Халықаралық Түркі академиясы «Тұлғалар тағылымы» жобасы аясында түркі әлемінің көрнекті ғалымы, мемлекет және қоғам қайраткері Зәки Уәлиди Тоғанның өмірі мен шығармашылығына арналған «Зәки Уәлиди Тоған: ғалым, саясаткер, тұлға» атты халықаралық онлайн-бейнеконференция өткізді, деп хабарлайды Egemen.kz

Басқосуда ҚР ҰҒА академигі, тарих ғылымдарының докторы Мәмбет Қойгелді, Ресей Ғылым академиясына қарасты Уфа ғылыми орталығы Тарих, тіл және әдебиет зерттеу институтының жетекшісі Фирдаус Хисамитдинова және осы аталған институт қызметкері Ахат Салихов, Өзбекстан ғылым академиясы Тарих институтының бөлім меңгерушісі, т.ғ.д., профессор Қахрамон Раджабов, Назарбаев университетінің профессоры Юлай Шамилоғлы, Түрік тарихы қоғамының мүшесі, тарихшы Тунжер Байкара, Қырғызстанның белгілі түркітанушысы, профессор Кадыралы Конкобаев және «Ағидел» башқұрт мәдени орталығының жетекшісі Азамат Рыскильдин сөз сөйледі.
Алқалы жиынды Халықаралық Түркі академиясының президенті Дархан Қыдырәлі ашып, Зәки Уәлиди Тоғанның ұрпақтары Сүбедей Тоған мен Исенбике Тоғанға сөз берді. Осы орайда профессор Сүбідей Тоған Зәки Уәлиди Тоғанның Башқұртстандағы және Мәскеудегі қызметі жайында, сондай-ақ 1917 жылдан кейінгі сапарлары жөнінде мол мағлұмат жеткізді.
Сондай-ақ қатысушылар түркі әлеміндегі тұғырлы тұлғаның ғылыми зерттеулері хақында, одан өзге Алаш-Орда, Түркістан автономиясы және XX ғасырдың басындағы ұлт зиялылары мен олардың Түркі әлеміндегі көрнекті ғалымдар және саясаткерлермен байланысы туралы тың әрі қызықты деректер айтты.
Жиынға Қазақстаннан қатысқан белгілі алаштанушы, көрнекті тарихшы-ғалым Мәмбет Қойгелдиев Зәки Уәлиде Тоғанның «Қазақ-Башқұрт» одағы туралы баяндады.
«Осы жиынға Зәки Уәлиди Тоғанның ұрпақтары қатысып отыр екен. Біз оларға үлкен сәлем жолдаймыз. 1920 жылы Зәки Уәлиди Тоған шетелге эммиграцияға аттанып бара жатып, башқұрт және қазақ достарына арнап хат жазады. Ол хатта «Біздің халықтардың басынан түрлі ауыр кезеңдер өткен. Біздің күрес Қарасақал, Батырша, Салауат, Абылай мен Кенесары жүргізген соғыстың жалғасы ретінде ұмытылмайтынына сенім білдіремін. Біздің ұлтымыз қайта жаңғыруды күтуге тиісті. Алла бізге қайта көрісуді жазбаса, біздің балаларымызға жазса екен» деген тілек айтқан. Зәки Уәлиди Тоғанның меніңше, бұл тілегі орындалды ғой деймін», деді ол.
Айта кетейік, Түркі жұртына танымал мемлекет және қоғам қайраткері, әйгілі тарихшы-ғалым Ахмет Зәки Уәлиди Тоған 1890 жылы қазіргі Башқұртстан Республикасына қарасты Ишимбай ауданында дүниеге келді. Ауыл мектебінде сауат ашып, медреседе тәлім алады. Мәшһүр Шехабиддин Маржанидің шәкірттерінен білімін толықтырады. Мұнда діни ілімдермен бірге тарих, әдебиет пәндерін оқып, түрік, араб, парсы және орыс тілдерін меңгеріп шықты. 1908 жылы Қазанға барып, Қасымия медресінде оқытушы болады. Осы жылдан бастап алғақшы танымды мақалары жарық көре бастады. Кейін төрт жыл уақыт салып, «Түрік татар тарихы» атты кітабы жарияланып, Қазан университеті жанындағы «Археология, тарих және этнология» қоғамына мүшелікке қабылданды.
