсумен қатар жүреді. Сонымен, 2019 жылғы қаңтар-маусымда Қазақстанның ЖІӨ өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 4,1% өсті. Оң динамика құрылыста (11,1%), саудада (7,5%), көлікте (5,3%), ауыл шаруашылығында (3,8%), өнеркәсіпте (2,6%) және байланыс қызметтерінде (1) , 7%) байқалды.