Бақытты болу қас-қағым еді,
Шабытың барда маздаған.
Бір өлең жазып тастағым келді,
Өзгелер әлі жазбаған...
Барлық ақынның асыл арманы осы. Өзгелердің ойына оралмаған, үш ұйықтаса да түсіне кірмеген, ауыз аштырып, көз жұмдыратын бір Өлең... Әй, бірақ ол ілуде бір ақынның ғана еншісіне бұйыратын бақыт қой. Қадыр, Жұмекен, Төлеген, Меңдекеш сияқтылардың... Айтқандай, солардың сапына қосып, амандығын сырттай тілеп жүретін тағы бір ақын ағам бар. Есімі Аманқос Ершуов. Жоғарыдағы бір тамшыдай уыз жыр соныкі. Екеуміз бір жердің топырағынан жаралғанбыз. Жем өзенінің бойындағы Ақкиізтоғай ауылынан. Бұл жерде Бекет ата дүниеге келген.
Бақытты болу қас-қағым еді,
Шабытың барда маздаған.
Бір өлең жазып тастағым келді,
Өзгелер әлі жазбаған...
Барлық ақынның асыл арманы осы. Өзгелердің ойына оралмаған, үш ұйықтаса да түсіне кірмеген, ауыз аштырып, көз жұмдыратын бір Өлең... Әй, бірақ ол ілуде бір ақынның ғана еншісіне бұйыратын бақыт қой. Қадыр, Жұмекен, Төлеген, Меңдекеш сияқтылардың... Айтқандай, солардың сапына қосып, амандығын сырттай тілеп жүретін тағы бір ақын ағам бар. Есімі Аманқос Ершуов. Жоғарыдағы бір тамшыдай уыз жыр соныкі. Екеуміз бір жердің топырағынан жаралғанбыз. Жем өзенінің бойындағы Ақкиізтоғай ауылынан. Бұл жерде Бекет ата дүниеге келген.
Бір кезде Жәнібек ханға Асанқайғының: «Қырында киік жайлаған, суында балық ойнаған ...ойына келген асын жейтұғын Жемде кеңес қылмадың, Жемнен де елді көшірдің», деп өкпелейтіні бар емес пе?!
Ару Жем-ау,
Ару Жем –
Жан дертіме дәру Жем!
Менің Мысыр Шәрімсің.
Намысымсың, Арымсың.
Дәмі аузымнан кетпеген,
Менің, менің алғашқы,
Гүл махаббат – балымсың.
Жүректегі жалынсың,
Ұмытылмас әнімсің.
Қажеттерім өзіңнен,
Табылмасын, табылсын.
Жарылайын ағымнан,
Менде, менде жүрек бар,
Өзіңді аңсап сағынған.
Менде, менде тілек бар,
Нұр арманға бағынған.
Сүңгігенмін, жүзгенмін
қасиетті суыңа,
Бекет атам шомылған...
Осы ауылдағы Жем толқынына шомылып өскен ақындар Қабиболла Сыдиықов, Меңдекеш Сатыбалдиев ағаларым мен Өтеген Оралбаев ініміз және бар. Аманқос өз замандастарынан ерте, мектеп қабырғасында-ақ танылды. Ұстазы ақын Жанаш Нұрмахановтан дәріс алған балаң ақынның балапан жырлары аракідік аудандық газетте жарияланып жүрді де, Гурьев педагогикалық институтының студенті болған кезде кемелденіп, облыстық газеттің бетінде жарияланған әр өлеңі оқырманын тамсанта, таңғалдыра бастады. Жыр сүйер қауым оның жаңа өлеңдерін асыға күтетін болды. Жарық жұлдыз тез танылады емес пе?! Әдебиет сыншысы, ғалым Зейнолла Қабдоловтың жіті көзі бірден: «Қазақ әдебиетіне жаңа Қасым келді...», деп жалпақ әлемге жар салды.
Ақ бұлттар, ала бұлттар,
қара бұлттар,
Қарасаң аспанда да
алалық бар.
Біреуде жас та болса
даналық бар,
Біреуде қарт та болса
шалалық бар,
– деп балаң кезінде-ақ философиялық ойды бір шумаққа сыйғыза қойған Аманқос нағыз тума ақын ретінде бағаланып, оның аты жыр құмарлар аузынан түспеген. Ол кезде Аманқостың кітабы шықпақ түгілі шығармаларын баспаға дайындау да ойында жоқ болатын.
Жырына берілдім де
құлақ түрдім,
Басымнан байғұс
ойды лақтырдым.
Қасымның келер деген
бір Қасымы,
Өзімнен сенбісің деп
сұрап тұрдым,
– деп өзі айтқандай, кітабы шықпай-ақ бәріміз де қазақ поэзиясына жаңа Қасым келді деп білдік. Ұстаз тұтып, өлеңімізді оның дәрежесіне жеткізуге тырыстық.
Аманқостың «Түс және алтын балық» атты өлеңі бар. Түсінде ақынның қармағына Пушкиннің ертегісіндегідей алтын балық түседі де: «мені жіберіңіз, не тілесеңізде орындаймын» дейді ғой. Сонда ақын: «Кітабымды баспадан жиі шығар, мен болайын ұлы ақын дүрілдетер» дегісі келіп тұрады да, оны айтпай, үн-түнсіз босатып жіберіп, өлеңді былай аяқтайды:
Алтын балық кешірші
көшетінді,
Саған тілек айтпадым
неше түрлі.
Ешкімнің жетегінсіз
мақсатыма,
Жетермін талқан қылып
төс етімді.
Аманқос та, бізде шынында да ешкімнің жетегіне ермедік. Өз бетімізше тірлік қылдық. Мүмкіндігі бола тұра, яғни, Ә.Сәрсенбаев, З.Қабдолов, Ж.Молдағалиев ағаларының «Қаламгерлер ортасы – Алматыға ауыссайшы», дегендеріне елп ете түспеді, Жем өзені баяу ғана сылдырап ағып жататын Ақкиізтоғайын қимады. Міне, туған жерге деген махаббат. «Ауылда да ақын бар» деген өз қағидасын дәлелдеді. Ауыл мектебінде әдебиеттен дәріс бере жүріп, аядай ғана Ақкиізтоғай ауылынан республикаға танымал Өтеген Оралбаев, Қаржау Оразбаев, Тементай Әділханов, Сәулеш Шәтенова, Амантай Оспанов және өз перзенті Маржан Ершуова тәрізді ақындарды тәрбиелеп шығарды. Әке жолын қууды мақсат еткен Маржан өз жырларын поэзия биігінен түсірмей келе жатқан ақын қыз, филология ғылымдарының кандидаты, бірнеше кітаптың авторы.
Аманқостың «Келешегім –көкжиегім», «Шырқау», «Шопан баласы», «Жылқышының ұлы», «Ойсылқара», «Алтын босаға», «Шұғылалы шақтар», «Пір Бекет пен жыр зекет», «Оғыланды» жыр кітаптары мен «Жаралы жылдар», «Мәңгілік махаббат» драмалық шығармалары оқырмандардың ыстық ықыласына бөленді. «Құрмет Белгісі» орденінің иегері, Қазақстанның еңбек сіңірген қызметкері, республика халық ағарту ісінің үздігі.
Бүгінде Атырау аймағы ақынның 70 жылдығын тойлауда. Ақынын ардақтаған елге ризамыз.
Айтуар ӨТЕГЕНОВ,
Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі.
