Адамзат баласы өз тарихының ұзын-сонар көшінде көзге көрінбейтін микроорганизмдердің пайдасын да, зиянын да тартумен қоян-қолтық өмір сүріп, дамумен келеді. Осы бір жұмбақ әлеммен «әңгімеде» үлкен жетістіктерге жеттік деп жүргенде аяқ астынан планетаның астан-кестенін шығарған SARS-CoV-2 немесе COVID-19 тозаңның да алып күшке ие екенін көрсетті.

SARS-CoV-2-нің тегі қайдан?
Дүниені дүрбелеңге салған коронавирустың алғашқы ошағы – Қытайдың Хубей провинциясындағы Ухань қаласы екені баршаға мәлім. Дегенмен бұл өзі қалай, қайдан шықты, табиғи ма, әлде қолдан жасалған ба деген сауал планетаның қарапайым тұрғындары түгіл, ғалым-зерттеушілердің өзін мазалаған.
Жуырда Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының 12 мемлекеттің сарапшыларынан тұратын арнайы жасағы Қытайға жол тартып, Ухань Вирусология институтына бармай тұрып, сол қаладағы инфекцияның алғашқы тарау ошағы дейтін «Хуанань» базарында, бірнеше ауруханада және жануарлар ауруын зерттейтін орталықта болды. Әзірге нақты осылай демегенмен, ДДҰ басшысы Тедрос Гебрейесус алдын ала есеп ретінде сарапшылардың алғашқы пайымдары алдағы аптада жария етілетінін мәлімдеді.
Зооноздық инфекциялар мен азық-түлік қауіпсіздігі жөніндегі Дүниежүзілік ұйымның сарапшысы Питер Бен Эмбарек жетекшілігімен жұмыс атқарған жасақ, сонымен біріншіден, вирустың хайуаннан адамға жұғуы, екіншіден, әлдебір жануардың ағзасын аралық етіп барып адам ағзасына өтуі, үшіншіден, мұздатылған азық-түлік өнімін пайдаланудан шығу және жасанды жолмен тудырылған вирусты зертханадан байқаусызда шығарып алу арқылы таралуы тәрізді төрт түрлі болжамның қайсысы дұрыс екеніне сараптау жүргізген. Тедрос Гебрейесус әзірге осы 4 болжамның ешқайсысы толық теріске шығарылмағанын айтқан.
Питер Бен Эмбарек: «Біз аурудың қалай басталғаны жайында көптеген мәлімет жинадық. Желтоқсан айында вирус Уханьда өте белсенді түрде тараған. Қытай тарапы COVID-19-дың жаһанға жайылу қаупі туралы кеш мәлімдеген. 2019 жылдың желтоқсан айында вирустың 13 штаммы Уханьды кезіп жүрген» десе, енді бір сарапшы EcoHealth Alliance үкіметтік емес ұйымының президенті Питер Дасзак The New York Times басылымына берген сұхбатында коронавирустың алғаш рет Қытай мен Оңтүстік-Шығыс Азияда өмір сүретін хайуанның ағзасында пайда болғаны жайлы пікірін білдіріп, өзінің Қытайда қолға үйретілген түз тағылары фермаларында болғанын, онда борсық, виверра және жанат иттері қатар бағылатынын көргенін, соларға вирустың жарқанаттан жұғуы мүмкін деген ойын жеткізген.
Сонымен COVID-19-дың пайда болуы жайында 4 түрлі пайым бар, ал сарапшылар түпкі себепті анықтады деуге келмегенімен, аралықтағы алдын ала есебі жуырда жарық көретін күнді асыға күтеміз.
