Соңғы тоқсанда жұмыс берушілер бос жұмыс орындарының көбірек санын орналастырғаны атап өтілді, ал жұмыс іздеушілер, керісінше, 2021-жылдың алғашқы 3-айында жаңа немесе қосымша жұмысқа белсенді қызығушылық танытты. 2021-жылы жұмыс берушілер жариялайтын бос жұмыс орындарының тоқсандық динамикада өсу үрдісі байқалды.
Мәселен, егер бірінші тоқсанда ЭЕБ-да бос жұмыс орындарының ең аз саны орналастырылып, ол – 190,6 мың болса, төртінші тоқсанда олар 1,8 есе немесе 335,2 мыңға артты. Айлық бөліністе ең аз сұраныс қаңтар-наурыз айларында, кәсіпорындар айына 66 мыңнан аспайтын бос жұмыс орындарын орналастырған кезде болды. Жұмыс туралы хабарландырулардың ең жоғары саны қыркүйек пен қазан болды, сәйкесінше 137,9 мың және 139,6 мың бос орын. Мұндай динамика, бір жағынан, жыл басындағы дәстүрлі тыныш уақытпен түсіндіріледі, бұл алдағы жылға жоспарлардың қалыптасуымен және жобалардың жайбарақат басталуымен байланысты, екінші жағынан – күзгі-қысқы кезеңдегі компаниялардың жандануымен, жыл соңына дейін жұмыстар мен міндеттерді сәтті аяқтау үшін қосымша ресурстарды қосу қажет болған кезде байқалатын жайт.
«Талапкерлердің белсенділігі туралы айтатын болсақ, керісінше динамика орын алғанын атап өткен жөн. Мәселен, түйіндеменің ең көп саны бірінші тоқсанда ЭЕБ-ға орналастырылды – 179,1 мың, жыл соңына қарай 41% - ға төмендеп, төртінші тоқсанда 105,2 мың түйіндеме құрады. Бір айлық кезеңде ізденушілердің жаңа жұмысқа ең үлкен қызығушылығы Қаңтар мен Сәуірде тиісінше 66,2 мың және 69,2 мың түйіндеме орналастырумен байқалды. Өз кезегінде ЭЕБ-ға ең аз ұсыныс желтоқсанда тіркелді –21,2 мың түйіндеме. Бұл тенденциялар Жаңа жылдың басталуымен адамдар жаңа мүмкіндіктер іздей бастайды және жылдың басынан бастап жаңа жұмыс табуға тырысады, ал жылдың соңы жұмыс іздеу үшін тартымды емес, бұл жұмыс іздеушілердің бір бөлігінің енжар режимге ауысуымен көрінеді, сонымен қатар олар жобалардың аяқталуымен және сәйкесінше жұмыс берушілердің оларды жалдау қажеттілігінің болмауымен байланысты», деді ЕРДО Басқарушы директоры Александра Молчановская.
Өңірлер бөлінісінде еңбек ресурстарына ең көп қажеттілік Нұр-Сұлтан және Алматы қалаларында байқалды, онда 2021-жыл ішінде тиісінше 117,9 мың және 109,8 мың бос жұмыс орны орналастырылды. Бұл екі мегаполистің қарқынды экономикалық дамуы жағдайында қисынды. Нәтижесінде Нұр-Сұлтан және Алматы қалаларына ЭЕБ-ға жылдық сұраныстың 20% - ы келді. Ең аз бос жұмыс орындары Солтүстік Қазақстан (31,1 мың), Маңғыстау (34,2 мың) және Қызылорда (34,6 мың) облыстарында жарияланған.
Сонымен бірге, жұмыс күшінің ұсынысы негізінен оңтүстік облыстарда көбірек болды, бұл, әрине, олардың демографиялық жағдайымен түсіндіріледі. Мәселен, 2021 жылы орналастырылған түйіндемелердің саны бойынша Түркістан облысы көшбасшы болды, онда ізденушілердің үлесі барлық ұсыныстың 11,4% - ын немесе 70,5 мың түйіндемені құрады.
Сондай-ақ түйіндеменің едәуір бөлігі Алматы және Жамбыл облыстарында орналастырылды (тиісінше 52,9 мың және 52,5 мың түйіндеме). Сонымен қатар, ең аз жұмыс Ақмола (16,7 мың түйіндеме) және Солтүстік Қазақстан (17,2 мың) облыстарында ізделді. Сандық есептеуде ұсыныс номиналды түрде Маңғыстау және Жамбыл облыстарындағы сұранысты қамтыды, онда жарияланған 100 бос орынға 96-97 түйіндеме келді.
