Қазір 1 доллар 430 теңге тұрады. Бұл 27 жыл бұрын 95 есе аз болатын.
1993 жылы елде 1$-ның бағамы небәрі 4,7 теңгеге бағаланды. Баға 1,5 айға ғана созылып, 1994 жылдың қаңтарында АҚШ валютасы 8,17 теңгеге дейін қымбаттады.
Теңгенің девальвациясы туралы алғаш рет 1999 жылы болды. Сол жылы доллар 88-ден 160 теңгеге күрт өсте. Тамыз айында валюта бағамы 130 теңгеге дейін төмендеді. Екінші девальвация 2009 жылы болды. Оның сөзсіз болатыны жайлы болжамдар Ұлттық банкке Әнуар Сәйденов жетекшілік жасап тұрғанда-ақ шыққан болатын.
2014 жылдың ақпанында Қайрат Келімбетовтің тұсында тағы да теңгені қолдаудан бас тарту туралы шешім қабылдады. Ол кезде айырбас бағамы 1$ үшін 185-теңгеге дейін өсті. 2015 жылдың 20-тамызында теңгені еркін айналымға жіберілді. Дәл осы күні Қазақстан қор биржасының таңғы сауда-саттықта теңге бағамы 1 $ үшін 188-ден 255,26 дейін құнсызданды.
Сарапшылар 1993 жылы теңге енгізілгеннен кейін оның бағамының сол кездегі жағымсыз макроэкономикалық факторлардың күшімен құлдырауы күтілген жағдай болғанын айтады. Өзге девальвациялар қандай да бір деңгейде күтілмеген және экономикалық шоктарға байланысты өтті.
Ағымдағы экономиканың құрылымы теңге тек Ұлттық банктің белсенді саясатының жеткіліктігі жағдайында ғана тұрақты бола алады. Егер Ұлттық банк теңгені тұрақтандырудан бас тартатын болса оның бағамы құбылмалы болып қала береді екен.
Рубль Ресей Федерациясында 1991 жылдан бері қолданылып келеді. 1993 жылы қарашада 1 долларды 1194 рубльге сатып алуға болады. 1998 жылы Ресейде ақша реформасы мен деноминациясы жүргізілді – үш нөл рублден кесілді, ал айырбас бағамы 1997 жылдың аяғында 1 доллар үшін 5960 рубльден 1998 жылдың басында 1 доллар үшін 5,9 рубльге дейін жаңартылды. Бұл мың есе аз. Егер номиналда болмаса, қазір 1 доллар 77 302 рубльді құрайтын еді, яғни 64 есе аз.
Егер номиналда болмаса, қазір 1 доллар 77 302 рубльді құрайтын еді, яғни 64 есе аз.
Украинадағы гривен 1996 жылдың күзінде енгізілді. Бұған дейін Украинада 1991 жылдан бастап карбованет деп аталатындар қолданылып келді, олар 1992 жылдан бері бар. Алғаш айналымға енген жылдары 1 долларды 208 карбованетке сатып алуға болатын еді.
Гривен енгізілген кезде 1 долларды 176000 карбованецке сатып алуға болатын еді. Гривен енгізілгеннен кейін валюта да деноминацияланып, одан бес нөлді кесіп алып, 100000 карбованды 1 гривенге айналдырды. Содан бері айырбас бағамы 1 доллар үшін 1,76 гривеннен 28,22 гривенге дейін төмендеді.
Егер валютаның номиналы мен өзгерісі болмаса, айырбас бағамы 1993 жылмен салыстырғанда 621 есе, ал 1992 жылға қарағанда 13 мың есе дерлік аз болар еді.
Беларуссия 2000 және 2016 жылдары осы уақыт аралығында екі конфессия өткізді, алдымен беларусь рублінен үш, содан кейін төрт нөлді кесіп тастады. Минск 1992 жылы өз валютасын енгізді және 1993 жылы 1 долларды 7000 беларусь рубліне сатып алуға болады, оны банкноталарда жануарлар бейнеленгендіктен, бәрі "қоян" деп атайды. Ресейлік дефолт ұлттық валютаны 1998 жылғы желтоқсандағы 107 000 рубльден 1999 жылғы желтоқсанда 320 000 рубльге дейін құнсыздандырып, "қоянды" валютаның түбіне тартты. Енді 1 долларды 2,57 беларусь рубліне сатып алуға болады. Егер купюралар болмаса, онда ставка 1 доллар үшін 20,5 миллион рубльді құраған болар еді, яғни 4,5 мың есе аз.
Қырғызстан бұрынғы КСРО-да алғашқылардың бірі болып өзінің валютасын – 1993 жылы мамыр айында Қазақстаннан алты ай бұрын бекітті. Ол кезде айырбас бағамы бір доллар үшін 4 сом болатын. Қазір бір долларды 84,5 сомға сатып алуға болады. Осылайша, сом 22 рет қана құнсызданды.
Есіңізде болсын, бастапқыда сом 200 совет рублімен бір сомға, ал қазақстандық теңге 500 кеңес рублімен бір теңгеге айырбасталды. Бірақ бұл коэффициентті ескерсек, сом номиналды түрде теңгеге қарағанда аз, тек 55 есе құнсызданды.
Өзбекстан Қазақстанмен алғашқыда бір реттік купондар басылды. Өзбектің ұлттық сомы 2014 жылдың шілдесінде 1 сом – 1000 сомдық купондар қатынасында енгізілді. Ресей Федерациясының Орталық банкі 1993 жылдың тамызынан бастап Өзбекстан валютасының рубльге қатысты бағамын белгілей бастады – Өзбекстанның 10 қарашасының басында есеп айырысу рублі, яғни 10 жаңа купондар 5 жаңа ресей рубліне тұрды. Осылайша, бір долларды 2 388 сум-купонға немесе 2,3 қазіргі заманғы сумен сатып алуға болатын еді. Бүгінде бір доллар 10 381 сом тұрады, яғни 4,5 мың есе қымбат.
Барлық посткеңестік елдер 90-жылдары экономикалық немесе қаржылық дағдарысты бастан кешірді.
Қазақстан өзінің егеменді валютасын посткеңестік елдердің көпшілігіне қарағанда 1993 жылы енгізді және содан бері оны ешқашан деноминацияламады. Ия, теңге күшті болуы мүмкін, бірақ әр монетаның екі жағы бар – ол оңай әлсіреуі де, кенеттен күш алып кетуі де әбден мүмкін.
Теңгенің құбылмалы табиғаты зерттеушілер үшін үлкен тақырып.
