Құлқын туралы хикая
Жемқор қазақтың өзінен шыққан,
Яғни «же» және «қор» деген сөзінен шыққан.
«Же» не деген сөз?
«Аса», «же» деген сөз.
Содан адам жей берген,
Жеген сайын жесем дей берген.
«Ауру – астан» деген сөзді ұмытқан,
Құлқыны жеген сайын құныққан.
Артық салмақ, бірақ,
Болып шыққан тұзақ.
Жүре алмай ұзақ,
Мұрттай ұшқан құлап.
Ақылынан ауып қалған,
Жедел жәрдем шауып барған,
Ауруханаға алып барған.

Ауру есін жиғанда,
Жатыр екен диванда.
Ақ телпегі басында
Бір адам тұр қасында.
– Сен кімсің?
Мұнда не істеп тұрсың?
Болсаң егер дәрігер,
Тезірек дәрі бер.
Айығып кетейін,
Үйіме жетейін, –
Деді ауру алқынып,
Тұрмақ болып талпынып.
– Ақымақ! – деді әлгі адам, –
Ақша таппасаң жалма-жан,
Текке терлемеймін,
Тегін емдемеймін...
Ауру өліп барады,
Жанары сөніп барады.
Деді ауру:
– Дәрігер,
Тезірек дәрі бер.
Неге текке өлейін,
Айтқаныңа көнейін,
Не сұрасаң да берейін.
Дәрігер айтты:
– Дәрігер емес, емқормын,
Қатардағы жемқормын.
Басында емқор болдым,
Кейін «Ж» қосылып, жемқор болдым.
Ауру мән-жайды түсінді,
Сұраған ақшасын ұсынды.
Емқор емдеп шықты,
Дәрісі «жем» боп шықты.
«Асты қорлама, құстырады,
Абыройсыз іс қылады», –
Деген мақал осындай екен,
Жемқорлар шошынбайды екен.
«Ауру қалса да, әдет қалмайды» екен,
Жемқорлығын қайта жалғайды екен,
Айналасын жалмайды екен.
* * *
Ал «қор» сөзіне келсек,
Кезекті өзіне берсек:
Қор алдымен зорлық болады,
Артынан қорлық болады.
Өйткені қатыгез адамдар,
Ұры-қары, арамдар:
(Бәлеқор, жалақор,
Парықсыз парақор
Деп айтады ондайды)
Өзгелерді қорлайды,
Әлі жеткенді зорлайды,
Оларда опа болмайды,
Бәрібір оңбайды,
Түбінде сорлайды.
«Ұрлық, зорлық –
Түбі қорлық» –
Деген мақал баяғы
Жемқорлыққа саяды,
Жақсылыққа апармайды аяғы.
Жемқордың жеткен жері сот болады,
Әділ заңмен сотталады,
Әй, осы жемқорлық қашан тоқталады?
Асылбек ӘБДІРАХМАН
АЛМАТЫ
Бірде...
Бақытжан Момышұлының жақсы көретін рухани інісі Елмұрат ағасымен әңгімелесіп отырған. Сөзден сөз туындап реті келіп қалғанда:
– Тәтем сізсіз ештеңе істемейді, «ағаң біледі», «ағаңа айтайын» деп отырады, – деді.
– Ой, Елмұрат, оған сенбе! Тәтең «Бәке, Бәке, сенікі дұрыс», «Баха, сенің айтқаның болсын» дегенге аңқау басым сене беріппін. Сөйтсем бұл былай шыға өз саясатын жүргізеді екен. Кейін қарасам, әлдеқашан екі аяғын салбыратып мойнымда отыр, оны кеш білдім ғой, – дегені.
* * *
Ақын Нұртас Исабаев қолтаңбасы қойылған өлең кітабын бізге беріп жіберіпті. Алдында ағасымен телефонда сөйлескенде «жеңешеме арналған өлең бар» деген болатын.
Бәкең кітапты қарап жатып, бір кезде орнынан шұғыл көтеріліп Нұртасқа телефон соқты.
– Нұртас, менен ала алмай жүрген өшің бар ма? Мен саған не істедім соншалықты? – деп дауысы қатқыл шықты. Жақсы көретін інісі түгілі, ұнатпаған адамының өзіне өктем сөйлеу, жағымсыз сөз айту оның әдетінде жоқ болғандықтан «не болып қалды» деп менің де көзім бақырайды. Сөзін «айналайыннан» бастайтын ағасының өзін кінәлап сөйлегеніне Нұртастың есі шыққан. Тек «Аға, не болды? Не болды?» – дей берген. Бәкең содан кейін ғана:
– Жеңешеңе жазған арнау өлеңіңнің соңғы жолын: «Өмірде әр кез көп болса екен Зейнептер», – деп аяқтапсың. Ойбай-ау, бір Зейнептің у-шуын көтере алмай зорға жүргенімде, ол көбейіп кетсе, не жаным қалады? – деді.
