Түркінің қызы Тамила

Иә, газетімізде бұған дейін де бірнеше рет жариялап жаз­ған өзіміздің бір туған қырғыз қарындасымыз, Алатаудың арғы бетіндегі айыр қалпақты аға­йынның атын жалпақ жұртқа танытып жүрген талантты мүсінші қыз Тамила Маматова жайлы айтайық деп отырмыз. Басқа-басқа емес, бәдізші бегімнің бұл жолғы еңбегі тіпті ерекше. Әйгілі Әуезовті әдемі мүсіндеген скульп­тор сұлуға, әрине, алғыс­­тан бас­қа айтарымыз жоқ. Кемең­гер тұлғаны кейіпкер еткен керім Тамила – шынымен тума талант, дара дарын. Әйтпесе, қақаған қаңтарда саусағымызды суық сазға үсітіп Әуезовті қайсымыз сомдадық? Тамила, түркіге ортақ тұлғаларды түгендеуді о бастан өзіне мақсат тұтқанын айтады. Бұған дейін ол мүсіндеген тұл­ғалар қатарында қырғыз-қазаққа ортақ шоң Шыңғыс Айтматов, хакім Абай Құнанбайұлы сынды ақын-жазушылар болды. Сол тізім кеше классик жазушымыз, әйгілі Әуезовпен толыққан екен. Бұл – қазақ үшін үлкен мерей, зор мәртебе.

Маматованың Мұхтарын алғаш көргенде аңтарылып тұ­рып қалғанымызды жасыра ал­май­мыз. Кәдімгі тірі Мұқаң, жа­нары жанды жазушы құдды бір о дүниеден оянып осында кел­гендей! Әзірге саз-бал­шық­пен сомдалған мүсін ал­дағы уақытта жазушының Ыстық­көлдегі мұражайы алдына орнатылатын көрінеді. Сондай-ақ игі іске мұрындық болып отыр­ған Халықаралық Түркі академиясы аталған бюсттің бір емес, бірнеше жерге қойылуы да мүмкін екенін жеткізіпті. Академия президенті Дархан Қыдырәлі Әуезов мүсінін бар қазаққа сүйіншілей келіп: «Ұлы Мұхаңның – Манасты қорғап қалған Мұхтар Әуезовтің қыр­ғыз қызы Маматова жасаған мін­сіз мүсіні. Бұйырса биыл заңғар жазушының 125 жылдығына орай Түркі академиясының ұсы­нысы бойынша лайықты тұ­ғырына қонады. Бір емес, бір­неше жерге қойылуы да мүм­кін… Мұң аралас терең ойға шомған ойшылдың асқақ бей­несін аса махаббатпен сомдап, сурет­керді «сөйлетіп» жіберген Тамила қарындасқа рахмет!», деп авторға ақжарма ақ тілегін білдіріп өтіпті.

Саусағының сиқыры бар Тами­­ланың әр жұмысы талант­тарға тағзым еткендей шынайы шығатынымен адамды баурап алады. Өткенде Әуезовтің мү­сінімен қатар қырғыздың дарынды актрисасы, өмірден ерте өткен Тәттібүбі Тұрсынбаеваның бейнесін де сәтті сомдап дүйім жұртты бір-ақ сәтте жұмысына жалт қаратқан болатын. Мүсін­нің сапалы соғылғаны сон­дай, таңырқаған жұрттың тілегі те­ңіздей теңселеді. Белгілі публицист Бауыржан Омарұлы «Мінсіз мүсін» деп жариялаған сол жұмысты бас бармақпен бағалағандарда есеп жоқ. Көбі­сі қазақтың зиялы қауымы. Айталық Ақын Тыныштықбек Әбдікәкімұлы аталған мүсінді «Анадай көзді антика шеберлері де бейнелей алмаған» деп баға­ласа, балалар жазушысы Ділдар Мамырбаева «Тамила қыздың қолын періштелер жетелейтін секілді» деп тебі­реніпті.