Штаммның да штаммы бар
ДДҰ 12 ақпанда берген брифингінде COVID-19-дың жаңа штаммдарынан бұрын вируспен ауырып, ағзасында қалыптасқан антиденеге қарамастан, қайталап ауырудың бар екені жайында мәлімдеген. ДДҰ бас ғылыми қызметкері Сумия Сваминатан B1525 штаммының алғаш Ұлыбританияда тіркеліп, одан қанатын жая таралып кеткенін айтқан. The Guardian басылымы Эдинбург университеті зерттеушілеріне сүйене отырып, вирустағы тікен тәрізді жабысатын ақуыздағы өзгерістерге қарап, оның осының алдында табылған кенттік E484K вирусынан айырмашылығы барлығын, ағзадағы антиденелерді елей қоймайтын қасиеті барлығын жазады. Эбинбургтік ғалымдар Данияда (35), Ұлыбританияда (32), Нигерияда (12), АҚШ-та (7), Францияда (5), Ганада (4), Канадада (2), Аустралияда (2), Иорданияда (2) және Испанияда (1) вирус жұқтырғанда алынған үлгілердің геномдарын секвенирлеу арқылы тапқан бұл штамм аса жұқпалылығына қоса, 55 жастан асқан жандар үшін өте қауіпті, SARS-CoV-2 өзінен де оның осы штаммының қатері көбірек деп жариялады. Оны осыған дейін Біріккен корольдікте тіркелген B117 вирусына ұқсас деп мәлімдеді.
Вирус штаммдарының түрлілігі, оның қауіптілік деңгейінің жоғарылығы жайында Бразилия мен Оңтүстік Африкадан да дабылдар түскен. Осыдан кейін ОАР Денсаулық министрі Звели Мкхизе сатып алынып қойылған AstraZeneca вакцинасынан бас тартты. «Зерттеулер бұл вакцинаның аталған штаммға қарсылығы төмен дәрежені көрсетті. Сондықтан екпе салуды тоқтата тұрамыз. Сол себептен өндіруші компаниядан осы жайтқа қатысты ұсынымдар күтеміз, AstraZeneca бұл жайында хабарланды», деген ол вакциналаудың елде тоқтамайтынын, алдағы төрт аптада Johnson & Johnson мен Pfizer вакциналары жеткізілетінін, онымен ең алдымен медицина қызметкерлері қамтылатынын айтты.
ОАР жұрты зерттеу қорытындылары шықпастан бұрын вакцинаның 1 млн дозасын сатып алған екен, ал оның оңтүстікафрикалық штаммға деген тиімсіздігі 7 ақпанда ғана белгілі болды. Financial Times басылымы 2 мың адамға жасалған вакцина қорытындысын жария еткен соң ОАР үкіметі халқын тиімсіз екпеден қорғамақ ниетте осындай қадамға баруға мәжбүр болды.
Лондон Гигиена және тропикалық медицина жоғары мектебінің мәліметтері бойынша, ұлыбританиялық жаңа штаммнан көз жұму SARS-CoV-2-нің бұрынғы түріне қарағанда 1,58-1,71 есе жоғары болады десе, Лондон империялық колледжі 1,29-1,36, Эксетер университеті 1,7 шамасында екенін айтады.
Қалай дегенде де ғалымдар бірауыздан вирус штаммдарын геномдық бақылауда ұстаудың маңыздылығына жете мән беру керек, бұл өзгерістерге қатысты дер кезінде тиісті қадамдар жасауға көмектеседі дейді.
COVID-19-дан соң қалыпқа келу
КВИ-мен ауырған соң ұзақ уақыт қалыпқа келу ойдан шығарылған дүние емес, бұл әр елдегі денсаулық сақтау саласына қосымша күш түсіреді дейді ДДҰ сарапшылары. Шынымен де вирустан жазылған адамдардың өзі біраз уақыт шаршап, әлсірей беретінін, қара терге түсетінін, есте сақтау қабілетінің кемігені және өзге де жайсыздықтардың кетпей, ағзаны босатпай жүргенін айтады. ДДҰ өкілі Джанет Диас мұндай күйдің жазылған соң 3-6 ай жүзіне созылатынын айта келе, мүше елдердің денсаулық сақтау қызметкерлеріне мұндай жайсыздықтың ауруханаға жатпай, үйлерінде жазылғандардың да арасында көптігіне зер салудың қажеттігіне кеңес береді. Соңғы кездері медицинадағы түрлі мамандар, оның ішінде кардиологтер, невропатолгтер, пульманологтер мен тіпті психиатрлар COVID-19-дың жазылған соң да ағзаға тигізетін теріс әсері туралы жазып жүр. Сондықтан да олардың пікірінше, адамдардың ағзасының түрлілігі тәрізді әр пациентті қалыпқа келтірудің жолдары да түрлі болуы тиіс. Ал жалпылай алғанда, әртүрлі топтағы аурулар бойынша, вирустың қалдырған ізіне байланысты сауықтырудың әдістерін жетілдіру қажет. Қалай болғанда да көзге көрінбес тозаңның жұмбағы толық шешілер емес...