* * *
Бәкең екеуміз аялдамада көлік күтіп тұрғанбыз. Бір кезде ол:
– Түһ! Маймыл болып кеткім келді, – дегені.
Күтпеген тосын сізге таңырқап бетіне қарасам, бізден арырақ тұрған әйелдің аяғына назарын тігіп тұр. Сөйтсем оның капрон шұлығында пальма ағашының суреті салынған екен.
* * *
Тоқсаныншы жылдардың бас кезінде жолдың екі шетінде өсіп тұратын ағаштарды жаппай кесу «науқаны» жүріп тұрған шақ еді. Таразға жол тартып барамыз. Бұрын басына құстар ұя салып жайқалып тұратын терек-талдардың шұнтиған түбірін көріп жүрегім езіліп кетті де:
– Кесілген, құлаған ағаш көрсем жылағым келеді. Шамасы, бұрынғы бір өмірімде ағаш болған шығармын, –дедім. Сонда Бәкең:
– Мүмкін! Өң-түсі жоқ, арбиған-сарбиған сексеуіл болғансың, – деді.
– Сексеуілдің өзге ағаштар секілді көз тартар көркі болмағанымен, қасиеті көп. «Сексеуілдің шоғындай» деп бекер айтты дейсің бе? – деп жатырмын бағамды асырғым келіп.
– Оның енді рас. Сол шоққа бедный Бақытжанның күйгеніне ширек ғасыр болды ғой, – деп жауап берді ол.
Зейнеп АХМЕТОВА
АЛМАТЫ
Мұндай да болады...
Алдағы аз уақыттарда дүкендерде табиғи өнімнен тұз ғана қалатын шығар...
х х х
Қырық жылдан соң кездескен сыныптастардың кімнің қалай оқығандарына қарай қандай дәрежеге жеткендері белгілі болды.
Кілең екіліктен көз ашпайтындар үй-жай мен көлікке қол жеткізіпті.
Үшпен оқығандарға үй-жай, көлікпен қоса саяжай бұйырыпты.
Ал кілең бестікпен оқығандардың – көзде көзәйнек, қарыздар, шаш ағарып түк қалмаған, бас ауыру және бір нәрседен жеңіп алған алтын медалі бар екен.
х х х
Үй иесі электрикке хабарласады.
– Мен сізге келіп үйдің қоңырауын жөндеп бер деп едім?!
– Үйіңізге бардым. Қоңырауды басып біраз тұрдым... Ешкім есікті ашпаған соң кетіп қалдым...
х х х
Қытайдың ауыл шаруашылық министрлігі зиянды жәндікпен күресу үшін әрбір өткізілген шегіртке үшін 1 юань белгілейді. Сөйтіп, шаруалар шегіртке асырауға жаппай кірісіп кеткен екен...
х х х
Ең пәлекет пенде әйелдер болып табылады.
Өйткені оған қолың мен жүрегіңді ұсына қойсаң, көп өтпей денеңнің басқа мүшелерін де жекешелендіріп ала қояды...
«Құтты болсын...»
Ертеңгілік ентіге еліріп, жұмыс бөлмем орналасқан қабатқа табан тірей, болмысынан жерге қарап біткен басымды тіктеп, жанарымды ілгеріге жалт еткізіп едім, ұжым деп аталатын қалың елім қабылдау бөлмесіне кептеліп-ақ қалған екен. Мен жақындағанша, алдыңғы топ басекеңнің бөлмесіне ене бастады. Бойына сеніп артында тұрған Сәкеңнен: “Жайшылық па?” – деп едім: “Басекеңе құтты болсын айтамыз...” – деуге ғана мұршасы келді.
Көппен бірге біз де ішке ене бердік. Басекеңе жеткенше мойын созып, тың тыңдап едім, жанына жақын барғандар бір езулеп күліп, еңкейе қол беріп: “Құтты болсын”, – деп сырғып, сырғанап-сытылып жатты. Біз де сол рәсімді иіліп жасап, басекеңнің қарсы алдында азулы ағалар анталап отырғандықтан, көп кідірмей сыртқа беттей бердік.