«Қырғыздың талантты пер­зенті Тамила Маматова жұрт­шылыққа тағы бір туындысын ұсынды. Осы бір жапырақ қыздың саусағы тиген дүниенің бәрі неге құлпырып шыға келе­ді, а!? Оның қолынан шыққан мы­на мүсін де сөйлеп тұр... Ал біз­дің мүсіндер негізінен сабыр­лы, салиқалы болып келеді. Сөзге жоқ... Өнеріңіз өрге бас­тай берсін, мү­сінші қыз!», дейді Б.Омарұлы. Тізе берсек, мұндай тілектер легін тауыса алмайсыз.

Алайда талантты Тамила осы таңғажайып туындыларды өзі тұрып жатқан жер үйдің алдында бақша ішінен сарай соғып, сол сұп-суық шеберханада тудырып жатқанын естігенде көңілімізді көк мұз қарып өтті...

Суық саз саусақтарын үсітіп, табанынан өткен ызғар тұла бойын тоңдырса да хас шебер жұмысын аяқтамай тыным тап­пайды екен. Қазір емделіп жатқанын естіп тіпті мұңайдық.

Бірақ оған қаймығып тұрған Тамила жоқ. «Саз балшықтан гөрі мәрмармен жұмыс істегенді ұнатамын. Ол бұдан да қиын. Саз балшық идеяңды жылдам түсіре қоюға ыңғайлы болса, мәрмар мәңгілік туындыларды дүниеге әкелуге тәуекелге шақырады» дейді. Қатты тасты қашап отырып мүсін жасаудың машақаты оңай емес екенін, ол айтпаса да сезіп, білетіндейміз. Мүсінші Маматованың еңбектері қазірдің өзінде әлемнің бірнеше елін бағындырып үлгерген екен.

Өкінішке қарай, қырғыз елі­нің мақтанышы болып жүрген сол мүсінші әлі күнге дейін үй-жаймен, тұрақты жұмыспен қамтамасыз етілмеген. Был­тыр әлем назарын жалт қаратқан Айтматов мүсіні де әлі күнге де­йін өз орнын таппай жоғарыда біз айтып кеткен шеберханада шерменде күй кешіп тұр деседі. Әрине, бәрі де өз жөнімен, өз жолымен бола жатады ғой. Біздікі тек талант дер кезінде танылып, лайықты бағасын дұрыс алса деген тілек.

Былтыр жыл соңында халық­аралық Түркі академиясы Қыр­ғыз Ұлттық ғылым академия­сында тұтас Тұран әлемінің ын­ты­мақтастығына толағай үлес қосып жүрген таланттарды ма­рапаттап, солардың ішінде Тамила Әбдінәбиқызына да акаде­мияның күміс медалі табыс­талыпты. Енді халықаралық ЮНЕСКО ұйымының үлкен бір сыйлығы үлестірілсе деген үміт бар. Сонда оның еңбектерінің шын мәнінде әлеуеті әлдеқайда арта түсер еді.

Адамзаттың алыбы Абайды асқақ мүсіндеген, әйгілі Әуезовті әсем сомдаған Тамила бұнымен қазақ тақырыбын тәмамдамайды деп ойлаймыз. Бізге салса ер Манас эпосын ең алғаш хатқа түсірген Шоқан Уәлихановтың да мүсіні Маматова шеберханасынан шықса дейміз.

Екі елдің арасын ерекше мүсін­дерімен етенелеп келе жат­қан жап-жас Тамилаға алғыстан басқа айтарымыз жоқ.

Шабытың шарықтай берсін, қиялың қалықтай түссін, түркінің қызы Тамила!

Саз балшықты сөйлетіп, қара тасқа тіл бітірген Тамила таланты бізді әлі талай таңғалдырады. Тек өнерін өлтірмейтін, қиял қанатын еркін қағатын мол мүм­кіндіктер керек.