vpolovnikova ru
– Біз – балалығымызды соғыс ұрлаған, қаршадайымыздан қара жұмысқа жегіліп, «Бәрі де майдан үшін, бәрі де жеңіс үшін!» деп ерте есейген ұрпақпыз. Жиырма миллион Кеңес халқын жалмаған сұм соғыстың ауыртпалығы біздің де балғын қабырғамызға батты, бала иығымыздан басты. Майданнан келген қара қағаз, аналарымыздың зарлы жоқтауы біздің де бала жүрегімізді оқтан бетер паршалады, – дейді оралдық Асқар Атаев ақсақал.
Шынында да, Екінші дүниежүзілік соғыс жылдары көп қиыншылық көріп, әкелері соғысқа кеткенде анасымен бірге ауыр жұмыс атқарып, Жеңісті жақындатуға елеулі үлес қосқан тыл ардагерлері жаңа Заңды асыға күткен еді. Екінші дүниежүзілік соғыс жылдары қазіргі тыл ардагері атанған балалар егін ору, мал бағу жұмыстарын атқарып, зауыт, фабрикада күні-түні жұмыс жасады. Соның ішінде Асқар ақсақал туып-өскен Батыс Қазақстан облысының Жәнібек және Орда аудандары неміс ұшақтарының бомбасы астында қалып, соғыстың ащы түтінін де жұтқан еді. Жау бомбасынан зардап шеккен ғимараттар мен жол, т.б. жүйесін қалпына келтірушілердің қатарында да үлкендермен қатар осы балалар жүрген.
– Алайда «Ардагерлер туралы» жаңа заңда Екінші дүниежүзілік соғыс кезіндегі тыл ардагерлері – 1927-1936 жылдары туған қазақстандықтар туралы ештеңе айтылмаған. Олар әдеттегі еңбек ардагерлерімен бірге жазылып кетті. Бір ауыз сөзбен болса да ерекшелеп, ескеріп, мемлекеттік қолдау шаралары болатыны айтылмады. Екінші дүниежүзілік соғыстағы Ұлы жеңістің 75 жылдығы тұсында қабылданған бұл заңнан біз ерекше үміт күткен едік, – дейді Асқар ақсақал.
Бұл ардагерлер заң жобасы талқыланып жатқан кезде-ақ дабыл қағып, жергілікті ардагерлер кеңесінде, пленумда бұл мәселені талқылаған. Сөйтіп, тиісті ұсыныстар енгізу жөнінде Мәжіліс, Сенат депутаттарына да арнайы хаттар жіберген. Тыл ардагерлерінің тілегін жеткізген бұл хатқа өлкеге белгілі ардагерлер – партия, кеңес қызметкері, өлкетанушы Жайсаң Ақбаев, Батыс Қазақстан облыстық атқару комитетінің және облыстық мәслихаттың бұрынғы жауапты қызметкері, тыл және еңбек ардагері, 1936 жылы туған Сайын Айтқалиев, мемлекет және қоғам қайраткері Мұстахим Ықсанов атындағы қордың төрағасы, Батыс Қазақстан облысы Билер одағы кеңесінің төрағасы, тыл және еңбек ардагері Асқар Атаев, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің ХІ шақырылымының депутаты, партия, шаруашылық қызметкері, тыл және еңбек ардагері Әділғазы Нұрғалиев, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің Х шақырылымының депутаты, партия, кеңес қызметкері, тыл және еңбек ардагері Ғазез Хаймулдин және басқалары қол қойған болатын. Бірақ бұл ұсыныстар ескерілмей, нәтижесінде заңды дайындаған еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі әзірлеген жоба сол күйінде қабылданып кеткен.
– Біз ең жасымыз 85-ке, алдымыз 93-ке келген, дұрыс балалық шағымыз болмаған, өміріміздің аз уақыты қалған, жыл сайын азайып, «бала күнімізде шеккен бейнетіміздің зейнетін қашан көреміз?!» деп жүрген тыл ардагерлеріміз. Көршілес Ресей Федерациясының 23 аумағында «Соғыс балалары» атты заң күшіне енген, онда 1928 жылдың 22 маусымы мен 1945 жылдың 4 қыркүйегі арасында дүниеге келген балаларға әлеуметтік қолдау, мемлекеттік көмек шаралары қарастырылған, – дейді тыл ардагерлері.
Ақсақалдардың әңгімесінен байқағанымыз, олар ең алдымен әлеуметтік көмектің аздығына емес, аты аталмай, елеусіз қалғанына наразы сияқты. Мысалы, жақында қабылданған «Ардагерлер туралы» заңда әскери және азаматтық борышын шет жерлерде өтеген азаматтардың да әлеуметтік және құқықтық мүдделерін қорғайтын санат енгізілген. Әрине, олардың да ел алдында еңбегі болар. Бірақ балалық шағын соғыстың «суығы ұрған», майданның ауыртпалығын марғасқа жігіттермен бірге көтерген «соғыс балаларына» ерекше санат, арнайы мәртебе керек сияқты. Күн санап азайып бара жатқан тыл ардагерлерінің талабы осындай.
Батыс Қазақстан облысы