Бөлмеге кеп біраз желпініп, арлы-берлі әңгіменің басын қайырып айыз қандырған соң, бір білсе осы білер деген оймен, тартқан темекіміздің түтіні ортақ Төкеңнен:
– Төке, осы біз жаңа басекеңді несімен құттықтадық? – деп сұрай қалып едім:
– Мен ғанамын ба десем, сен де байыбына бармай, елмен бірге еліріп, кіріп кеткен екенсің ғой... – дегені. Сәлден соң:
– Мені ерте кеткен Ерағаң еді, жүрші, соған барайық, – деп орнынан көтерілді.
Қарсы бөлмедегі Ерағаңа барып едік, екі иығы селкілдеп, көзінен жас пора-пора атқылап, сұқ саусағымен бізді нұсқап: “Мына... мына... мыналар”, – дей береді... Осында отырған екі-үш бөлім бастығының бірі: “Не, сендер де ағаны несімен құттықтадық деп келіп тұрмысыңдар-ей!” – деп, таңырқай қарағаны. Ерағаң да күлкісін күштеп тыя:
– Бір білсе жауапты хатшы біледі, бар хабар содан тарады емес пе, – деген соң, жөн сөзге тоқталып, қатар тұрған хатшының бөлмесіне сау ете қалдық.
Тобымызды көріп тосырқап қалған Қуағаңа мән-жайды айта бастар едік, көз жанары ұшқын ата ойнақшып: “Соған бола дүрлігіп... зәрені алдыңдар ғой, түге...” деп, айналмалы орындығын шыр айналдырып барып түзелді де:
– Маған звондаған Бірғали. “Жүр, ағаны құттықтап шығайық, жігіттер еніп жатыр”, – деген соң мен де алып-ұшып барып, әбүйір боп үлгеріп, соңдарыңды ала құттықтап қалдым, – дейді...
Бір топ әдеби қызметкер, бөлім меңгерушілері, арамызда жападан-жалғыз жауапты хатшымыз бар – күлліміз бас редакторға қарсы бөлмеде отырған Бірғалиға, яғни редактордың орынбасарына кіріп бардық.
... Ол мән-жайды білген соң, сәл-пәл езу тарта, әдеппен күле отырып:
– Міне, қызық... күллің мына ортада үйіріліп тұрып бір-біріңе: “Ағаны құттықтап шығайық”, – деп жатқан соң, іле-шала Қуанышқа звондағаным рас. Тілге келмей топтың басы боп еніп кеткенім және рас. “Осы ағаны несімен құттықтадық екен”, – деп әзірде ғана ойланып отырғанмын... – деген соң, бәріміз бойымызды жиып , шындап аңтарылдық...
Содан бәріміз бар жұмысты тоқтата тұрып, бір білсе осы білер деп, басекеңе еніп кеткен хатшы қыз Жаннаны тостық.
Ол шыға сала:
– Басекең жаңа жігіттер мені неменемен құттықтады екен, соны біліп келші деп жіберді, – дегені...
Бытырай тарадық...
Ерсұлтан МАҒЖАН
Талдықорған
Қожанасыр хикаялары
Бір тойда Қожанасыр жүзімнің бір шоғын тұтас аузына салып жіберіпті.
– Молдеке, – дейді оған, – жүзімді бір-бірлеп үзіп жейді ғой.
– Бір-бірлеп жейтін нәрсе баклажан деп аталады, – депті сонда Қожа.
***
Жаздың бір ыстық күнінде көршісі Молданы қонаққа шақырып, алдымен үлкен құмырамен мұздай шырын береді. Үй иесі Молдаға шай қасықты беріп, өзі үлкен ожаумен құмыраға батырып іше бастайды. Молда қанша тырысса да үй иесіне ілесе алмайды. Ал үй иесі ожауды әр батырған сайын рақаттана:
– Оһ, өлдім! – дей беріпті.
Мүлде шыдамы таусылған Молда шай қасықты лақтырып жіберіпті де, қожайынның ожауын жұлып алып:
– Көрші! Мен де бір өліп көрейін! – деген екен.
***
Бір күні Қожанасыр жол үстінде келе жатса, бейтаныс бірнеше кісі тамақ жеп отыр екен. Әлгілерге бір ауыз тіл қатпастан Қожекең де отыра кетіп, тамаққа қол созады. Кісілердің біреуі:
– Сіз біздің қайсымызбен таныс едіңіз? – деп сұрайды.
– Мынамен, – деп Қожа тамақты нұсқаған екен.
