Немере тәрбиесіндегі немкеттілік

Қоғам • 09 Қараша, 2020

Немере тәрбиесіндегі немкеттілік

199 рет көрсетілді

Бүгінгі немерелерді аяймын. Бұрын немерелерді ұлағаты әр ісі мен сөзінен көрінетін қазыналы қариялар әлдилеп, небір аңыз, әфсаналар айтып, бабалар ерлігімен өр етіп, кісіге зәбір жасауға болмайды деп шапағат пен мейірге тәрбиелейтін. Олар «аташка» мен «әжека» емес, ата мен әже еді. Немерелер де қазіргідей гаджетке емес, солардың аузына қарайтын.

Анар ТӨЛЕУХАНҚЫЗЫ

Ата көргенім жоқ, олар «халық жауы» деп атылып кетіпті. Ал нағашы әжемнің жасы 90-ға таяп қайтты. Ұзатылғанша, 6 ұлдың ортасындағы байдың қызы, кейін байдың келіні болған әжем сол байлық бастарына сорға бітіп, төркіні шетел ауып, ал келген жұрты «халық жауы» атанып, мал-мүліктен адаланып, бәлшебектің құқайын көргендіктен: «Дүние деген – дос емес пендеге. Ниетің дұрыс болса, құдай жалбарынған жанның алақанын құр тастамайды. Сендер сол жарылқағанының белгісісіңдер, әйтпесе жесір қалып өкімет қудалаған күнде жетілемін деп ойладым ба? Мейірім мен адалдық, обал мен сауаптың не екенін біліп, соны бағалап өсіңдер» дейтін. Әжемнің көл-көсір мейірі біз түгілі ауылдың бар баласына жететін.

Әжемнің қолындағы ұлы көрші ауылдың мектебінде директордың оқу ісі жөніндегі орынбасары болғандықтан, біздің үйде көп жатпайды. Ең әрі кеткенде бір ай, әйтпесе 15-20 күннен асқан емес. Сонда әжең келгенде жайлауға шыққандай боласың. Шешеңе ұрысқызбайды, барып ойна деп жіберіп, ойыннан көп жүріп қалдым ба деп қорқып келсең: «Қайбір оңып келді дейсің бұл пәтшағар, ойыннан шаршады ғой, мә, тез тамағыңды іш» деп аузыңа ең бір дәмділерді салатын. Ал кешке әжемнің жанында арқасын қасып жатып, ол айтқан әңгімелерді тыңдайсың. Басынан өткендерін, өмірде қандай адамдардан жақсылық көргендерін, жамандық жасаған жандардың кейін жаман болып, тіпті өзінің аяғанын айтатын. «Тек жақсылықты ойла, жақсылық жаса, сонда екі дүниеңде де өкінбейсің, бәрі алдыңнан шығады», дейтін. «Әже, жамандық жасаған ол кім» десең, айтпайды. «Қайтесің, құлыным, оны біліп, ол да жетіскеннен жасамаған болар. Қой, одан да саған ән айтайын ба» деп, жіп-жіңішке даусына салып ән бастайтын. Тыңдап жатып қалай ұйқыға кеткеніңді де білмей қаласың.

Көрші тұрған Қатира әжем де керемет аңқылдаған кісі еді. Соғысқа жары аттанғанда екі қыз, бір ұлмен қалған. Сонда 30-дан енді асқан екен. Қатира әжем сонау заманда ұзатылғанда, алтынды кебіс киген Төлебай байдың ерке қызы болыпты. Астың да, киімнің де, бұйымның да тек асылын ұстап, бұлғақтап өскен байдың қызы қарғадай үш баламен майданға жары аттанғанда, жұмыстың ауыры, жеңілі деп қарамастан, колхозда бел шеше еңбек етеді. Бәрі майданға, бәрі соғысқа деп, елде ішер ас, киер киім жоқ қиын күндерде әжем түйе сауады. Сонда екі қыздан кейінгі Қойшанына сауған сүттен беруге қорқып, көз ала беріп түйенің бауырына тосып, тез-тез еміп алғызады екен. «Ботамен бірге түйе емген ботам» дейтін сол Қойшаны жалғыз болмасын деп, қызы Күлшайды ұзатқан соң бір ұлын бауырына басқан. Осы екі ұлы дегенде жанын үзіп беретін, жарықтық. Сол екінші ұлы Қатира әжемнің ақ Нұрланы – менің сыныптасым. Әжеме тартқан мейлінше ақкөңіл. Мектеп бітіргенімізге 40 жылдан асса да, күніге сыныптастар чатына шығып, амандық сұрап, жаңалықтарын айтпаса асы батпайды. Сыныптас ұл-қыз оған «уатсаптың директоры» деп ат қойып алған. Сол Нұрлан айтады: «Әжем менің әрі әкем, әрі анам ғой. Ондай кісі сирек. Маған үнемі «балам, абыройды жылдар бойы қасықтап жинайсың, ал төгілуі әп-сәтте, сондықтан төгіп алма» деп отыратын. Негізі үлкен кісі тәрбиелеген адам қоғамшыл болып жетіледі, мен де немерелеріме әжем тәрізді тәрбие бергім келеді», дейді.

Баяғыда «Тоғысқан тағдырлар» деген алғашқы ұлттық телехикаят түсірілгенде, тамаша актриса Ғазиза Әбдінабиева ойнаған әжені немерелері «әжека» деді. Сол бәле бүгінде жалпы халыққа жайылып кеткендей. Есік алдына шықсаң, әжесіне «әжека», атасына «аташка» деп жүрген немерелерді көргенде, жүрегіңді осып түскендей әсерде қаласың. Аташка мен әжеканың да балдырғанға шүлдірлеп жатқаны. «Балаға ертегі айтасыз ба, неге аташка болғансыз» десең, «Өй, бұлар қазір ертегі тыңдамайды, мультигін де соткадан көреді. Оның тілін менен артық біледі», дейді аташка мен әжекалар.

Бүгінде өзі де телефонына қарағыштап, немеренің тәрбиесін гаджет билігіне беріп қойған ата-әже көп. Тіпті әуезді ата-әжеден құлаққа жат әжека, аташка деген аты жаман сөзге де құлақтары да үйренген. Ойың он санға кеткенде, кейінгі заманға тәрбиесін адам емес, телефон қолға алған, «аташкалайтын» ұрпақ тәрбиелеп беріп жатқандай көрінеміз. Көңіл соған қатты алаңдайды.

Күннің маңызды және өзекті жаңалықтарын «Егемен Қазақстан» телеграм каналынан оқыңыз