02 Қазан, 2013

Қазақстан-Беларусь: ықпалдастықтың бедерлі белесі

741 рет
көрсетілді
10 мин
оқу үшін

3-4 қазан күндері Беларусь Республикасы­ның Президенті Александр Лукашенконың Қазақстан Республикасына ресми сапары болады. Сапар барысында оны Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев қабылдап, мемлекет басшылары екі елдің ынтымақтастығын одан әрі тереңдету жайын талқылайды деп күтілуде.

Осы оқиға қарсаңында біз Астанаға сапар шеңберіндегі шаруаларды үйлестіру мақ­сатында келген Қазақстанның Беларусь­тегі Төтенше және өкілетті елшісі Ерғали БӨЛЕГЕНОВТІ әңгімеге тартқан едік.

3-4 қазан күндері Беларусь Республикасы­ның Президенті Александр Лукашенконың Қазақстан Республикасына ресми сапары болады. Сапар барысында оны Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев қабылдап, мемлекет басшылары екі елдің ынтымақтастығын одан әрі тереңдету жайын талқылайды деп күтілуде.

Осы оқиға қарсаңында біз Астанаға сапар шеңберіндегі шаруаларды үйлестіру мақ­сатында келген Қазақстанның Беларусь­тегі Төтенше және өкілетті елшісі Ерғали БӨЛЕГЕНОВТІ әңгімеге тартқан едік.

– Қазіргі таңда Қазақстан мен Бе­ларусь­тің екіжақты қатынастары қан­дай деңгейде және екі елдің ынты­мақтастығына қандай баға беруге болады?

– Қазақстан мен Беларусь арасындағы қарым-қатынас әрқашан тұрақты және достық сипатқа ие. Екі ел арасында ешқашан түсініспеушілік орын алмағаны талассыз шындық. Біз екіжақты пішінде де, әртүрлі халықаралық алаңдарда да ты­ғыз әрі жемісті байланыс жасасып келе­міз.

Қазақстан-Беларусь экономикалық ынтымақтастығы, тұтастай алғанда, соңғы жылдары шын мәнінде қар­қын ала бастады. Бұл екі елдің эконо­ми­калық өркендеуімен, шаруашылық бай­­ла­ныстардың қалпына келуімен, сондай-ақ, Қазақстан мен Беларусьтің посткеңестік кеңістіктегі барлық интеграциялық бір­­­лестіктерге қатысуымен тікелей бай­­­­ланысты. Атап айтқанда, осындай ынты­­­мақ­тастықты жүзеге асыруға жаңа мүм­­кін­діктер ашатын Кеден одағы мен Біртұтас экономикалық кеңістіктің орны аса маңызды.     

Қазақстан мен Беларусь прези­дент­терінің екі ел арасындағы ынты­мақ­тастықтың стратегиялық бағытын жолға қойған айтулы рөлін атау қажет. Екі елдің басшылары арасындағы қарым-қатынас тек ресми ғана емес, адами бағытта да өте тығыз қалыптасқан. Олар екіжақты байланыстардың қазіргі ахуалы мен даму болашағын талқылау үшін әрбір мүмкіндікті құр жібермеуге ұмтылады. Бұдан бөлек, жыл сайын өзара сапарларды жүзеге асыру туралы уағдаластық та бар. Бұл ретте, Қазақстан Беларусь Президенті Александр Лукашенконың алдағы ресми сапарына аса зор мән береді.

– Бұл мән берудің мәнісі неде және ынтымақтастықтың қандай бағыттарының болашағы зор деуге болады? Бәлкім, елдеріміз тәжірибе алмаса алатын салалар бар шығар? Осы бағытта Беларусь Қазақстанға не ұсына алар еді?

– Ынтымақтастықтың жекелей салалары бойынша біршама жақсы жұмыс атқарылған. Бұл, бірінші кезекте, машина жасау саласы. Қазақстанда әртүрлі мақсаттарға арналған беларусьтік техниканы құрастыру бойынша 13 бірлескен өндіріс орны жұмыс істейді. Әйткенмен де бұл жеткіліксіз. Өйткені, дайын өнімді бұрап, құрастыра салу қиын емес. Сондықтан ел басшыларының тапсырмасына сәйкес, Қазақстанда дайын өнім шығаратын толық технологиялық цикл орнату туралы мәселе пысықталу үстінде. Сонымен қатар, техникаға қызмет көрсету бойынша сервис орталықтарын құру, жер-жерде әртүрлі салаға қажетті мамандар дайындау бағытында жұмыстар атқарылуда.

