«Мемлекет басшысы «Халық бірлігі және жүйелі реформалар – ел өркендеуінің берік негізі» атты Қазақстан халқына арнаған Жолдауында жоғары сапалы экономикалық өсуді қамтамасыз ету және халықтың тұрмыс деңгейін жақсарту бойынша нақты міндеттерді қойды» деді Ә.Смайылов.
Оның айтуынша, Үкіметтің қаржы-экономикалық блогының жұмысы мынадай негізгі бағыттар бойынша жүргізілетін болады:
Президенттің инфляцияны белгіленген дәліздерге қайтару тапсырмасын іске асыру мақсатында Үкімет 2021-2024 жылдарға арналған инфляцияға қарсы әрекет ету шаралары кешенін қабылдады. Бұл шаралар кешені шеңберінде бағалардың өсуін тежеуге және әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларының қолжетімділігін ұлғайтуға бағытталған жедел және жүйелі сипаттағы 64 шараның іске асырылуы көзделген.
Осы бойынша 2022 жылы кәсіпкерлікті дамыту мақсатында «Қарапайым заттар экономикасы» және «Бизнестің жол картасы» бағдарламалары одан әрі іске асырылады. Жалпы, қаржыландыру көлемі 1 трлн теңгені құрайды. Микро және шағын бизнеске жүктемені азайту мақсатында еңбекақы төлеу қорынан бірыңғай төлем енгізілетін болады. Бұл осы төлемдерді есептеу мен төлеу тәртібін оңайлатуға, сондай-ақ еңбекақы төлеу қорына түсетін жалпы жүктемені 2023 жылдан бастап 34%-дан 25%-ға дейін төмендетуге мүмкіндік береді. Мемлекеттік қаржының тиімділігін арттыру және Ұлттық қордың активтерін қалпына келтіру мақсатында арнайы Мемлекеттік қаржыны басқару тұжырымдамасы қабылданады. Бұл бюджет саясатын, мемлекеттік борышты басқару, сондай-ақ Ұлттық қордың қаражатын қалыптастыру және пайдалану мәселелерін қамтиды. Мемлекеттік шығыстардың тиімділігін және Ұлттық қордан берілетін трансферттерді бақылау күшейтіледі», деді Премьер-Министрдің бірінші орынбасары.
Ә.Смайыловтың айтуынша, артық тосқауылдарды алып тастау және заңсыз сауда айналымына қарсы іс-қимыл бойынша ауқымды іс-шаралар жүргізіліп жатыр.
Мемлекеттің экономикаға қатысу үлесі 14%-ға дейін қысқарады
Ә.Смайылов Үкіметтің ел шекарасы арқылы заңсыз сауда-саттыққа қарсы іс-қимылдың кешенді жоспарын бекіткенін айтты. Осыған орай Қазақстанда тауарларды қадағалаудың ұлттық жүйесі енгізілуде. Салықтық және кедендік әкімшілендіруді цифрландыру тереңдетілуде. «Тауарлар ағынына мониторинг жүргізу және жалған транзитті қысқарту үшін навигациялық пломбаларды енгізу кеңейтілуде. Тауарларға арналған декларацияларды бақылау және шығару бөлігінде кедендік функциялар орталықтандырылған. Деректерді талдау үшін жасанды интеллект технологиясы енгізілуде» деді Премьер-Министрдің бірінші орынбасары.
Халықаралық тәжірибені ескере отырып, қашықтан өзара іс-қимыл жасауға негізделген ірі бизнестің «көлденең» мониторингі бойынша жоба басталды. Капиталды шетелге шығаруға және экономиканы оффшорсыздандыруға қарсы іс-қимыл бойынша кешенді жұмыс жүргізілуде. Электронды мәліметтер алмасу үшін ЭЫДҰ-мен көпжақты конвенцияға қол қойылды.
