Агенттіктің хабарлауынша, қазіргі уақытта 9 банк таратылу сатысында тұр. Бұлар – «Валют-транзит банк», «Қазинвестбанк», Delta Bank, «Эксимбанк Қазақстан», «Астана Банкі», Qazaq Banki, Tengri Bank, AsiaCredit Bank және Capital Bank Kazakhstan. Банктердің тарату өндірістерін жүргізу тәртібі және процесі туралы хабарлаған агенттік банк кредиторларының талаптары «Қазақстан Республикасының банктер және банк қызметі туралы» заңы негізінде орындалатынын айтады:
Бірінші кезекте, еңбекақы төлеу бойынша және өмірі немесе денсаулығына зиян келгені үшін банк жауапкершілік атқаратын жеке тұлғалар бойынша талаптар қанағаттандырылады. Екінші кезекте, жеке тұлғалардың депозиттері бойынша кепілдік берілген сома шегінде «Қазақстанның депозиттерге кепілдік беру қоры» АҚ (ҚДКҚ) алдында есеп айырысу. Үшінші кезекте, банк мүлкінің кепілімен қамтамасыз етілген міндеттемелер бойынша есеп айырысу. Төртінші кезекте, үлестес тұлғалар болып табылмайтын жеке тұлғалардың ҚДКҚ кепілдік берілген сомасынан асатын депозиттері бойынша, сондай-ақ зейнетақы активтерінің есебінен жүзеге асырылған депозиттер бойынша және «өмірді сақтандыру» саласы бойынша жүзеге асырылған сақтандыру ұйымдарының депозиттері бойынша есеп айырысу. Бесінші кезекте, коммерциялық емес ұйымдардың жекелеген санаттарының (қайырымдылық ұйымдары, Ұлы Отан соғысының ардагерлері, мүгедектер қоғамдары) алдында есеп айырысу. Алтыншы кезекте, үлестес емес заңды тұлғалардың депозиттері бойынша есеп айырысу. Жетінші кезекте, салықтар, алымдар және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер бойынша есеп айырысулар, республикалық бюджет қаражаты және Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының қаражаты есебінен берілген қарыздар. Сегізінші кезекте, қалған кезектерге кірмеген басқа кредиторлар алдындағы есеп айырысулар. Тоғызыншы кезекте, үлестес жеке және заңды тұлғалардың депозиттері бойынша есеп айырысу. Оныншы кезекте, реттелген борыш және мерзімсіз қаржы құралдары бойынша есеп айырысу.
Бұл ретте әрбір кезектің талаптары алдыңғы кезектің талаптары толық орындалғаннан кейін қанағаттандырылады. Тарату өндірісін жедел аяқтау және кредиторлардың талаптарын өтеу мақсатында агенттік банктің тарату комиссиясын тағайындайды. Тарату комиссиясының құрамына тарату комиссиясының төрағасы мен мүшелеріне қойылатын талаптарға сәйкес келетін кандидаттар, ҚДКҚ қызметкерлері немесе агенттік қызметкерлері кіреді. Ол комиссия таратылатын банктің атынан әрекет етеді және өз құзыретіне кіретін мәселелер бойынша дербес шешім қабылдай алады: яғни кредиторлар тізілімін қалыптастырады, мүлікті сату бойынша сауда-саттық ұйымдастырады, берешекті сот тәртібімен өндіріп алу бойынша әрекет етеді.
«Банкті мәжбүрлеп тарату кезінде кредиторлардың мүдделерін қамтамасыз ету және олардың қатысуымен шешімдер қабылдау үшін кредиторлар комитеті құрылады, оның негізгі өкілеттігі – банктің активтерін (мүлкін) өткізу жоспарын бекіту және тарату шығыстарының сметасын бекіту. Кредиторлар комитетінің құрамына талаптардың ең көп сомасы бар кредиторлар, әрбір кезектегі кредиторлар санатынан бір-бір өкілден кіреді. Комитетке енгізілген кредиторлардың саны үш өкілден кем болмауы тиіс» делінеді агенттік хабарламасында.
