Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігінің мәліметінше, 2025 жылға қарай мемлекет халықты сумен жабдықтау қызметтерімен 100% қамтамасыз етуге тиіс. Бұл – 2020-2025 жылдарға арналған «Нұрлы жер» мемлекеттік бағдарламасы бағыттарының бірі.
Үш өңірде, атап айтқанда Солтүстік Қазақстан, Маңғыстау және Атырау облыстарында қала халқының 100%-ы орталықтандырылған сумен қамтамасыз етілген. Ауылдық жерлерде сумен жабдықтаудың ең көп қамтылуы Алматы (98,3%), Атырау (98,5%) және Қызылорда (97,6%) облыстарында байқалады. Еліміздің кейбір өңірлерінде артта қалушылық байқалады. Ауызсумен қамтудың ең төмен деңгейі Қостанай (64,7%), Жамбыл (82,2%) және Павлодар (88,4%) облыстарының ауылдарында байқалады. Биыл сумен жабдықтаудың сапалы қызметтерімен қамтамасыз ету үшін 151,4 млрд теңге көзделген. 2021 жылдың қорытындысы бойынша 200 мыңға жуық қазақстандықты сапалы сумен қамтамасыз ету қосымша жоспарлануда, бұл жалпы 17,86 млн адамды немесе республиканың барлық халқының 95%-ын құрайды, оның ішінде қалаларда – 98%, ауылдарда – 92%.
Ақпарат құралдарындағы жаңалықтардан елорда іргесіндегі елді мекендерде әлі күнге дейін су мәселесі шешімін таппағанын аңғару қиын емес. Сол себепті Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігінің Құрылыс және ТКШ комитеті, Сумен жабдықтау және су бұру басқармасының бас сарапшысы Бексұлтан Бегалиевке хабарласып, мән-жайды білген едік.
«Нұр-Сұлтан қаласына іргелес жатқан елді мекендерді дамыту бойынша кешенді жоспар бар. Бұл ауылдарға негізінен Талапкер, Қоянды, Қажымұқан, Бозайғыр сияқты басқа да ауылдар енген. Бүгінде министрліктің бюджеттік бағдарламалар шеңберінде Талапкер ауылын сумен жабдықтау жобасы жүзеге асырылуда. 2019 жылы республикалық бюджеттен 300 млн теңге қаражат бөлінді. 2020 жылға 1 млрд теңге қаражат бөлінді және биыл 1 млрд теңге қаражат көзделген. Жобаны аяқтау 2023 жылға жоспарлануда. Бұған қоса Төңкеріс ауылын сумен жабдықтау жүйесі өткен жылы аяқталды. Қажымұқан ауылында да аяқталды. Жалпы, жоспар бойынша жобалар іске асырылуда. Ал негізгі мәселе – Талапкер және Қажымұқан ауылдарының айналасында жерасты су көзінің болмауы. Бізге әкімдік ұсынған жерасты суын растайтын хаттамаға сәйкес құрылыс жұмыстарын жүргізу барысында бұл жерасты су кен орындарында су жоқ болып шықты. Сондықтан қазір әкімдік топтық су құбырын тарту бойынша жоба әзірлеуде. Жоба Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігінің бюджеттік бағдарламалары арқылы жүзеге асырылады. Қажымұқан мен Талапкер ауылының судан тапшылық көруінің себебі осында. Осы жоба іске асырылмай, аталған ауылдарға су берілмейді. Индустрия министрлігі Су кодексінің 37-1-бабына сәйкес елді мекендердің шегіне ғана сумен жабдықтау жұмыстарын жүргізеді. Ал елді мекендерден тыс жерлердегі сумен жабдықтау мәселесі су кодексінің 37-бабына сәйкес Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігінің құзыретіне жатады. Одан кейінгі айта кететін мәселе, жаңағы жоғарыда айтып кеткен кешенді жоспарға сәйкес әр ауылдың сумен жабдықтау бойынша өзінің мерзімдері бар. 2018, 2019, 2020, 2021 жыл деген сияқты. Кейбір ауылдардың іске асыру мерзімі 2020 жыл болса да, 2021 жыл болса да әкімдік әлі күнге дейін министрлікке әзірленген жобаны алып келмеген», деді Б.Бегалиев.
Сонымен қатар маман Қосшы ауылында да үлкен мәселе барын айта келіп, бұл шамамен 2023 жылдың соңына дейін шешілетінін жеткізді.
