Талап пен тәртіп қандай болмақ?
Төтенше жағдайға байланысты туристік сапарлар тоқтап қалған кезде шешімі қиын болған мәселенің бірі – авиабилеттердің айыппұлсыз қайтарылуы. Азаматтардың шағымы мен әуе компанияларының, турагенттіктердің арасындағы мәселеге ақыры азаматтық авиация саласының өкілетті органдары араласып, билеттер айыппұлсыз толық көлемде қайтарылатын болды.
Таяуда қазақстандық баспасөз клубында аталған саладағы түйткілді мәселелер, оны шешу жолдары, баға тұрақтылығы және мемлекет пен туризм секторының байланысы жайында әңгіме өрбіген еді. Ашық алаңда Қазақстан туристік қауымдастығының басшысы Рашида Шайкенова бірқатар мәселенің басын ашты. Оның айтуынша, коронавирус пандемиясы салдарынан шектеу шаралары енгізілгеннен кейін туризм саласының шығыны 100%-ға жетті.
Негізі, туризм секторындағы тұрақсыздық төтенше жағдайға дейін, былтырғы желтоқсан айында басталған. Бұл кезде Уханьда эпидемия енді белең ала бастаған болатын. Қауымдастық басшысы ел аумағына кіру, шетелге шығу, ішкі туризм салалары айтарлықтай қиындықты бастан өткергенін, шектеуден соң компаниялардың барлығы дерлік қайтадан жұмысын жандандыра алмайтынын айтады.
Бұған дейін Мәдениет және спорт министрлігі Туризм индустриясы комитетінің төрағасы Дастан Рыспеков Бас санитарлық дәрігердің №37 қаулысына сәйкес еңбек ұжымында эпидемияға қарсы режімнің алгоритмдерін сақтай отырып, туроператорлар мен турагенттіктердің қызметіне рұқсат берілгенін хабарлаған еді. Сонымен қатар
1 маусымнан бастап шипажай-курорттық мекемелер, демалыс үйлері және туристік базалар сияқты басқа да объектілердің жұмыс алгоритмі бекітілген-ді. Айталық, бассейн, жағажай және ойын-сауық аймақтарының жұмысына қойылатын талаптар да күшейтілді. Нақты талаптар бекітілгенімен, әлі де болса бір ізге түспеген мәселелер бар.
Р.Шайкенованың айтуынша, қазақстандықтар курортқа барған кезде санитарлық дәрігерлер коронавирусты анықтайтын ПТР-тесттің (полимеразды тізбектік реакция) анықтамасы болуын талап етеді. Бұл анықтама жеті күнге жарамды. Осы тұста бір сауалдың басы қылтияды.
̶ Көпшілік демалуға бір аптадан астам уақытқа барады. Демалушылар тестлеуді қай жерде тапсырады? Тест тапсыру демалатын аймақта өтетін болса, бұл жердегі дайындық мәселесі қалай болмақ? Демалушылар өздері тест тапсырған жағдайда, бір адам үшін тест құны – 15 500 теңге. Бүтін бір отбасының мүшелерін түгел тексерген кезде бұл олардың қалтасына әжептәуір салмақ салмай ма? – дейді қауымдастық басшысы.
Оның пікірінше, алдағы уақытта шетелде демалатындардың ағыны айтарлықтай көп бола қоймайды. Бұған әлемде орын алған экономикалық дағдарыс кері әсер етіп отыр. Сондықтан ішкі туризмді дамытуға мүмкіндік туды, әлеует те жеткілікті. Сарапшылардың айтуынша, саланың қалпына келуі үшін 1 жылдан астам уақыт керек. Егер жазғы маусымда демалыс орындары толық жұмыс істеп, келушілердің қарасы 50%-дан асатын болса, жалпы ішкі туризмнің қалыпқа келуі 30% төңірегінде болмақ.