Таратылатын тоғыз банктің сегізінде («Қазинвестбанктен» өзгесінде) кредиторлар комитеті бар екен. Сондай-ақ тарату өндірісінің шеңберінде банк активтерінен тарату массасы қалыптастырылады. Таратылатын банктің активтері: банктің меншікті мүлкінен; заңды және жеке тұлғаларға берілген қарыздардан; ақшадан; бағалы қағаздардан; жылжымалы және жылжымайтын мүліктен тұрады.
«Таратылатын банктің үйлері мен ғимараттары, өзге жылжымайтын мүлік объектілері, көлік құралдары құнына қарамастан, сондай-ақ таратылатын банктің мүлкінің біреуінің бағалау құны 100 айлық есептік көрсеткіштен асатын өзге мүлкі жария сауда-саттық (аукцион) арқылы ғана өткізіледі. Банктердің бүкіл мүлкін өткізу туралы ақпарат таратылатын банктің сайтында жарияланады. Таратылатын банктердегі активтердің негізгі түрі қарыздар бойынша берешек және дебиторлық берешек болып табылады. Бұл ретте таратылатын банктердің несие портфеліндегі NPL деңгейі 84 пайыздан 99 пайызға дейінгі аралықты құрайды» делінеді хабарламада.
Қазір әр банк кредиторлар талаптарын орындаудың түрлі сатысында жүр. «Қазинвестбанк», «Эксимбанк Қазақстан» және Delta Bank-тің тарату комиссиялары депозитор-жеке тұлғаларға төленген кепілдік өтемақылар бойынша ҚДКҚ алдындағы, сондай-ақ ҚДКҚ-ның кепілдік төлемінің ең жоғары мөлшерінен асып түсетін депозиттер бойынша жеке тұлғалар алдындағы өз міндеттемелерін толық өтеген. Сонымен қатар «Қазинвестбанк» заңды тұлғалар алдындағы талаптарды 5,8 пайызға немесе 6,3 млрд теңгеге, «Эксимбанк Қазақстан» 19,1 пайызға (2 млрд теңге) және Delta Bank мүлік кепілімен қамтамасыз етілген кредитордың алдында 15,9 пайызға (2,2 млрд теңге) қанағаттандырды. Ал «Валют-транзит банк», «Астана Банкі», Qazaq Banki және Tengri Bank-тің тарату комиссиялары депозитор-жеке тұлғаларға төленген кепілдік өтемақысы бойынша ҚДКҚ алдындағы талаптарды қанағаттандыру сатысында тұр. 2021 жылғы 1 қазандағы жағдай бойынша Tengri Bank ҚДКҚ алдындағы талаптарды 87 пайызға немесе 15,4 млрд теңгеге, «Валют-транзит банк» 57 пайызға (10,4 млрд теңге), «Астана Банкі» 43,9 пайызға (16,5 млрд теңге), Qazaq Banki 16,3 пайызға (3,3 млрд теңге) қанағаттандырған.
Агенттік AsiaCredit Bank-тің аралық теңгерімді қалыптастырып, Capital Bank Kazakhstan-ның істерді уақытша әкімшіліктен тарату комиссиясына беру бойынша жұмыс жүргізіп жатқанын айтады. Осы істерді аяқтаған соң олар кредиторлар тізілімін қалыптастыру және кредиторлар комитетін құруға кіріспек. Тұтастай алғанда, кредиторлардың талаптарын одан әрі қанағаттандыру мөлшері банктердің тарату массасына кіретін активтердің сапасына байланысты болмақ.
Азаматтар қызметі тоқтайтын банктердің тарату өндірісінің барысы туралы ақпаратты агенттіктің ресми сайтынан таба алады. Ал депозитор-жеке тұлғаларға кепілдік берілген өтемді төлеу барысы туралы ақпарат ҚДКҚ ресми сайтында жарияланған. Таратылатын банктер де өздерінің ресми ресурсында банктердің сатылатын мүлкі туралы ақпар шығарады.