ШҚО-да заңсыз балық аулаудың 70-ке жуық дерегі анықталды
Аймақтар • Бүгін, 17:37
Маминнің төрағалығымен өткен кеңесте салық мәселесі қаралды
Қазақстан • Бүгін, 17:35
Алматыда қар көшкіні болуы мүмкін
Аймақтар • Бүгін, 17:22
Нұр-Сұлтанда әлеуметтік аз қамтылған топтарға қандай көмек көрсетіледі?
Қоғам • Бүгін, 17:16
Үндістанда коронавирустың жаңа мутациясы анықталды
• Бүгін, 17:14
Адам өліміне әкелген жол апатына кінәлі жүргізуші бес жылға сотталды
Оқиға • Бүгін, 16:48
Елжан Біртановқа үйден шығуға рұқсат берілді
Қоғам • Бүгін, 16:47
Өскеменде көпқабатты үйдің қабырғасы қарс айырылды
Аймақтар • Бүгін, 16:40
Масаншыдағы дүнген ұлтының өкілдері қазақ тілін үйренуде
Аймақтар • Бүгін, 16:27
Вакцинадан бас тартқандарға айыппұл салына ма?
Қоғам • Бүгін, 16:26
Қазақстан мен Армения саяси кеңес өткізді
Қазақстан • Бүгін, 16:25
Елорда • Бүгін, 16:21
Биыл 1000 мектеп қайта жаңартылады
Білім • Бүгін, 16:11
Ерекше балаларға жағдай жасамаған директорлар жазаланады
Білім • Бүгін, 16:01
Елімізде 2 607 жаңа басқару нысаны құрылды
Қазақстан • Бүгін, 15:37
Шығыс Қазақстанда ғылымның 8 бағыты қамтылды
Ғылым • Бүгін, 15:17
Президентке елдегі блокчейн-технологиялардың дамуы жайында баяндалды
Президент • Бүгін, 15:14
Каспий теңізінен 20 шақты түйенің өлексесі табылды
Оқиға • Бүгін, 15:12
Еліміздің бас санитарлық дәрігері сөгіс алды
Медицина • Бүгін, 15:10
Әскери ұшақтың апатқа ұшырау себебі айтылды
• Бүгін, 14:31
«Эпидемиямен қалай күресу керектігін білемін»: Біртанов бостандық сұрады
Медицина • Бүгін, 14:30
Қордай ауданының Масаншы ауылында техника 60-70 пайызға жаңарған
Аймақтар • Бүгін, 14:18
Елшілік АҚШ пен Қазақстан арасындағы визасыз режимге қатысты пікір білдірді
Қазақстан • Бүгін, 13:42
Қазақстан боксшыларының жейдесінде белгі неге жоқ?