Қазақстан үшін ауылшаруашылық саласындағы беларусьтік тәжірибе қызығушылық тудырады, оның ішінде агроқалашықтардың, сүт өнімдері фермаларының құрылысы, асыл тұқым­ды мал шаруашылығы мен құс шаруа­шылығын дамыту, бордақылау алаңдарын құру, ауылшаруашылық мәдени дақылдар өсіру, т.б. бар.

Бұдан бөлек, қазіргі таңда Қазақ­стан­ның белгілі бір өңірінде ет-сүт өнім­дерінің өндірісі, сондай-ақ егіншілік шаруашылығы мен мал шаруашылығы бойынша үлгілі шаруашылықтар құрудың бірлескен жобалары жүзеге асырылуда. Беларусьте мал шаруашылығы мен топырақ өңдеу саласында әзірленген ең үздік зерттемелерді өзімізде ендіру жос­парланып отыр. Аталған іс оң нәтиже берсе, осындай тәжірибе басқа да ай­мақтарға таралмақ.

Екі ел аймақтары арасында тікелей бай­ланыстар орнату мен дамыту ай­тар­лықтай әлеуетке ие. Биыл Қарағанды, Қостанай және Павлодар облыстарының әкімдері бастаған делегациялар Беларусьте болып қайтты. Минск облысының Қарағанды облысына жауапты сапары жүзеге асты.

Жалпы, сауда-экономикалық қа­ты­настар да жүйелі сипатқа ие. 2009-2016 жылдарға арналған Беларусь Рес­публикасы мен Қазақстан Респуб­ли­касы арасындағы экономикалық ынтымақтастық бағдарламасы жұмыс істеп тұр. Аталған бағдарламаны орындау мақсатында тараптар әрбір екі-үш жылда «жол картасы» негізінде екіжақты сауда-экономикалық ынтымақтастықты дамыту бойынша бірлескен іс-шаралар жоспарын қабылдайды. Ал Беларусь Президенті А.Лукашенконың Қазақстанға ресми сапары барысында 2014-2016 жылдарға арналған кезекті «жол картасы» қабылданатын болады.

– Қазақстан, Ресей және Беларусь   барынша тығыз интеграцияланған мемлекеттер үштігіне кіреді. Кеден одағы, Біртұтас экономикалық кеңіс­тік осы сө­зімізге дәлел. Ал мұның бола­шақта Еу­разиялық экономикалық одақ құ­ру­ға жағымды әсері бар ма жә­не ол Қа­зақстанның Дүниежүзілік сау­­да ұйы­мына кіру талпынысымен қан­ша­лық­ты ұштасады?

– Кеден одағы мен Біртұтас эконо­ми­калық кеңістік Қазақстан мен Беларусь арасындағы қатынастарды жаңа деңгейге көтерді, сондай-ақ жуық перспективада екіжақты тауар айналымының көлеміне жағымды ықпал етуі мүмкін. Дегенмен, интеграциялық «үштік» шең­берінде Қазақстан мен Беларусь әзірге негізінен дәстүрлі түрде Ресейге қарай бейімделетінін айту керек. Осы себепті екі ел арасындағы басымдықтар толық көлемінде пайдаланылмай отыр. Бірақ Қазақстан мен Беларусьтің аумақтық орналасуы нәтижесінде үлкен тиімділікке қол жеткізуге мүмкіндік мол. Өйткені, Беларусь Қазақстан үшін Еуропаға жол ашатын «қақпа» болса, Қазақстан Беларусь үшін өзінің өнімдерін Қытай мен басқа да Азия мемлекеттеріне шығарудың «плацдармына» айнала алады. Біз осы бағытта жұмыс жүргізіп келеміз, жақын болашақта елеулі нәтижелерге қол жет­кізетінімізге сенімдіміз.

