PwC Kazakhstan өкілдерінің пікірінше, сауалнама нәтижелері орта мерзімді перспективада шешім қабылдауға негіз бола алады.
Экономиканы қалпына келтірудің негізгі сценарийі
Респонденттердің 83% -ы қазақстандық экономиканың қалпына келуі U-траекториясын қолданады деп болжайды және дағдарысты еңсеру процесі ұзаққа созылуы мүмкін. Мұндай болжамның негізгі негіздемесі - пандемия және одан туындайтын экономикалық дағдарыс іскерлік белсенділікке айтарлықтай әсер етті, ал бизнес, әсіресе ШОБ, қалпына келтіру және жаңа жағдайларға бейімделу және жаңа мүмкіндіктерді іздеу үшін ұзақ уақытты қажет етеді.
Сондай-ақ, сұхбаттасқан көптеген сарапшылар вакцина ойлап тапқанға дейін және әлемде дәрі-дәрмектердің пайда болуына дейін әлеуметтік алыстау тенденциясы мен селективті карантиндік шараларды енгізу тенденциясы жалғасады. Соңғысы жағдайдың нашарлауы және аурудың өсуі кезінде үнемі күшейе түседі, ал бұл өз кезегінде экономиканы қалпына келтіруге әсер етеді.
Мұнай бағасы
Респонденттердің басым көпшілігі өз болжамдарында Brent маркалы мұнайдың болжанған минималды және максималды болжамды мәндерінің бір жылға (орташа дельта - 17,9 доллар), үш жылға (орташа дельта - 17,5 доллар) және бес жылға (орташа дельтаға) дейінгі кең ауқымын көрсетті. 19,4 долларға тең). Осы тенденцияға түсінік бере отырып, сұхбат берген кейбір сарапшылар COVID-19 пандемиясын жоғары белгісіздік көзі, әсіресе келесі екі жыл ішінде, яғни вирусқа қарсы вакцина жасау мен шығарудың алдында деп атады.
Сауалнамаға қатысушылар індеттің әлемдік экономикаға әсерін тауарлардың тұтынылуы мен сұранысының төмендеуі түрінде көрсетті, бұл сөзсіз мұнай бағасына әсер етеді. Сонымен қатар, болжамдар әлемдік экономиканың қалпына келуіне және нәтижесінде энергия ресурстарына сұраныстың қалпына келуіне кедергі келтіруі мүмкін инфекциялардың келесі толқындарын да ескерді.
Жаңартылатын энергия көздерін пайдалануды арттыру тақырыбы орта мерзімді перспективада мұнай бағасына әсер етуі мүмкін фактор ретінде де атап өтілді. Ұзақ мерзімді перспективада PwC сауалнамасына қатысушылар мұнай бағасы барреліне 50-55 доллар деңгейіне жетеді деп күтеді, бұл өндіруші және тұтынушы елдерге де сәйкес келеді.
Бір доллар қанша тұрады?
Респонденттердің көпшілігі теңгенің долларға қатысты әлсіреу тенденциясына басымдық береді. Басқаша айтқанда теңге арзандап, доллар қымбаттайтынын айтады.
Сауалнамаға қатысушылар бірнеше негізгі себептерді анықтады, соның ішінде Қазақстандағы мұнай өндірісінің төмендеуі, инфляция деңгейіне қатысты белгісіздік және ұлттық валютаны мемлекет қолдау шараларын тоқтату. Бес жыл ішінде (жылдың аяғында) теңгенің АҚШ долларына қатысты максималды әлсіреуі шамамен 29,4% деңгейінде күтілуде, сол уақытта теңгенің минималды әлсіреуі 4,4% шегінде болжанады.
Максималды болжамды мәндердің ішкі спрэді бір доллар үшін 400-ден 700 теңгеге дейін (стандартты ауытқу 64-ке тең), бұл бір доллар үшін 390-дан 410,5 теңгеге дейін өзгерген максималды болжам мәндеріндегі ішкі спрэдтен едәуір жоғары.