Тығырықтан шығаратын тың жобалар керек
Әлемдік туризм қауымдастығы таратқан мәлімет бойынша қазіргі жағдайда қалталы демалушылардың таңдауы жиі түсетін шағын аралдардың 85%-ның шекарасы әлі жабық. Африка (74%), Солтүстік және Оңтүстік Америка (86%), Азия-Тынық мұхит аймағы (67%), Еуропа (74%) және Таяу Шығыс (69%) елдері туристерді қабылдауға әлі дайын емес. Ал Қазақстанда 2020 жылдың 17 сәуірінен бастап 1 қарашаға дейін 57 мемлекеттен келетін қонақтар үшін визасыз режім енгізілді. Сондай-ақ Қытай мен Үндістан үшін 72 сағаттық визасыз транзиттік режім енгізілген.
Outfitter KZ туристік сервистік компаниясының директоры Азамат Мұхаметжановтың айтуынша, соған қарамастан ел аумағына кіретін туристер ағыны айтарлықтай аз болады.
̶ Консулдық алым – 60 доллар. Алматы қаласына келетін турист бір тәулік ішінде 100 доллар, бір аптада 600-700 доллар жұмсайды. Кететін шығынның 10%-ын виза құрайды. Бұған ұшақпен келіп, қайту шығынын қосыңыз. Қазақстанмен бәсекелес ретінде шетелдік туристер ағынын қабылдайтын Моңғолия, Өзбекстан, Қырғызстанда визалық режім жоқ, – дейді ол.
Сарапшылар туризмді тығырықтан алып шығар ілкімді жобалар керегін, ол мемлекеттің қолдауы арқылы жүзеге асатынын айтады. Онсыз бұл сектордың жағдайын оңалту қиынға соғады. Таяуда «Kazakh Tourism» ұлттық компаниясы биыл қандай жобалар іске асатынын хабарлаған-ды. Оның ішінде елде автомобиль саяхатын дамытудың жайы айтылған.
– Бұл бағытта дайындықты жетілдіріп, биыл керуенге арналған маршруттар мен автокемпингтерді түгендейміз. «Көшпенділердің заманауи керуен-экспедициясы» атты жоба еліміздің оңтүстік аймағында екі апта жалғасады. Экспедициядан кейін арнайы карта әзірлеп, оған автоүйлер үшін қолайлы бағыттар мен тұрақтарды енгіземіз. Көрші Қытай мен Ресейде автоүйлермен, мотоциклмен немесе автокөлікпен саяхаттайтындарды, джип-турларды қоса алғанда, саяхатқа сұраныс жоғары. Қызығушылық танытқандар ондаған миллион адамды құрайды, – дейді «Kazakh Tourism» ҰК» АҚ төрағасы Ержан Еркінбаев.
Белгілі болғандай, туризм саласындағы сервисті анықтау үшін халықаралық тәжірибе негізінде жаңа модель енгізу жоспарлануда. Айта кетерлігі, «Kazakh Tourism» биыл пандемияның белең алуына байланысты шетелдік ірі жобалар мен конкурстарға қатыса алмай, бөлінген қаражаттың 56 пайызын үнемдеп отыр.
Мемлекет пен кәсіпкер ақылдаспайды
Туризм саласын жолға қоя білген елдерде аталған сектор мен мемлекеттің жұдырықтай жұмылып жұмыс істегенін көруге болады. Ең бастысы, саладағы кәсіпкерлік пен мемлекеттің қолға алған жобалары бір-бірін толықтырып, кем-кетігін толтыруға дайын. Ал «Хан Тәңірі» халықаралық альпинистік лагерьдің атқарушы директоры Дәурен Уалиев Қазақстандағы ішкі туризм саласында мемлекет пен бизнес арасында әлі күнге дейін диалог орнамағанын айтады.
