Ортақ ақпарат кеңістігінің әлеуеті зор

Ақпарат саласында жаһандық диалогті дамытуға серпін бе­ре­тін алаңдардың біріне айнал­ған Еуразиялық медиа фо­рум жұмы­сына әлемнің түкпір-түкпірінен танымал медиа-менеджерлер, журналистер мен кіл мықты сарап­шы­лар жиналды. Медиа форум аясында Халықаралық Түркі академиясы ұйым­дас­тырған аталған дөңгелек үстелге қатыс­қан спикерлер түркітілдес елдердің ақпарат саласындағы өзекті мәселелер жайында ашық пікірталас жүргізіп, ынты­мақтастықты кеңейтудің жолдарына тоқталып, ұсыныстарын білдірді. Жиын­да Қазақстан, Түркия, Әзербайжан, Түрік­менстан мен Мажарстанның кәсіби мамандары тақырыпқа қатысты орамды ойларын ортаға салып, өзара пікір алмасты.

«Түркітілдес елдердегі БАҚ. Жаңа жағ­дайдағы ынтымақ­тастықтың дамуы» атты дөңге­лек үстел отырысында сөзді алғаш­қылардың бірі болып Халық­аралық түркі академиясының вице-президенті Физули Мад­жидли алды. Ол қазіргі уа­қытта Орталық Азия елдері мен түр­кі­тіл­дес мемлекеттердің ара­сын­дағы ақпарат саласындағы ынты­мақтастық басымдыққа ие мәсе­лелердің бірі екенін айта келе, жа­ңа жағдайда, яғни шексіз ақпарат тол­қы­нында кездесетін сын-тегеуріндер жайын баяндады.

– Жаңа жағдай деп отыр­ғанымыз – ақпараттың шексіздігі. Осы шексіздікте адасып, шын­дық­ты айыра алмай қалу қаупі жоғары. Оны ақпарат мұхиты деу­ге де болады. Ал бұл мұхитта жүзе алма­ғандар батып кетуі ықти­мал. Бұл ретте меңгеруге тиіс бас­ты дағдының бірі – контент әзірлеу. Сырттан келген ақпаратты немесе өзгелерден сатып алған өнімді тұтынудың орнына ұлттық, отандық өнімдерді көбейтуге назар аударуымыз керек, – деп атап өтті Физули Маджидли.

Академияның вице-президенті тәуел­сіздік жылдарынан бері түркі әлемін жақындастырып, түр­кі­тілдес мемле­кет­тердің ынты­мақтастығын арттыру ба­ғытында жасалған шаралардың бірсы­пырасына тоқталып өтті. Оның айтуынша, ТҮРКСОЙ, Түркітілдес мемлекеттердің ынты­мақтастық кеңесі, Халықаралық Түркі акаде­миясы, ТүркПА және Түркі м­ә­де­ние­ті мен мұрасы қоры секілді ұйым­дардың бұл ынтымақ­тас­тық­ты кеңейтуде айтулы рөл ойнады. Оның ішінде ақпарат саласына да ай­тарлықтай мән берілетіні айтыл­ды.

Алқалы жиында «Қазақстан» теле­ра­диокорпорациясының бас­қарма төрайымы Ләззат Танысбай отандық телеөнімдер туралы баяндап, түркітілдес мемлекеттердің ақпа­раттық кеңістіктегі ынтымақ­тастығын ілгерілетуге қатысты бірқатар ұсынысын ортаға салды.

– Корпорация жылына 200-ге жуық бөлімнен тұратын телехикая­лар түсі­реді, біз нарыққа жылына 15-16 сериал ұсынып отырмыз. Қазіргі уақытта «Қор­қыт ата» сериалына дайындық жұмыс­тарын бастадық, бұл телехикаяны күллі түркі әлеміне ортақ өнім етіп жасау, сіз­дердің де арналарыңызға ұсыну ойда бар. Бұл бағытта ортақ жобаны жүзеге асыру үшін бірлескен жұмыс істеп, сіз­дердің елдеріңізде түсірілім жасап, ортақ сериал жасауға ниеттіміз. Себебі Қор­қыт ата – бәріміздің тарихымызда бол­ған ортақ тұлға, сондықтан осы жоба­ға атсалыссаңыздар деген нақты ұсыны­сымыз бар, – деді Ләззат Танысбай.

Телерадиокорпорация басшысы сондай-ақ түркітілдес елдер өн­дірген телевизиялық жобалармен алмасу алаңын құруды ұсынды.

– Жыл сайын біздің және сіздердің телеарналарда мәдени-тарихи бағыттағы көптеген жаңа өнім дайындаймыз. Соларды алмасып тұру үшін ортақ сериал­дардың онлайн платформасын немесе ортақ ақпараттық сервис құруды ұсына­мыз. Яғни ол жерге кез келген телеарна өзінің дайындап жатқан жаңа өнімін таныстыру үшін аңдатпаларын жүктей алады. Ал қызығушылық танытқан мемлекеттің телеарнасы оны тегін алуына мүмкіндік жасауымыз керек. Бұл ортақ тарихымызды әр елдің ана тілінде көрсетуге мүм­кін­дік болар еді, – деп атап өтті Л.Танысбай.