Ал 1916 жылы саясатқа бет бұрады. Ресей мемлекеттік Думасының жанындағы «мұсылман» фракциясында хатшы болып қызмет атқарады. Ресейдің ішікі және сыртқы саясаттарының бағытын айқындауға үлкен септігін тигізетін Дума жұмыстарында белсенділік көрсетіп, көптеген саяси қайраткерлермен танысады. 1917 жылғы ақпан және қазан төңкерістері арасында Ресей мұсылмандары арасында ұйымдастырушылық қабілетімен, саяси қайраткерлігімен ерекше көзге түсті. Сол жылы бүкіл Ресей Құрушылар мәжілісінің мүшесі болып сайланды. Мәскеу, Петербор, Орынбор және Ташкент қалаларында өткен құрылтайларға қатысты. Одар әрі Еділ-Орал, Башқұртстан және Түркістан автономияларының құрылуына қатысып, тарихи оқиғалардың куәсі болды. Әуелі Башқұртстан автономиясының Қорғаныс министрі, кейін Бас қолбасшысы және мемлекет басшысы болып тағайындалады. Уфа, Самара, Орынбордағы мәжілістердің өтуіне атсалысады. Большевиктермен 18 ай істес болғаннан кейін Түркістандағы ұлт-азаттық қозғалысына қатысты.
Алайда 1923 Отанын тастап шығуға мәжбүр болған Зәки Уәлиди Ауғанстан, Үндістан арқылы Парижге барды. 1925 жылы Түркияға келіп Ыстанбұл университетінде профессор әрі «Иені Түркістан» журналының бас редакторы болды. 1935-37 жылдары Бонн, 1938-39 Готтинген университеттерінде құрметті профессор ретінде жұмыс істеді. Сол жылы Түркияға оралған Тоған, Ыстанбұлдағы білім ордасында қызметін одан әрі жалғастырады.
Ақтөбеде «Игі істер» марафоны басталды
Аймақтар • Бүгін, 17:48
Қазақстанның Ресейдегі елшілігінің дипломаттары Әлихан Бөкейхановты еске алды
Қоғам • Бүгін, 17:42
Сенатта сақтандыру нарығын жетілдіру мәселелері талқыланды
Қазақстан • Бүгін, 17:35
Ақтөбеде иесіз инженерлік желілер коммуналдық меншікке беріледі
Аймақтар • Бүгін, 17:26
Алматы облысында былтыр 281,2 млрд теңгеге тамақ өнімдері өндірілді
Аймақтар • Бүгін, 17:21
Қазақстанда кибер шабуылдар күрт артқан
Қоғам • Бүгін, 17:10
Елорданың 39 кәсіпкерлік нысаны «Ashyq» қосымшасымен жұмыс істейді
Аймақтар • Бүгін, 17:07
Петропавлда жатақханадағы жарылыстан бойжеткен көз жұмды
Аймақтар • Бүгін, 16:58
Қазақстандықтар қолма-қол ақшамен есептесуді күрт азайтты
Қоғам • Бүгін, 16:52
Актер Нұркен Өтеуіл жаңа қызметке тағайындалды
Тағайындау • Бүгін, 16:41
10 наурызда телерадиохабар тарату уақытша тоқтатылады
Қазақстан • Бүгін, 16:40
Қазақстанның Біріккен Ұлттар Ұйымына мүше болғанына - 29 жыл
Қазақстан • Бүгін, 16:37
Қаңтардан бастап мемлекеттік әлеуметтік сақтандырудың жәрдемақы мөлшері өсті
Аймақтар • Бүгін, 16:28
Алматыда мектептер наурыз айында аралас оқу форматына көшеді
Аймақтар • Бүгін, 16:21
Қазақстан мен Қытай арасындағы шекаралық өткелдерде болатын проблемалық мәселелер реттеледі
Экономика • Бүгін, 16:19
«Дәрмек» республикалық операциясының бірінші кезеңі аяқталды
Аймақтар • Бүгін, 16:12
Акцияларын жариялауды жоспарлап отырған компанияларға салықтық жеңілдіктер қарастырылады
Экономика • Бүгін, 16:11
Adam bol awards жүлдесінің жеңімпаздары марапатталды
Қоғам • Бүгін, 15:56
Қостанайда карантин бұзғандарға 18 млн теңге айыппұл салынған
Аймақтар • Бүгін, 15:53
Шымкентте мектептерде ыстық тамақпен қамтуға рұқсат жоқ
Оңтүстік Қазақстан • Бүгін, 15:52
Су тасқыны кезеңіне дайындық бойынша жұмыс жүргізілуде
Қазақстан • Бүгін, 15:48
Жүк жөнелтушілер бастамасымен ҚХР-ға жүк қабылдауға уақытша тыйым салынады
Экономика • Бүгін, 15:47
Қазақстан эпидемиялық ахуал бойынша "жасыл" аймаққа оралды
Қазақстан • Бүгін, 15:41
1-5 сынып оқушылары аралас форматта оқитын болады
Білім • Бүгін, 15:38
Жер ресурстарын басқару комитетінің төрағасы тағайындалды
Тағайындау • Бүгін, 15:31
Жамбыл облысында жұмыспен қамту жалғасуда
Аймақтар • Бүгін, 15:26
Мектеп формасына қатысты шешімді ата-аналардың өздері қабылдайды
Білім • Бүгін, 15:25
Мұнайлыда жылына 250 тонна ет өнімі шығарылады
Аймақтар • Бүгін, 15:11
Үлкен Алматы шатқалына баруға шектеу қойылды
Экология • Бүгін, 15:07
Қазақстан мен Түркия арасындағы дипломатиялық қатынастарға - 29 жыл
Саясат • Бүгін, 14:57
Қазақстан мен Қырғызстан президенттері журналистер үшін бірлескен баспасөз мәслихатын өткізді
Президент • Бүгін, 14:31
Қасым-Жомарт Тоқаев пен Садыр Жапаровтың бірлескен мәлімдемесі жарияланды
Президент • Бүгін, 14:21
Аула хоккей лигасының V маусымы аяқталды
Спорт • Бүгін, 14:13
Ақмола облысында ауыл мектебіне жаңа автобус табыс етілді
Аймақтар • Бүгін, 14:05
Алматы облысында өткен жылы 281,2 млрд теңгеге тамақ өнімдері өндірілген
Аймақтар • Бүгін, 13:48
Атыраулық әскерилер ардагерлер тұратын үйдің ауласын тазартып берді
Аймақтар • Бүгін, 13:33
Қытайлықтар елімізге визасыз кіре алатыны рас па?