Кеден одағының оң әсерлері қазіргі кездің өзінде-ақ байқалып отыр. Бірінші кезекте шекараларды жеңіл түрде кесіп өтуге мүмкіндік беретін бөгеттер жойылған. Келесі кезең – толыққанды Біртұтас экономикалық кеңістіктің құрылуы капитал, тауар, қызмет пен еңбек қорларының бөгетсіз ілгерілеуіне жол ашады. Бұл – елеулі табыс. Біздің бизнесмендеріміз біртұтас бәсекелі ортада және бірыңғай ережелер бойынша жұмыс істейтін болады. Инвестициялар, кәсіпорындардың технологиялық дең­гейін арттырудың жаңа мүмкіндіктері ашы­лады.

Өз кезегінде, Біртұтас экономикалық кеңістік рыногындағы бәсекелестік үш елдің экономикаларын жаңғыртудың мықты діңгегіне айналатын болады. Ол біздің кәсіпорындарды Қазақстанның Дүниежүзілік сауда ұйымына кіруі қар­саңын­да нығайта түседі. Мұндай жағ­дай­да бизнесті жүргізу шарттары барынша қатаң болады. Осының барлығы Қазақстан Президенті Н.Ә.Назарбаев­тың «Қазақстан-2050» Стратегиялық Жол­дау­ында белгіленген міндеттерді жүзеге асыруға жәрдемдесетіні сөзсіз.

– Адамзат үшінші индустриялық төңкеріс қарсаңында тұр. Бұл орайда Қазақстанның да, Беларусьтің де ақылды экономика құру, инно­ва­ция­лық жобаларға инвестициялар тар­ту, технологиялар трансферті, жеке ғы­лы­ми базасы мен ғылымды коммер­ция­лауға қызығушылығы бар екені рас. Осы бағыттағы қатынастар қай деңгейде?

– Аталған салада жұмыс жүргізілуде. Қазақстан-Беларусь ғылыми-білім беру консорциумы құрылған. Қазіргі уақытта оның құрамына Қазақстанның 14 жоғары оқу орны мен Беларусьтің 19 жоғары оқу орны және ғылыми-зерттеу инс­титут­тары кіреді. Үйлестірушілері – Л.Н.Гу­ми­лев атындағы Еуразия ұлттық уни­вер­ситеті мен Беларусь ұлттық техни­калық университеті.

Консорциум қызметінің негізгі бағыты – жаңа бірлескен ғылыми-техникалық жобаларды жүзеге асыру, инновацияларды ілгерілету, жаңа технологиялар, идеялар, ғылыми ақпараттармен алмасу. Бірқатар бағыт бойынша бірлескен жобалар жүзеге асырылуда. Жалпы, 112 жоба бойынша жұмыс істеу көзделген.

– Ынтымақтастықтың басым бағыттарының бірі – қауіпсіздік саласы. Аталған саладағы әрекеттестікке қандай баға берер едіңіз?

– Қауіпсіздік саласындағы ынты­мақ­тастық көпжақты, екіжақты пішіндерде даму үстінде. Көпжақты деңгейде, бі­рінші кезекте, ҰҚШҰ шеңберіндегі ынты­мақтастықты атаған жөн. Беларусь те, Қа­зақстан да аталған Ұйымға мүше болып табылады. Қазақстан мен Бела­русьтің Қарулы Күштері Ұйымның барлық бірлескен әскери оқуларына қатысады. Мысалы, 20-26 қыркүйек ара­лығында Беларусьте Ұжымдық қауіп­сіздік туралы шарт ұйымына мүше мемлекеттердің Ұжымдық жедел ден қою күштерінің «Өзара әрекеттестік – 2013» бірлескен әскери оқулары өтті. Атал­ған оқуларға Қазақстанның Аэро­мо­биль­дік әскерлерінің десанттық-шабуыл­даушы бригадасының әскерлері қатысты. Бұдан бөлек, ТМД аясында Достастыққа мүше мемлекеттердің әлеует­ті құрылымдарының басшылар кеңесі жұмыс істейді. Олардың отырыс­тары жыл сайын өтеді.

Қазақстан мен Беларусьтің қауіпсіздік саласындағы басымдықтары бірдей: есірткі тасымалына, заңсыз миграцияға, адам саудасына, кибер қылмысқа, экстремизм мен заманауи қатерлерге, басқа да сын-қатерлерге қарсы әрекет ету.

– Әңгімеңізге рахмет. Дипло­ма­тия­лық қызметіңізде табысты болы­ңыз.

Әңгімелескен

Самат МҰСА,

«Егемен Қазақстан».