«Мысалы, Қоянды ауылының жартысында су бар, жартысында су жоқ. Әкімдік әлі күнге дейін жобаны әзірлеу үстінде. Жоба әзірленіп біткен соң министрлікке ұсынған жағдайда біз оны бірінші кезекте қаржыландырамыз. Одан кейін мына Қосшы ауылында да үлкен мәселе бар. Қосшы ауылының халқы күн санап артуда. Бұл жерде министрліктің бюджеттік бағдарламасы арқылы 2016-2018 жылдары жоба жүзеге асырылды. Әкімдіктің сол кездегі есебі бойынша осы жоба іске асырылған жағдайда Қосшы ауылының халқын толық көлемде сумен жабдықтау жоспарланған еді. Алайда Қосшы халқын толық көлемде қамтамасыз ету мүмкін болмағандықтан, қазіргі кезде басқа жоба жүзеге асырылуда. Осы жобалар іске асырылған соң Қосшы ауылының сумен жабдықтау мәселесі толық шешіледі. Бұл шамамен 2023 жылдың соңына дейін шешіледі», деді Құрылыс және ТКШ комитеті, Сумен жабдықтау және су бұру басқармасының бас сарапшысы.
Б.Бегалиев елордада жалпы сумен жабдықтау деңгейі жоғары екенін жеткізді. Ол кейінгі жылдары Вячаслав су қоймасының суы сарқылып, Нұр-Сұлтан қаласы үшін басқа су көзін іздеу мәселесі туу ықтималдығын, бұл ретте жерасты су көзіне, болмаса топтық су көзіне жауапты министрлік тиісті жұмыстар жүргізіп жатқан болуы керек деп топшылады.
«Астана су арнасы» МКК мамандарына хабарласқанымызда, олар Нұр-Сұлтан қаласында ауыз су тапшылығын болдырмау үшін бірнеше жобаны іске асыру жұмыстарын жүргізіп жатқанын жеткізді.
Оның айтуынша, «2030 жылға дейін Нұр-Сұлтан қаласының сумен жабдықтау және су бұру жүйелерін дамыту» нысаны бойынша бұған дейін бекітілген техникалық-экономикалық негіздемеге сәйкес Вячеслав су қоймасынан сорғы-сүзу стансасына (ССС) дейін берілетін магистралдық техникалық су құбырының құрылысы жалғасуда. «Интернациональный тұрғын алабында тәулігіне 105 мың текше метр жаңа ССС салу» жобасына мемлекеттік сараптама алынды. Бүгінгі таңда құрылысқа дайындық жүріп жатыр. Тапсырыс беруші – Нұр-Сұлтан қаласының Отын-энергетикалық кешені және коммуналдық шаруашылық басқармасы. «Астана су арнасы» МКК 2020 жылы пандемия басталған кезеңде «Индустриялық парктің ССС-нан бастап ЖЭО-2-ге Д-800 мм су құбырына дейін А-184 көшесінің бойындағы техникалық су құбырының құрылысы» жобасын әзірледі. Бұл техникалық су резервуарын сорғы-сүзу стансасының техникалық су резервуарын Нұр-Сұлтан қаласындағы ауыз су резервуарына ауыстырды. 2021 жылдың сәуір айында біздің кәсіпорын құрылысқа кірісті, ал бүгінде жоғарыда аталған жоба бойынша құрылыс жұмыстары аяқталуға жақын. Жаңа су таратқыш Индустриялық парктің техникалық суының жаңа сорғы стансасының қуатын іске қосады, ол өз кезегінде Есіл өзенінен (Тельманның техникалық ССС) суды тікелей айдайды, осылайша ЖЭО-1, ЖЭО-2, ЖЭО-3 сияқты соңғы стратегиялық нысандардың, сондай-ақ Индустриялық парктің көптеген зауытының қажеттіліктерін өтейді. Бұл ретте, Вячеслав су қоймасынан суды пайдаланбайды. «Астана су арнасы» МКК бұрын әзірленген «Астана қаласында көше су құбыры желілерінің құрылысы, 1-ші және 2-ші кезеңдер (30 учаске)» жобаларының негізінде Нұр-Сұлтан қаласының Отын-энергетикалық кешені және коммуналдық шаруашылық басқармасы Сарыарқа ауданының (Көктал т.а.) жеке секторында сумен жабдықтау желілерінің құрылысын жүргізуде.