Ол сондай-ақ біртұтас түркі тарихын көрсететін анимациялық жобаларды өңдеуге де қатысты ұсыныс білдірді. Ал Тәуелсіздіктің 30 жылдық мерейтойының шең­берінде «Қазақстан» телера­дио­корпорациясының басшысы түр­кі­­тілдес мемлекеттердің телеарна­ларын бірігіп Наурыз мейрамын­да телекөпір ұйымдастыруға ша­қыр­ды.

Түркияның NTV арнасының сыртқы жаңалықтар қызметінің ме­неджері Ахмет Йешилтепе ақ­парат кеңістігіндегі ынты­мақ­тас­тық осы секілді диалог кезінде же­ке таныстықтан басталатынын ал­ға тартты. Ол сондай-ақ 20 жыл бойы түр­кі халықтарының тарихи, мәдени құнды­лықтарын зерттеп, таспаға түсіргені жайлы баяндап берді.

– Мен 2000 жылдардан бас­тап Моң­­ғолия, Жапония, Оңтүстік Корея, Түрік­менстан, Қазақстан, Қырым, Башқұртстан, Әзербайжан, Балқан елдерінде түркі мәдениеті мен тарихы туралы 33 сериялы деректі фильм түсірдім. Түбі бір түркі мемлекеттері жайлы білгісі келе­тін жас көрермендер үшін бұл өте пайдалы өнім деп ойлаймын. Осы туынды арқылы мен түркі әлемін көрсеткім келді. Кәсіби маман ретінде түркі жұртын жақындастыруда осы медиа туынды арқылы өзіндік үлесімді қостым деуге негіз бар. Дегенмен алда атқаратын жұмыс өте көп, – деді Ахмет Йешилтепе.

Еуразиялық медиа форумға қонақ ретінде екінші рет қатысып отырған Ма­жар­станның өкілі, «Дуна» телеком­паниясының ди­рек­­торы Иштван Палффи Қазақ­станға соңғы рет 2002 жылы кел­генін және одан бері ел аста­на­сының қарыштап дамып, ай­тар­лықтай өзгеріске ұшырағанын ба­са айтты. Ол сондай-ақ түркі­тіл­дес елдердің сериал, фильм фор­ма­тындағы контенттен бөлек мә­дени алмасудың болуы ма­ңызды екенін атап өтті. Мажар маманы бұл басқосуда жастар ауди­тория­сын көбірек тарту керек деген қоры­тындыға келгенін айтты. Ол сондай-ақ мемлекеттер ара­сын­дағы байланысты нығайту үшін жекелеген азаматтардың ара­сын­дағы достық қарым-қатынастың орнауы керек деген пікірді қол­дайтынын жеткізді.     

Басқосуда сөз алған Әзер­байжан президентінің бұрынғы баспасөз хатшысы, тележүргізуші Тофик Аббасов түркітілдес мемлекеттерге ортақ ақпарат кеңістігін, бірлескен әрекеттерімізді институтцияландыруымыз керек деген пікір білдірді. Әзербайжандық сарапшы сондай-ақ түркітілдес мемлекеттерге ортақ ашық есік форматында, сырттан қонақ шақыру мүмкіндігі бар тұрақты форум құру керек деген ұсынысын ортаға салды. Ол түркі әлемінің ақпараттық әлеуеті жоғары екеніне сенімді.

Орталық Азия аймағының БАҚ саласындағы ерекшеліктері мен өзекті мәселелеріне тоқталған Түрікменстан мемлекеттік ақпарат агенттігі бас дирек­торының орынбасары Сяхемурад Какышев пен Тәжікстанның «Авеста» ақпа­раттық агенттігінің бас редакторы Жанатхон Курбанова пандемия кез­інде ақпарат айдынында жал­ған ақпарат пен қауесеттің кеңі­нен таралуы сала мамандарын ты­­­ғырыққа тірегенін тілге тиек етті. Жа­лпы, отырысқа қатысу­шы­лар ын­­тымақтастықты қазірден ортақ та­­рихи-мәдени құндылық­тары­мыз­­ды дәріптеуден бастауымыз ке­рек деген пікірмен бірауыздан келісті.

Түркітілдес мемлекеттердің өкілдері мен халықаралық ұйымдар түркі әлемінің ынтымақтастығын кеңейтуде ортақ ақпарат кеңістігін қалыптастыру мәселесі маңызды рөл атқаратынын үнемі айтып келеді. Жаһандық диалог алаң­ын­да өткен бұл басқосуда бауыр­лас елдердің масс-медиа сала­сын­дағы танымал тұлғалары қазір­гі күрделі жағдайда ақпарат тара­тудың ерекшеліктерімен қатар, ортақ ақпарат кеңіс­тігін қалып­тас­тырудың алғы­шарт­тарына тоқталып, нақты ұсыныс­тарын ортаға салды.