Сарапшыларды мазалайтын мұндай пікірді Еуропалық инвестиция банкі (EIB) жыл сайын жүргізетін климатқа қатысты зерттеудің нәтижесі дәлелдеп отыр. Мәселен, Еуропалық одаққа мүше мемлекеттерді мекендеген халықтың 75 пайызы, британиялықтардың 69 пайызы және америкалықтардың 59 пайызы климаттың жылынуына байланысты туындаған төтенше жағдайға билікке қарағанда, өздері көбірек алаңдайтынын айтады. Сауалдамаға қатысқандардың жартысына жуығының пайымдауынша, климаттық дағдарысты тиімді шешуге қиындық келтіріп тұрған ең алдымен биліктің әрекетсіздігі. (Қараңыз – 1-инфографика)
Қоғамдық ұйымдарды басқаратын біз секілді басшылар мұндай деректерді қауіпті ескерту ретінде қарастыруы тиіс. Егер азаматтар ел билігінің климат өзгеруіне қатысты жасайтын әрекеттерінің тиімділігіне сенбесе, көпшілік олардан үміт жоқ деген қорытындыға келіп, бәрінен бас тартуы мүмкін. Соның салдарынан билік тағы да бір қиындыққа тап келеді, яғни қоғамдық сенімді жоғалтады. Мұндай қолдаудан айырылу болашағымыз үшін маңызды саясат жүргізіп, бағдарламаларды жүзеге асыруға кедергі келтіреді.
Біз бұған жол бере алмаймыз. Халықтың сенімін қайта қалпына келтіру үшін нақты климаттық жобалар мен инновацияларға жаппай инвестиция салуды кешіктірмеу қажет. Климаттың жылынуына қарсы іс-әрекет бизнеске үлкен мүмкіндік береді. Сондықтан саясаткерлердің оны ілгерілетуге білімі жеткілікті болуы керек. Глазгода өтетін Біріккен Ұлттар Ұйымы ұйымдастырған Климаттың өзгеруі жөніндегі конференциясы (COP26) басты сынақ болмақ. Осылайша, мемлекеттер басшыларының тиімді іс-әрекетке ұмтылар ұмтылмасы анықталады. Бүкіл әлем Глазгоға көз тігіп отыр.
Еуропалық одақ өз кезегінде климаттың өзгеруімен күресте алдыңғы орында тұр. 2030 жылға қарай парниктік газдар шығарылымын 1990 жылғы деңгеймен салыстырғанда 55 пайызға қысқартуға уәде берді. Сондай-ақ Еуропалық одақтың климаттық банкі ретінде EIB осы күш-жігердің алдыңғы қатарында жүр. 2030 жылға қарай жаһандық жылынуға қарсы күреске және экологиялық тұрақтылыққа 1 триллион еуро (1,16 триллион доллар) инвестиция салмақ.
Климаттың өзгеруі мен биоәртүрліліктің жойылуы мәселесінде маңызға ие онжылдықты бастан өткеріп жатырмыз. Сауалдама жүргізілген барлық елде көпшіліктің басым бөлігі (Қытайда 93 пайыз, Еуропалық одақта 81 пайыз, Ұлыбританияда 74 пайыз және АҚШ-та 59 пайыз) климаттың өзгеруін осы ғасырдың ең үлкен мәселесі деп санайды. Дегенмен міндеттемелерімізге жететінімізге халықтың сенімі жоқ. Еуропалық одақ елдеріндегі азаматтардың 58 пайызы 2050 жылға қарай өз елдері көмірқышқыл газының шығарылымын күрт төмендете алмайды деп санайды. Ұлыбританияда бұл көрсеткіш 55 пайызға, АҚШ-та 49 пайызға тең. (Қараңыз – 2-инфографика)
Бұл халықтың экологиялық апаттан бас тартқанын білдіре ме? Нақты жауап беру қиын. Еуропалық одақ және Ұлыбритания халқының біраз бөлігі әдетімізді түбегейлі өзгерту ғана жаһандық жылынуға қарсы тұрудың ең тиімді жолы деп санайды. Бірақ АҚШ пен Қытайдағы сауалдамаға қатысушылардың пікірі сәл өзгеше. Олар жоғарыда айтқан қадамға қоса, климаттық дағдарыспен күресу үшін технологиялық инновация қажет деп есептейді.