Қазақстан • Бүгін, 13:31
Бағдат Мусин «Роскосмос» басшысы Дмитрий Рогозинмен кездесті
Технология • Бүгін, 13:14
Қасым-Жомарт Тоқаев Қырғызстан Президентімен шағын құрамда келіссөздер өткізді
Президент • Бүгін, 12:59
Ауыл шаруашылығын дамытуда арнайы гранттар бөлінеді
Білім • Бүгін, 12:57
Қыс басталғалы қар құрсауынан 1242 адам құтқарылды
Қазақстан • Бүгін, 12:57
БҰҰ-ның Нигериядағы базасына шабуыл жасалды
Әлем • Бүгін, 12:55
Әлем елдеріндегі коронавирусқа қатысты ахуалға шолу
Әлем • Бүгін, 12:48
АӨК мемлекеттік қолдау тұрақты әрі оңтайлы болады - Сапархан Омаров
Экономика • Бүгін, 12:47
Атырауда «30 игі іс» қайырымдылық марафоны басталды
Аймақтар • Бүгін, 12:38
Шымкентте көктемгі әскерге шақыру басталды
Аймақтар • Бүгін, 12:21
Алексей Цой медицина саласында мәселе көптігін мойындады
Медицина • Бүгін, 12:14
Шымкенттік дәрігер 3 мыңға жуық ананы босандырған
Аймақтар • Бүгін, 12:05
ҚазҰУ белгілі ғалым Әлия Оспанованың 70 жылдығын онлайн режимде атап өтті
Руханият • Бүгін, 12:02
Жалған нөмір таққандар ісі сотқа жолданды
Аймақтар • Бүгін, 11:49
Алексей Цой ауылдағы дәрігерлер тапшылығын қалай шешуге болатынын айтты
Медицина • Бүгін, 11:44
2 наурызға арналған валюта бағамы
Қаржы • Бүгін, 11:43
Бокстан ұлттық құрама Испанияда халықаралық турнирге қатысады
Спорт • Бүгін, 11:43
«Алғыс айту күнінде» ардагерлер тыс қалған жоқ
Аймақтар • Бүгін, 11:35
Әскердің қауіп-қатерге даярлығы қалай?
Видео • Бүгін, 11:24
Шетелден келген 5 жолаушыдан коронавирус табылды
Қоғам • Бүгін, 11:15
Азық-түлік бағасын реттемеген әкім орынбасарлары жауапқа тартылады
Қоғам • Бүгін, 11:13
Қызылжарда Х қысқы Қазақстан оқушылар гимназиадасының ашылу рәсімі өтті
Спорт • Бүгін, 11:10
Нұрлан Нығматулин: Квазимемлекеттік сектордың қолжетімділігін қамтамасыз ету қажет
Парламент • Бүгін, 10:54
Аймақтар • Бүгін, 10:47
Шығыс Қазақстанда жолда қалып қойған 194 адам эвакуацияланды
Аймақтар • Бүгін, 10:46
Қазақстанда қандай әлеуметтік желілер жиі қолданылады
Қоғам • Бүгін, 10:46
Қазақстан 2020 жылғы экономикалық еркіндік рейтингінде 39-орынды иеленді
Экономика • Бүгін, 10:45
Үкімет медициналық-санитариялық алғашқы көмекті дамыту шараларын қарады
Үкімет • Бүгін, 10:34
Қырғызстан президенті мемлекеттік сапармен Қазақстанға келді
Саясат • Бүгін, 10:24
Ассамблея өкілдері алғыс айту күнімен құттықтады
Аймақтар • Бүгін, 10:21
Өсімдіктер әлемі туралы Заң қабылданады
Қазақстан • Бүгін, 10:13
Ұқсас жаңалықтар