Бүгін С.Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік университетінде Абай Құнанбайұлының 175 жылдығына орай «Абай және әлемдік өркениет» атты халықаралық ғылыми-практикалық конференция өтті.
Түркия, Нидерланд, Польша сияқты мемлекеттер мен отандық абайтану ғылымындағы белгілі ғалымдар баяндама жасаған конференцияға «Zoom» платформасы арқылы алыс-жақын шетелдер мен республиканың түкпір-түкпірінен 100-ден астам ғалымдар, оқытушылар, журналистер, магистранттар мен студенттер қатысты. Конференцияны «Абайтану» ғылыми-зерттеу институтының директоры, профессор Айжан Картаева жүргізді.
Конференцияны университет ректоры Мұхтар Төлеген кіріспе сөзімен ашып, абайтанудың білгірі, әйгілі ғалым Мекемтас Мырзахметұлын 90 жасқа толған мерейтойымен құттықтап, ғалымның бұл конференцияға қатысуы шараның мән-мазмұнын арттыра түскенін атап өтті. Келесі кезекте сөз алған Мекемтас Мырзахметұлы Абайдың Батысынан Шығысы басым екендігін нақты тұжырымдармен дәлелдеп бере отырып ақынның «Толық адам» іліміне кеңінен тоқталды. Аталмыш ілімді мектептер мен ЖОО-да оқытуға арналған оқулық жасалғанын, енді оқытыла бастайтынын айтты. Ғалымның пікірінше, бұл еңбекті тек қазақ халқы емес, алдымен түркі әлемі, кейін бүкіл Европа іздеп жүріп оқитын болады.
Бұдан кейін сөз кезегі Түркияның Фырат университетінің профессоры Ержан Алкайяға берілді. Шетелдік ғалым «Ұлы Абай түркі әлемінде» атты баяндамасында Абай Құнанбайұлының түркі әлемі әдебиетіндегі орны туралы сөз қозғай келіп, Түркиядағы һәкім атындағы мектептер, көшелер, саябақтар мен ұлы ақынның ескерткіштері, өмірі мен шығармашылығы туралы жарық көрген кітаптар, жазылған диссертациялар мен мақалаларды таныстырды.
Конференцияда М.Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтының Абайтану және жаңа дәуір әдебиеті бөлімінің меңгерушісі, профессор Серікқазы Қорабай «Ғаламдық мәдениет ғұламасы» атты баяндамасын оқыды. Нидерланд елінен конференцияға қатысып отырған «Евразиялық перспектива» компаниясының президенді, PhD доктор, профессор Зифа Мұратқызы Әуезова Абай өлеңдері мен әндерінің ағылшын тіліне аударылуы жайын сөз етті. Ғалымның айтуынша, ұлы ақын шығармаларын өзге тілдерге аударарда орыс тілінен қарағанда түпнұсқамен жұмыс істеу яғни қазақ тіліндегі нұсқасын аудару тиімді.
Зифа Мұратқызынан кейін Польшаның Варшава университеті, Саяси ғылымдар және халықаралық қатынастар факультетінің доктаранты Жандос Қарынбаев «Құнанбай әулеті және поляк зиялылары: көпқырлы байланыстардың жылнамасына шолу» атты баяндамасын ұсынды. Польша елінде қазақтарға, соның ішінде Шығыс Қазақстанға, Құнанбай әулетіне қатысты жинақталған деректер конференцияға қатысушыларды өзіне тарта түсті.
Одан кейінгі кезекте Абайдың «Жидебай-Бөрілі» мемлекеттік тарихи-мәдени және әдеби-мемориалдық қорық-мұражай директоры Тұрдықұл Шаңбай «Ахмет Байтұрсынұлының абайтанудағы рөлі» тақырыбында мазмұнды баяндама жасап, сөзінің соңында конференцияға қатысушыларды мұражай ұжымымен бірлесе жұмыс жасауға шақырды.
Сегізінші сөз кезегі М.Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институты Ежелгі дәуір және түркология бөлімінің меңгерушісі Төрәлі Қыдырға берілді. Баяндамашы тыңдармандарға Абайдың шығысқа қатысы туралы құнды деректерді тереңінен толғады. Конференцияның соңғы баяндамашысы Польшаның Варшава универсиетінің докторанты Салтанат Күзембаева шет елдердегі Абай орталықтарынының Қазақстан имиджін қалыптастырудағы рөліне кеңінен тоқталды.
Дәулетберді Жекейұлы
ӨСКЕМЕН