Шартты тапшылық Нұр-Сұлтан қаласында және Қостанай облысында байқалды, онда бос орындар саны түйіндеме санынан 4 есе асып түсті (100 бос орынға 24-27 түйіндеме). Түйіндемесі көп өңір Қызылорда облысы болды, мұнда бір жыл ішінде 100 бос орынға 131 түйіндеме келді.
«Жұмыс берушілерге келетін болсақ, жалпы құрылымда жұмыс күшіне сұраныстың 82%-ын заңды тұлғалар және 18%-ын жеке кәсіпкерлер қалыптастырған. Сонымен қатар, көптеген аймақтарда жағдай республикалық жағдайға ұқсас. Алайда, оңтүстік өңірлер – Алматы, Жамбыл облыстары мен Шымкент қаласын атап өту керек. Онда ЖК-дан жарияланған бос жұмыс орындарының үлесі ел бойынша орташа деңгейден асып, өңірдегі барлық бос жұмыс орындарының 23% -33% - ына жетті. Сонымен қатар, жұмыс істеп тұрған заңды тұлғалардан бос жұмыс орындарының үлесі Атырау, Батыс Қазақстан және Қарағанды облыстарында жоғары болды – 93-96%», деп хабарлады Александра Молчановская.
Сонымен қатар 2021 жылы барлық өңірлерде жұмыс берушілер негізінен білікті жұмысшыларды іздеді – олар барлық бос орындардың 71% құрады. Бұл ретте негізгі сұраныс өзге де қызметтер көрсету, білім беру және денсаулық сақтау салаларында қалыптасты. Сонымен қатар, біліксіз еңбекке салыстырмалы түрде жоғары сұраныс Түркістан (өңір сұранысының 58%), Алматы (44%), Қызылорда (43%) және Ақтөбе (42%) облыстарында тіркелген.
Өз кезегінде, өткен жылы ЭЕБ-да жоғары сұранысқа ие мамандықтарды күзетшілер, автокөлік жүргізушілері, медбикелер/мейіргерлер, тәрбиешілер бастады, оларға жыл бойы сұраныс жоғары болды. Бұл жағдай халықтың тұрақты демографиялық өсуіне және тиісті әлеуметтік және көлік инфрақұрылымын дамыту қажеттілігіне байланысты қисынды болып табылады.
Сондай-ақ, жыл ішіндегі жиынтық көлемде сауалнама жүргізу бойынша интервьюерлерді атап өткен жөн, оларға ең көп сұраныс шілде-қазан айларында – ұлттық халық санағын өткізу кезеңінде болды.
Сонымен қатар, жұмыс іздеушілер арасында көбінесе сол автомобиль жүргізушілері, медбикелер/мейіргерлер, бухгалтерлер мен мал өсірушілер түйіндемелерін орналастырды. Егер ізденушілер пулының жынысы мен жас құрылымын қарастыратын болсақ, онда өткен жылы олардың көпшілігін Республикалық маңызы бар қалаларда белсенді жұмыс іздеген әйел адамдар құрады: Нұр-Сұлтан (қаладағы ұсыныстың 63%-ы), Алматы (60%) және Шымкент (59%), олардың басым көпшілігі 35 жасқа дейінгі жас әйелдер. Бұл ретте барлық түйіндемелердің үштен бір бөлігі Ақтөбе (29%), Қызылорда (29%), Маңғыстау (28%), Қарағанды (27%) облыстары мен Нұр-Сұлтан (28%) және Шымкент (27%) қалаларында 16-25 жас аралығындағы жас ізденушілерден болды.
«Осылайша, ЭЕБ мәліметтері бойынша, 2021 жылы қазақстандық еңбек нарығындағы сұраныс пен ұсыныстың динамикасы кері болды – халықтың жұмыс іздеуінің шыңы бірінші тоқсанға бір жыл ішінде орналастырылған бос орындардың ең аз санымен келді, ал бос орындар санының өсуі кезеңінде ізденушілер түйіндемелері санының төмендеуі байқалды. Өз кезегінде, елдің солтүстігі ізденушілер тарапынан аз жұмыс іздеумен де, «жұмыс қолына» деген қажеттіліктің төмендігімен де сипатталады. Ал халық тығыз орналасқан оңтүстік аймақтарда азаматтар көбіне жұмыспен қамтуды қажет етеді», деп қорытындылайды Александра Молчановская.
