Үш буынды модель тиімділігін көрсетуде

Әкімшілік соттардың міндеті – мемлекетпен дау­ларда заңды және жеке тұлғалардың құқықтарын қорғау болса, соттың белсенді рөлі, құқықтардың басымдық қағидаты, мемлекеттік органдардың өз актілерінің немесе әрекеттерінің заңдылығы мен негізділігін дәлелдеу міндеті, құқықты қорғау – басты қағидаттары болып саналады. Жаңа процестің негізгі ерекшелігі – әкімшілік органмен немесе оның лауазымды тұлғасымен татуласу мүмкіндігі екенін айтып өткен Қ.Мусин: «Бұрын егер адам мемлекетпен дауласса, ол көбінесе ұтылатын. Жеңген күннің өзінде бұл көрсеткіші 15 пайыздан аспайтын еді. Қазіргі кезде халық пен мемлекеттік органдар өкілдері татуласуды таңдайтынын байқап отырмыз. Өткен 4 айда 546 іс тараптардың татуласуымен аяқталып, судьялар 546 бітімгершілік келісімін бекітті. Олар бойынша мемлекеттік органдар, әкімшілік органдар азамат құқығын іске асыру туралы мәселеге қайта оралды және азаматтың құқықтарына нұқсан келтіретін өз актілерінің күшін жойды», деді.

Сот жүйесі үшін ең басты мақсат – қоғамның сотқа деген сенімін арттыру екенін атап өткен Жоғарғы соттың ресми өкілі Айдос Сәдуақасов 2018 жылдан бастап сот жүйесіне жобалық менедж­мент элементтері енгізілгенін атап өтті. «Ең алдымен, сот ұйым ретінде қарастырылды. Кез келген ұйым секілді онда да 3 кезең бар: «кіріс – процесс – шығыс». Кіріс – сотқа түсетін істер, жаңа судьялық кадрлардың келуі, соттардың инфрақұрылымы мен сервисі, процесс – сот ісін жүргізу кезеңі. Шығыс – қорытынды сот актілері. Сарапшылармен бірлесіп, осы үш кезең бойынша жан-жақты, егжей-тегжей талдау жүргізілді», деген ол сот жүйесінде болатын өзгерістерге де жан-жақты тоқталды. Мәселен, қылмыстық процесс бойынша Мемлекет басшысының тапсырмасымен қылмыстық сот төрелігінің үш буынды моделі енгізілуде: тергеу, прокуратура, сот. Мұндай модель азаматтардың конституциялық құқықтарын тиімді қорғауға және заңсыз қудалаудан құтқаруға мүмкіндік береді. Ең бас­ты міндет – айыптау мен қорғаудың арасындағы шынайы жараспалылықты қамтамасыз ету. Осы орайда жаңа тәсіл бойынша сотқа қазіргідей барлық істі емес, тек айыптау актісі мен қорғау актісін беру ұсынылады.

«Сонымен қатар қазіргі таңда соттарды қар­жыландыру жүйесі қайта қаралып жатыр. Парламентте қаралып жатқан заң жобасына сәйкес соттардың бюджеті бұдан былай абсолютті цифр тұрғысында емес, барлық мемлекеттік органға бөлінетін шығынның пайыздық үлесі түрінде анықталатын болады. Енді сот жүйесі биліктен тәуелсіз болады», деген А.Сәдуақасов Жоғарғы соттың бұл бағыттағы кешенді жұмыстарды жал­ғастыратынын атап өтті.