Бокс • Бүгін, 13:28
Қазақстандықтар экологияны ластайтын отын түрлерін тұтынады
Экология • Бүгін, 13:25
Ауа райы • Бүгін, 12:57
Балалар 500 мың теңгеден сатылып жатыр
Қоғам • Бүгін, 12:47
Алты айдан бері үйқамақта отырған Біртановтың фотосы тарады
• Бүгін, 12:31
Көш басында – «Манчестер Сити»
Футбол • Бүгін, 12:21
NIS пен PIIMA ынтымақтастық меморандумына қол қойылды
Білім • Бүгін, 12:18
Аймақтар • Бүгін, 12:15
Нұрсұлтан Назарбаевтың орынбасары тағайындалды
Тағайындау • Бүгін, 12:11
Депутат мұғалім мен дәрігерден өзге қызметкердің де жалақысын көтеруді ұсынды
Қоғам • Бүгін, 12:05
«Челси» Суперлигадан бас тартады
Әлем • Бүгін, 11:58
Алматыда аялдамадан нәресте табылды
Қоғам • Бүгін, 11:34
Мәжіліс бюджет заңнамасын жетiлдiру туралы заң жобасын мақұлдады
Парламент • Бүгін, 11:30
Қарағанды маңында қоқыс полигоны өртенді
• Бүгін, 11:19
Маңғыстауда теңіз жағасына шығып қалған итбалық құтқарылды
Қоғам • Бүгін, 11:14
БҚО-да отырғызылған ағаштар қурап жатыр
Аймақтар • Бүгін, 11:08
Ит асыраудың да өз ережесі бар
Қоғам • Бүгін, 11:00
Аймақтар • Бүгін, 10:57
Санкт-Петербургте тағы үш боксшымыз жеңіске жетті
Кәсіпқой бокс • Бүгін, 10:51
Президент Бас прокурор Ғизат Нұрдәулетовті қабылдады
Президент • Бүгін, 10:38
Қазақстанда 766 мыңнан аса адам коронавирус вакцинасын салдырды
Коронавирус • Бүгін, 10:28
Аймақтар • Бүгін, 10:10
Жетісу диқандары жер игеріп жатыр
Аймақтар • Бүгін, 10:07
Еліміздің тағы екі өңірі «қызыл» аймаққа кірді
Коронавирус • Бүгін, 10:03
Таразда мектеп оқушылары арасында атыс болған
Аймақтар • Бүгін, 09:57
Қазақстанда 14 мыңнан астам шетелдік азамат еңбек етіп жүр
Қоғам • Бүгін, 09:53
Сарыағашта пайдаланылмай жатқан 765 гектар жер мемлекетке қайтарылды
Аймақтар • Бүгін, 09:33
Елбасы Боао форумына қатысушыларға бейнеүндеу жасады
Елбасы • Бүгін, 09:32
Нұр-Сұлтанда жасөспірімдерге арналған «Динамо» аула клубы ашылды
Қоғам • Бүгін, 09:27
Павлодар ауданында алқаптағы құрғақ шөп өртенді
Оқиға • Бүгін, 09:26
Қазақстанда бір тәулікте 2696 адам коронавирусқа шалдықты
Коронавирус • Бүгін, 09:16
Елімізде коронавирустан жазылғандар саны 252 мыңнан асты
Коронавирус • Бүгін, 09:13
Техникалық мамандықтар: армандарды жүзеге асырудың мүмкіндіктері
Білім • Бүгін, 09:12
Қостанайда ауа сапасы нашарлайды
Ауа райы • Бүгін, 09:05
Руханият • Бүгін, 08:31
Жаңатастық жүргізушілер жұмада жақсылық жасайды
Қоғам • Бүгін, 08:27
Отандық вакцинаны қолдану жоспарда бар
Медицина • Бүгін, 08:20
Тасқын суларды өткізу жағдайы тұрақты
Қоғам • Бүгін, 08:09
Елбасы • Бүгін, 08:03
Көмір индустриясындағы маңызды келісім
Экономика • Бүгін, 07:59
Аяқ киімді цифрлы таңбалау енгізіледі
Технология • Бүгін, 07:49
Жеке куәліктің қажеті болмайды
Саясат • Бүгін, 07:47
Көлік құралының электронды паспорты
Технология • Бүгін, 07:45
Егуге қарсы адамдардың медицинаға еш қатысы жоқ
Қоғам • Бүгін, 07:45
Сот орындаушылары шектен шығып жүрген жоқ па?
Саясат • Бүгін, 07:43
Руханият • Бүгін, 07:38
Ұқсас жаңалықтар