Таяуда, кеншілер астанасында Қарағанды облысының Қазақстан халқы Ассамблеясы «Тарихтан тағылым – өткенге тағзым» – атты халықаралық мәдени жоба аясында саяси қуғын-сүргін және ашаршылық құрбандарын еске алу күніне арналған онлайн режімінде дөңгелек үстел отырысын ұйымдастырды.
Тағылымды іс-шараға қоғам қайраткерлері, ғалымдар мен жазушылар ат салысып, өткен тарих қасіретінен сабақ алу қажеттігі туралы қашықтан әңгімеледі.
Онлайн отырыста Қарағанды облыстық ішкі саясат басқармасының басшысы Ерлан Құсайын бұл күннің Қазақстан халқы үшін ерекше маңызға ие екеніне тоқталды.
– Қарағанды облысы депортацияланғандарды қабылдады. Мұнда қуғын-сүргінге ұшырағандар жазасын өтеген арнайы лагерьлер болған. Тоталитаризм қылмыстары көптеген отбасыны ойрандады. Бұл қайғылы оқиғаны жадымыздан шығармай, ол туралы жас ұрпақ біліп жүрсін десек және мұндай оқиғалар тарихта қайталанбауы үшін қолымыздан келгеннің бәрін жасау – біздің қасиетті борышымыз, – деді ол.
Онлайн жиын барысында Қарағанды облысының ҚХА ғылыми-сараптамалық тобының мүшесі, Қарағандыдағы Bolashaq академиясының бірінші проректоры Гүлнар Рысмағамбетова Қазақстанда 1997 жыл «Жалпыұлттық келісім және саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу жылы» болып жарияланғанын еске салды.
«Осы жылы еліміздің Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев «31 мамыр – Саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу күні» деп белгілеу туралы Жарлыққа қол қойды. 2011 жылдан бастап ол «Саяси қуғын-сүргін және ашаршылық құрбандарын еске алу күні» деп аталды», деп атап өтті ол.
Сондай-ақ Гүлнар Рысмағамбетова белгілі ғалым, Мәжіліс депутаты Нұрлан Дулатбековтің басшылығымен Bolashaq академиясының біраз жылдардан бері саяси қуғын-сүргін фактілерін зерттеумен айналысып келе жатқанын, осы бағытта атқарылған істер жайын хабардар етті.
– «Тарихтан тағылым – өткенге тағзым» жобасы аясында ғылыми-зерттеу сипатындағы 40-тан астам кітап үш тілде жарық көрді, – деді ол.
Ал ҚХА ғылыми-сараптамалық кеңесінің мүшесі, «Азаматтық әлем» халықаралық коалициясының президенті Қазбек Қазкенов аталған жобаның Қазақстандағы идеологиялық жұмыс пен жаңа дүниетанымның бір бөлігі екеніне баса мән берді.
– Радикалды идеологияның заманы өтті, бірақ біз тарихтың ащы сабағынан дұрыс қорытынды жасап, оның зардаптарын ұмытпауымыз керек. Жалпы, Қазақстан халқы Ассамблеясы тарихи жадыны жаңғыртуға және дамытуға зор үлес қосып келеді, – деп атап өтті ол.
Онлайн режімінде өткен дөңгелек үстел отырысында Е.Бөкетов атындағы ҚарМУ жанындағы «Тұлғатану» ғылыми-зерттеу орталығының директоры Нұрсахан Бейсенбекова саяси қуғын-сүргін және ашаршылық құрбандары туралы деректі фильм мен телебағдарламалар түсіруді ұсынды. Бұдан бөлек, ғалым мемлекет және қоғам қайраткері Нығмет Нұрмақов туралы мазмұнды зерттеу еңбектерінің жоқтығын алға тартып, алдағы уақытта бұл олқылықтың орнын толтыру керектігін айтты. Нұрсахан Бейсенбекова биыл туғанына 125 жыл толған мемлекет қайраткерінің орталығын Қарағандыдағы «Достық үйі» жанынан ашса деген ұсыныс-тілек айтты.
Сондай-ақ қашықтан өткен жиында қуғын-сүргінге ұшыраған қайраткер Ілияс Ахметовтің ұрпағы, «Алашорда» партиясының мүшесі, жазушы Фараби Ахметов, Қарағанды облыстық мемлекеттік мұрағатының бөлім меңгерушісі Ольга Беркун, «Литуаника» этномәдени бірлестігінің жетекшісі Виталий Тварионас, «Вайнах» чешен-ингуш бірлестігі ақсақалдар кеңесінің төрағасы Сулим Исакиев және басқалар сөз сөйлеп, кешегі қилы заманда жер ауып келген талай ұлт пен ұлыс баласының қазақ халқының бауырмалдығының арқасында бүгінгі күнге аман-есен жетіп, өсіп-өркендеп отырғанынан әңгіме қозғады.
Зұлмат жылдары КСРО-ның түкпір-түкпірінен Қазақстанға саяси тұтқындар мен халық жауының туыстары мәжбүрлі түрде қоныс аударылған еді. Піл сауырлы Сарыарқа үлкен түзету лагеріне айналды. Мәселен, бір ғана Қарағандыдағы еңбекпен түзету лагерьлерінің аумағы 1931 жылы 53 мың гектар болса, 1941 жылы 1 780 650 гектар ұлан-ғайыр даланы қамтыпты. Егер 1931 жылы ҚарЛаг-та 14 бөлімше және 64 учаске болса, олардың саны жыл сайын көбейе түсіп, 1941 жылы 22 бөлімше, 159 учаске, ал, 1953 жылы 26 бөлімше және 192 лагерь нысандарына жеткен. Бұл қасіретті лагерьлердің құрамында халық жауларының әйелдеріне арналған АЛЖИР, әскери тұтқындарға арналған Спасск, ҚарЛаг, СтепЛаг атты еңбекпен түзету орындары жұмыс істеді. Жазықсыз жапа шеккендердің көз жасы мен табанының ізі, қолының табы қалған қасіретті орындар бұл күнде мұражайға айналған.
ҚАРАҒАНДЫ