Қалай дегенмен, инвестиция салу өзекті екені сөзсіз. 2020 жылы пандемия салдарынан туындаған шектеу шаралары мен экономикалық белсенділіктің төмендеуі жаһандық парникті газдар шығарылымын 5,8 пайызға азайтты. Бұл жақсы жаңалық секілді естілуі мүмкін. Бірақ бұл ендігі жерде көмірқышқыл газының шығарылымын жыл сайын осыншалықты мөлшерде азайтудың қаншалықты қиынға түсетінін көрсетеді.
Бізге технологиялық төңкеріс керек. Оған қол жеткізгенде оны қаржыландыруға дайын болуымыз қажет. Жаңартылатын энергияға ондаған жыл бойы салынған инвестиция өз жемісін берді. Жел және күн энергиясы қазір жоғары бәсекеге қабілетті және кең таралған. EIB сарапшыларының есептеуінше, Еуропалық одақтағы әрбір жүргізуші тура ертең электр көлігіне ауысса, қолданыстағы жел турбиналары оларды қуаттандыруға қажетті электр энергиясының 85 пайызын қамтамасыз ете алады.
Енді жасыл сутегі және энергияны сақтаудың озық шешімдері секілді ахуалды жақсартатын технологияларды кеңейтуіміз керек. Еуропалық одақ бұл салада әлемдік көшбасшы саналады. Ұйымда жасыл цифрлы технологияларға берілетін патент АҚШ-қа қарағанда (Қытайдан төрт есе) 75 пайызға көп. Сондай-ақ одақта жаңартылатын энергия көздері, климатқа бейімделу, су тасқынын бақылау, ауа райын болжаудың жетілдірілген құралдары және төзімді инфрақұрылым секілді салалардағы жетістіктерді бөлісу тәжірибесі бар.
Сонымен қатар NextGenerationEU қалпына келтіру жоспарында және Еуропалық одақтың ұзақ мерзімді бюджетінде қамтылған 2 триллион еуроның үштен бірі Еуропалық жасыл келісімге бөлінген. Бірақ қиындыққа төтеп беру үшін жеке сектордың толық инновациялық әлеуеті мен қаржылық күшін жұмылдыра алатын жаһандық жасыл келісім қажет. Еуропалық одақ озық таза технологияларын сыртқа таратып, климаттың жылынуына қарсы іс-қимылды ұйымдастыратындар, инновацияларды іздейтіндер және экономикалық дамуды басқаратындар арасында араағайындық міндет атқара алады. Бұл тұрақты жаһандық экономиканың негізгі тіректеріне айналады.
Әрине, жасыл энергетикаға көшудің ықтимал кемшіліктері бар. Оларды шешу дереу әрекет етуді талап етеді. Ластайтын өндірістен бас тартқанда зардап шеккендерге өтемақыны инвестиция арқылы төлеу қажет. Технологиялық серпілістерге ұмтыла отырып, жел электр стансалары секілді жетілген климаттық технологияларға ауқымды инвестиция құюды жалғастыруды назардан тыс қалдырмауымыз керек. Сол секілді, тиімділікті арттыратын инвестициялар ғимараттардан бөлінетін парниктік газдарды 35 пайызға азайтуға мүмкіндік береді. Энергетикалық жүйенің интеграциясы (энергетиканың біртұтас нарығы арқылы) Еуропалық одақтың көміртегі шығарылымын азайтуға жол ашады.
Саясаткерлер үшін инвестиция салуға кедергі келтіретін дүдәмалдық пен бөлшектенген нарық секілді қиындықтарды жою маңызды. Әсіресе қазіргідей коронавирус пандемиясы жеке сектордың қарызын жоғарылатқан сәтте өте қажет. EIB-тың 2020/2021 жылғы инвестициялық есебіне сәйкес, Еуропалық одақ фирмаларының 45 пайызы пандемияға байланысты инвестициялық жобаларын қысқартуды немесе кейінге қалдыруды жоспарлап отыр.
Биылғы климаттық сауалдама бір нәрсені анық көрсетеді. Әр мемлекет азаматтарының сенімін сақтау үшін осы бастан әрекет етуі керек. Яғни инновацияларға және жаңа, нығайтылған экономиканы құру мүмкіндіктеріне баса назар аударып, климаттың жылынуына қарсы тұруға мүмкіндік беретін салаларға ауқымда инвестиция салған жөн. Еуропа тапқырлығы мен қаржылық күшін пайдаланып, жаһандық өзгерістердің ортасында жүруі тиіс.
Вернер ХОЙЕР,
Еуропалық инвестиция
банкінің президенті
Copyright: Project Syndicate, 2021.
www.project-syndicate.org