***
Бір тойда Қожанасырдың қасында отырған бейтаныс біреу қант, кәмпит сияқты тәттілерді уыстап алып, қалтасына тықпыштап жатады.
– Балама алып жатырмын, – деп ақталған болады ол Әпендіге, – тойдан апарған сарқытқа балалар ерекше мәз болады...
Кенет Әпенді шалт қимылдап, әлгінің қалтасына шәйнектегі ыстық шайды құйып кеп жібереді.
– Ей, құрметтім, не істеп жатырсың? – деп баж ете қалады тойымсыз қонақ.
Әпенді сонда селт етпестен:
– Сіздің балаңыз соншама тәттілерді жеген соң, сөз жоқ шай ішкісі келеді, – деген екен.
Шымкентте ТОП-10 инвестициялық жобалар іске асады
Аймақтар • Бүгін, 18:36
Қор биржасы 2020 жылды қортындылады
Қаржы • Бүгін, 18:31
2020 жылы қазақстандықтар қанша алтын құйма сатып алды?
Аймақтар • Бүгін, 18:23
Сарапшылар Қазақстанның ЖІӨ 2021 жылы 2,7% өсетінін болжайды
Қаржы • Бүгін, 18:22
Бірнеше облыста ауа райына байланысты ескерту жарияланды
Аймақтар • Бүгін, 18:15
ЕО вакцинация төлқұжатын енгізе ме?
Медицина • Бүгін, 18:14
Елордада заңсыз орнатылған жарнама объектілері анықталды
Елорда • Бүгін, 18:12
ҰБТ кезінде санитарлық-эпидемиялық нормалар қатаң сақталуда
Білім • Бүгін, 18:06
Алтай Көлгінов акселераторлық даму жұмыс тобының қатысушыларымен кездесті
Елорда • Бүгін, 18:00
Қазақстан Әзербайжаннан қызанақтарды алып келуге уақытша тыйым салды
Қазақстан • Бүгін, 17:53
Қоғамдық көліктерде жол ақысын 4 тәсілмен төлеуге болады
Елорда • Бүгін, 17:50
Түркістан облысының полицейлері жоғалып кеткен әйелді аман-есен тапты
Аймақтар • Бүгін, 17:42
Полицейді көлік капотында сүйреген ақмолалық 5 жылға қамалды
Аймақтар • Бүгін, 17:35
Маңғыстауда өткен жылы 18 кәсіпорын индустриялық сертификатқа ие болды
Аймақтар • Бүгін, 17:33
Қар барысының терісі: Туризм академиясының президенті сынға қалды
Қазақстан • Бүгін, 17:30
Шымкентте карантин талаптарын елемеген кәсіпкерлік нысан анықталды
Аймақтар • Бүгін, 17:14
Ерекше қажеттілігі бар адамдар үшін eGov-та 6 қызмет іске қосылды
Қазақстан • Бүгін, 17:00
Былтыр Қызылордада 2181 азамат «Бастау» жобасын онлайн оқыды
Аймақтар • Бүгін, 16:58
Нью-Йоркте Қазақстанның ядролық қаруға тыйым салу туралы шарты талқыланды
Қазақстан • Бүгін, 16:57
Қызылорадада биыл 98 тұрғын үй салынады
Аймақтар • Бүгін, 16:52
«Қостанайда жарылыс болады» деген ақпаратты полиция тексеріп жатыр
Аймақтар • Бүгін, 16:49
Елжан Біртановтың үй қамауындағы мерзімі ұзартылды
Қоғам • Бүгін, 16:49
Елордалық жігіт көпірден секіріп өлмек болған
Елорда • Бүгін, 16:48
Ақтауда 30 жылдан бері алғаш рет төртем дүниеге келді
Қоғам • Бүгін, 16:40
Гүлшара Әбдіқалықова Социалистік Еңбек ерін құттықтады
Аймақтар • Бүгін, 16:39
2020 жылы қазақстандықтар қанша алтын құйма сатып алды
Қазақстан • Бүгін, 16:33
Елордада көпірден секірмек болған жігіт аман қалды
Қоғам • Бүгін, 16:32
Мемлекет басшысы Бердібек Сапарбаевты қабылдады
Президент • Бүгін, 16:15
Жамбыл облысында алғаш рет ауылда мұз айдыны ашылды
Аймақтар • Бүгін, 16:11
Ордабасыда құны 1 млн теңгеден астам күркетауықтарды ұрлап кеткен
Қазақстан • Бүгін, 16:05
Қазақстандықтардың зейнетақы жинақтары 2,1 трлн теңгеге артты
Қоғам • Бүгін, 15:57
Атырауда ішімдік ішкен 20-ға жуық жасөспірім ұсталды
Аймақтар • Бүгін, 15:50
WhatsApp бөтен адамға ақпарат беретіні рас па?