– Бізде туризм саласы ІЖӨ-нің 8%-ын құрауы тиіс деген меже бар. Оған жету үшін нақты Үкімет тарапынан іс-шаралар жоспары қабылдануға тиіс. Көптеген проблеманы өзіміз шешеміз, бірақ Үкіметтің ғана құзыретіне жататын визалық режім, көші-қон режімі, маркетинг, көршілес елдермен уағдаластық сынды мәселелер бар. Бізде мемлекеттік органдардың бизнеспен жүйелі жұмысы ретке келмеген. Серіктестіктер мен жеке кәсіпкерліктер дайындаған ұсыныстар жай ғана басып шығарылады да, кейін одан жалпы стратегия жасайды. Бұл ұсыныстардың жиынтығы ғана, оның ішінде маңыздысы қайсы, нені алып, нені алмау керектігіне мән берілмейді. Түркияда маусым басталар алдында, сосын аяқталған соң кәсіпкерлер мен мемлекеттік органдар бас қосып, түйткілді мәселелерді талқылайды. Бұл басқосуда ортақ жүйе қалыптасып, барлық мүмкіндіктер екі тараптан ортаға салынады, – дейді ол.
Мемлекеттің туризмді қолдау шараларының ішінде қоғамдық тамақтану, қонақүй және туристік қызмет саласының қызметкерлері мүлікке салынатын салықтардан босатылып отыр. Бұған қоса шағын және орта кәсіпкерлік өкілдері үшін барлық салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер, сондай-ақ әлеуметтік төлемдер бойынша 2020 жылдың 1 маусымына дейін төлеу мерзімін ұзарту ұсынылды.
«Бизнестің жол картасы-2025» және «Қарапайым заттардың экономикасы» бағдарламалары бойынша несие алудың пайыздық мөлшерлемесі 6%-ды құрайды. Алайда мемлекеттік бағдарламалар тиімді ұсыныстар ұсынғанымен, қазіргі жағдайда туризм саласына банктер тарапынан сенім азайған. SkyWay Travel директоры Әсем Қозбағарова пандемия салдарынан көптеген туристік компаниялардың жаппай жабылып жатқанын, жаңадан кәсіп ашуға ниет білдіргендерге банктер сенім артпайтынын айтты.
Сақтансаң – сақтайды...
Жаз маусымында Балқаш пен Алакөл, Бурабайға ағылатын қазақстандықтардың да қарасы қалыңдайды. Еліміздегі барлық демалыс орындары 18 мамырдан бастап ашыла бастаған болатын. Десе де, биылғы демалыста қауіпсіздік сақтау ережелерін қатаң сақтауға басымдық берілмек. Тиісті министрліктің тауарлар мен қызметтердің сапасын және қауіпсіздігін бақылау департаментінің жетекшісі Марат Исмайловтың айтуынша, 3 маусымнан бастап емдеу-сауықтыру бағытындағы шипажайлар ашылады. Алакөлдің жағалауы
13 маусымнан бастап туристерді қабылдай бастайды.
– Коронавирус пандемиясына байланысты демалыс базаларының иелері және туроператорлармен санитарлық-эпидемиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету бойынша ауқымды жұмыс жүргізілді. Әлі де қауіп сейілген жоқ. Азаматтар өздерінің және жақындарының денсаулығы үшін барлық талаптарды сақтағаны дұрыс, – дейді Марат Исмайлов. Оның айтуынша, биылғы жаз маусымында «сақтансаң сақтайтынын» естен шығармай, барлық талаптарды орындауға тиіспіз.
Жуырда карантин режімі әлсіреп, шекарасын ашып, қалыпты өмірге икемделе бастаған кейбір елдердің қуанышы көпке бармады. Коронавирус Латын Америкасы мен Таяу Шығыста қайта күшейіп, жаңадан 700 мың адам жұқтырып үлгерді. Саяхаттаймын деп қатерлі вирус жұқтырған халықтың алысқа баруға да ынта-ықыласы азайып кеткендей. Айталық, Longwoods International-дың зерттеуі бойынша, америкалықтардың 82 пайызы алдағы 6 айда саяхатқа шығуға асықпайтыны белгілі болып отыр. Қалай болғанда да, әлемдік туризмнің қалыпқа келуі пандемияның үдеу қарқынына байланысты болмақ.