Ұсынылған шаралар мемлекеттік бюджет кірістерін арттыруға бағытталған. «Президенттің мемлекеттің экономикаға қатысуын қысқарту жөніндегі тапсырмасын іске асыру мақсатында жекешелендірудің 2021-2025 жылдарға арналған Кешенді жоспары іске асырылуда. Нысандардың 50%-ы жекешелендіруге осы жылдың соңына дейін, 30%-ы – 2022 жылы және 10%-ы 2023 және 2024 жылдары шығарылады» деді Ә.Смайылов.
Әрбір жекешелендіру нысаны бойынша сатудың жол карталары әзірленіп, мемлекеттік мүлік тізіліміне енгізілді. Вице-премьер атап өткендей, Мемлекеттік мүлік комитетінің электронды алаңында ашық сауда-саттық арқылы жекешелендіру қарқынды жүріп жатыр. Жалпы алғанда, бұл шаралар 2025 жылға қарай мемлекеттің экономикаға қатысу үлесін 14%-ға дейін қысқартуға мүмкіндік береді.
Президент Жолдауында квазимемлекеттік сектордың жекелеген субъектілерінің шығындылық проблемасын шешу міндетін қойған еді. Осы бағытта Есеп комитетімен бірлесіп, әрбір ұлттық компания мен мемлекеттік кәсіпорынның қызметіне қажетті талдау жүргізіледі. Сонымен қатар квазимемлекеттік сектор компанияларының бірінші басшыларының даму жоспарларындағы көрсеткіштерге қол жеткізбегені үшін, оның ішінде шығындарға жол бергені үшін жауапкершілігін нормативтік тұрғыдан қарастыру ұсынылады. «Өңірлік саясатты жетілдіру бағыты бойынша Мемлекет басшысы «Агломерацияларды дамыту туралы» заңды әзірлеу міндетін қойды. Заң жобасы бойынша жұмыс Дүниежүзілік банкпен бірлесіп жүргізілуде. Ол қазіргі реттеушілік және институционалдық ортаны және агломерацияларды басқарудың ағымдағы мәселелерін бағалауды, оларды дамыту бойынша тәсілдерді әзірлеуді қамтиды» деді Ә.Смайылов.
Жергілікті өзін өзі басқаруды одан әрі дамыту мақсатында Мемлекет басшысы бюджетке «халықтық қатысудың» оң тәжірибесін 10 есе кеңейтуді тапсырған еді. Халықтың мемлекеттік қаржыны басқаруға және бақылауға, әсіресе, абаттандыру және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы бойынша қатысуын кеңейту мақсатында нормативтік құқықтық актілерге тиісті түзетулер енгізіледі. «Экономикалық өсудің жоғары сапасын қамтамасыз ету және халықтың өмір сүру деңгейін жақсарту бойынша Мемлекет басшысының Жолдауда Үкіметке қойған міндеттері толық және мерзімінде орындалады. Шараларды іске асыруға қажетті қаражат бюджетте толық көзделеді» деді Ә.Смайылов.
3,5 млн жұмысшының табысы артады
Әлихан Смайылов бұқаралық ақпарат құралдары өкілдерінің брифингте қойған сұрақтарына жауап берді. Ең төменгі жалақының өсуі (ЕТЖ) тауарлардың одан әрі қымбаттауына алып келмей ме және бұл инфляцияға әсер ете ме, сондай-ақ Қазақстан бюджеті ЕТЖ-нің өсуіне төтеп бере ала ма деген сұраққа, вице-премьер «ең төменгі жалақының өсуі тұтыну қоржынының құрамына кіретін тауарлар мен қызметтерге қосымша сұраныс құруды білдіреді» деп жауап берді. «Жүргізілген есептеулерге сәйкес, ең төменгі жалақыны қазіргі 42 500 теңгеден 60 мың теңгеге дейін ұлғайту инфляцияға 0,7 пайыз деңгейінде әсер етеді. Яғни бұл инфляцияның белгілі бір қысқа мерзімді өсуіне алып келуі мүмкін. Өндірісті сұраныстың өсуіне бейімдегеннен кейін инфляцияға әсері біртіндеп әлсірейді» деді Ә.Смайылов.