Инфляциялық процесс
Сауалнама нәтижелері көрсеткендей, бір жылдың ішінде респонденттердің 60% -дан астамы инфляция деңгейінің өсуін күтеді. Бұл болжам Қазақстанда және сауда серіктес елдерде қабылданған карантиндік шаралардың әсеріне негізделген, нәтижесінде импорттың қымбаттауы және жақын және алыс шетелдерден тауарлар жеткізумен және сатумен айналысатын компаниялардың іскерлік белсенділігінің бәсеңдеуі орын алды.
Азық-түлік тауарларына бағаның өсуі инфляциялық процестер динамикасына өз үлесін қосуды жалғастыруда, ол мамырда жылдық көрсетуде 10,7% -ға өсті, деп хабарлайды ҚР Ұлттық Банкі (ҚРҰБ).
Сарапшылардың инфляция деңгейіне қатысты ұзақ мерзімді болжамдарында оның төмендеуіне деген жоғары сенім бар. Үш жылдық көкжиекте сарапшылардың 90% -ы инфляцияның орташа есеппен 1,7% -ға төмендеуін болжайды. Келесі бес жыл ішінде сарапшылардың 70% -дан астамы инфляция біртіндеп төмендейді деп күтеді.
Ұзақ мерзімді перспективада біртіндеп құлдырай отырып, бір жылдық көкжиекте инфляция бағасының өсу себептері, ең алдымен, ҚРҰБ-нің қолданыстағы ақша-кредит саясатымен байланысты. Екіншіден, сарапшылар қысқа мерзімді инфляциялық тәуекелдерді салықтық жаппай ынталандырулармен және өткен кезеңдерде жинақталған жасырын инфляциямен байланыстырады, ұзақ мерзімді перспективада бұл қауіптер аз байқалады деп атап өтті.
Ставкаға негіз 2020 жылғы наурызда ҚРҰБ инфляциялық күтулерді тұрақтандыру және қаржы рыногына сыртқы күйзеліс әсерінің таралуын шектеу мақсатында базалық мөлшерлемені 12% -ға дейін көтеру туралы шешім қабылдады. Сәуір айында ҚРҰБ базалық мөлшерлемені жылдық 9,5% дейін төмендету және пайыздық мөлшерлемені ± 2 пайыздық тармаққа дейін ұлғайту туралы төтенше шешім қабылдады. Бұл шара қаржылық тұрақтылықты қамтамасыз етуге, экономикаға қауіптерді азайтуға және оның COVID-19 пандемиясымен байланысты сыртқы және ішкі орта жағдайларына бейімделуіне бағытталған.
PwC сауалнамасына қатысқан респонденттердің көпшілігі келесі бір жыл ішінде негізгі жылдамдықтың 0,5 п.т. төмендеуін болжайды. инфляциялық күтулердің өсуін тежейді. Үш жылдық көкжиекте инфляциялық күтулердің төмендеуін ескере отырып, сарапшылар базалық мөлшерлемені ± 1 п.п. пайыздық жолақпен 8% -ға дейін төмендетеді деп болжайды.
Сауалнаманы барлық қатысушылар 2020 жылдың маусым айының соңында толтырды. Көптеген жауаптар құпия түрде берілді. Респонденттердің көптеген сұрақтарға берген жауаптарын талдау барысында сарапшылар әртүрлі салаларды (экономистер, трейдерлер, ғалымдар, банкирлер) ұсынатын және сәйкесінше әртүрлі ақпарат көздеріне қол жеткізе алатын зерттеулерде күтілетін айтарлықтай айтарлықтай айырмашылықтар анықталды.
Қаржы нарығының көптеген кәсіби қатысушыларын, сондай-ақ ғылыми сарапшылар мен Қазақстанның жетекші экономистерін қамтитын пікірлердің шоғырлануы Қазақстан экономикасын дамытудың бірнеше сценарийлерін болжауға мүмкіндік береді. Осы мақсатта PwC Қазақстан респонденттерден өздеріне қажет болған сұрақтарға (мұнай бағасы, валюта бағамдары, инфляция) минималды және максималды диапазонында пікір білдіруді сұрады және нәтижелерді талдауда бірнеше тәсілдерді қолданды. Барлық жауаптардың стандартты орташа көрсеткіштерінен басқа, PwC Қазақстан зерттеушілері ең оңтайлы және ең пессимистік сценарийлерді анықтау үшін максималды жауаптардағы ең жақсы 30% және ең төменгі жауаптардың 30% -ын алды.