Технология • Бүгін, 15:36
Денсаулық сақтау министрлігі жанынан «Адалдық алаңы» жобалық кеңсесі құрылды
Қоғам • Бүгін, 15:30
20 қаңтар: Жетісайда егін маусымы басталды
Аймақтар • Бүгін, 15:26
Алдағы үш күнге арналған ауа райы болжамы
Қазақстан • Бүгін, 15:25
Елордада 10 мың дана экодорба таратылады
Экология • Бүгін, 15:23
Үржарлық полицейлер қалың қармен күресті
Видео • Бүгін, 15:18
«Қазақстан Республикасының халықаралық шарттары туралы» заңнамалық түзетулер мақұлданды
Парламент • Бүгін, 15:13
Алматыдағы метро басшысы тағы ауысты
Тағайындау • Бүгін, 15:08
Жақынына жанашыр болған жетісулықтар
Аймақтар • Бүгін, 15:00
Асқар Мамин жұмыс сапарымен Солтүстік Қазақстан облысына барды
Аймақтар • Бүгін, 14:58
Кәсіпкерлердің құқын бұзу дерегі кемімей тұр
Қоғам • Бүгін, 14:57
Түркістанда машина жасау саласына инвестиция тартылады
Аймақтар • Бүгін, 14:55
Қызылордада былтыр иттердің көмегімен 192 қылмыс ашылды
Аймақтар • Бүгін, 14:50
Алматыда тұтынушылар мүддесін қорғау үшін 5 мыңдай сертификат қайтып алынды
Аймақтар • Бүгін, 14:31
Қостанай облысында 5 кило есірткі тәркіленді
Аймақтар • Бүгін, 14:26
Алматының тағы 50 мың тұрғыны сапалы ауыз суға қол жеткізеді
Аймақтар • Бүгін, 14:20
Маңғыстау облысында жұмыссыздық деңгейі 5% құрады
Аймақтар • Бүгін, 14:00
Зейнетақы жинақтарын қалай тексеруге болады?
Экономика • Бүгін, 13:33
Руханият • Бүгін, 13:32
Қостанай архивіне Татарстаннан құнды құжаттар әкелінді
Руханият • Бүгін, 13:10
Германия карантинді 14 ақпанға дейін ұзартты
Әлем • Бүгін, 12:53
Сицилияда тұрғын үйлер 1 еуродан сатылып жатыр
Әлем • Бүгін, 12:50
Мемлекеттік басқару Академиясының түлегі Алматыдағы Nur Otan филиалын басқарады
Тағайындау • Бүгін, 12:45
Өткен жылы 99 мыңнан астам адам жұмысынан айырылуына байланысты төлем алды
Қоғам • Бүгін, 12:31
Ұрылар 3 млн теңгенің мүлкін қолды еткен
Аймақтар • Бүгін, 12:26
Жөтелді арақ буымен емдеуге бола ма?
Қоғам • Бүгін, 12:20
Дубайдан ұшып келген жолаушыдан коронавирус табылды
Қоғам • Бүгін, 12:16
Қуат Хамитов интернетке қосыла алмағандықтан сот отырысы кейінге қалдырылды
Қазақстан • Бүгін, 12:07
21 қаңтарда Сенаттың кезекті отырысы өтеді
Парламент • Бүгін, 12:06
Өмірзақ Шөкеев Түркістанда жүргізіліп жатқан құрылыс нысандарын аралады
Аймақтар • Бүгін, 12:03
Аягөзде 5 қабатты 60 пәтерлі екі тұрғын үй бастау алады
Аймақтар • Бүгін, 11:58
Мағзұм Мырзағалиев қарағандылықтарға жаңа Экологиялық кодексті таныстырды
Аймақтар • Бүгін, 11:55
Атырауда сотталған азамат еріктілер қатарына қосылды
Аймақтар • Бүгін, 11:47
Монархияны сынаған таиландық 43 жылға сотталды
Әлем • Бүгін, 11:46
Глубокое ауданы ауызсумен қамтамасыз етіледі
Аймақтар • Бүгін, 11:37
Балаларды вакцинациялауға қатысты жалған ақпарат тарады
Қазақстан • Бүгін, 11:30
Ұқсас жаңалықтар