Сонымен қатар оның айтуынша, ЕТЖ артуы салдарынан тұтынудың өсуі оң макроэкономикалық әсерлерге әкеледі. ЕТЖ өсуі жалақысы 60 мың теңгеге дейін айлық алатын 1 млн 650 мың жалдамалы қызметкердің ақшалай табысының өсуіне жол ашады. ЕТЖ артуының каскадтық әсерін ескере отырып, қосымша тағы 2 млн-ға жуық жұмыскердің табысы артады. Осылайша, ЕТЖ артуының жалпы әсерін кемінде 3,5 млн қызметкер сезінеді.
Салықтық және кедендік әкімшілендіруді жетілдіру жалғасады
Брифинг барысында Қаржы министрі Ерұлан Жамаубаев Мемлекет басшысының Жолдауында берілген тапсырмаларына сәйкес осы министрлік әзірлеп жатқан қанатқақты жобалардың тиімділігіне қатысты түсінік берді. Министрдің айтуынша, қазіргі уақытта Қаржы министрлігінде 5 қанатқақты жоба әзірленіп жатыр. Бұл жобаларға жеке бюджет қаражаты көзделмеген. Жобалар адал салық төлеуші қандай қиындықтарға тап болуы мүмкін екенін түсіну үшін салық төлеушілермен байланыс орнату мақсатында әзірленеді. Болашақта бұл қанатқақты жобалар салықтық әкімшілендіруде қолданылады. Мысалы, таңбалау бойынша және тауарларға ілеспе жүкқұжаттар бойынша қанатқақты жобалар шеңберінде бөлшек сауда өкілдерін Мемлекеттік кірістер комитетінің қанатқақты жобаларына қатысудан босату көзделіп отыр. Министрдің айтуынша, Мемлекеттік кірістер комитетінің барлық сынақ жобасы бизнес-қоғамдастыққа талқылауға шығарылады, қазірдің өзінде көптеген ұсыныстар қабылданған.
Жалпы, салықтық және кедендік әкімшілендіруді жетілдіру және оны цифрландыру есебінен соңғы 3 жылда бюджетке қосымша 2 трлн теңгеге жуық қаржы түскен. Министр, сондай-ақ ведомство кез келген сындарлы сынды қалыпты қабылдайтынын және диалог орнатуға әрқашан дайын екенін атап өтті. Мысалы, бизнес субъектілерін тексеруге мораторийді жою туралы сынға қатысты министр мораторий Президенттің Жарлығына сәйкес 2023 жылғы 1 қаңтарға дейін жалғасатынын түсіндірді.
Салықтар мен төлемдер бойынша жүктеме төмендетіледі
Ұлттық экономика министрі Әсет Ерғалиев микро және шағын бизнес үшін жиынтық жүктемені 34%-дан 25%-ға дейін төмендете отырып, еңбекақы төлеу қорынан бірыңғай төлем енгізу туралы айтып берді. Қолданыстағы заңнамаға сәйкес, бизнес ЕТҚ-дан 5 төлем төлеуге мәжбүр, бұл шағын бизнес үшін техникалық және әкімшілік тұрғыдан тым көлемді. Бұл – жеке табыс салығы, әлеуметтік салық, міндетті зейнетақы жарнасы, медициналық және әлеуметтік сақтандыру бойынша жарналар, бұл кәсіпкерлерге айтарлықтай жүктеме болып отыр. Осы салықтар мен төлемдер бойынша нақты жүктеме биыл 33,5%-ды құрайды. Осыған байланысты төлемдерді біріктіру, бірыңғай төлемнің құрамына енгізу және жалпы жүктемені 25%-ға дейін төмендету бойынша жұмыс жүргізілмек. «Түпкілікті тәсілдер жылдың соңына қарай Жолдауды іске асыру жөніндегі Жалпыұлттық іс-шаралар жоспарына сәйкес әзірленеді. Тиісті төлем жүйелері 2023 жылдың 1 қаңтарынан бастап жаңа қағидат бойынша жұмыс істей бастайды», деді Ұлттық экономика министрі.
Оның айтуынша, келесі жылы экономиканың өсуі 3,9% деңгейінде болжанып отыр, ал инфляция деңгейі 4,6% дәлізінде сақталады.
