Қазақстанда қаржы-технологиялық нарықтың әлеуеті зор
Бүгінде халықты дүниежүзілік желіге қолжетімділікпен қамту шамамен 98%-ды құрайды. Бұл – технологиялық дамудың жоғары деңгейі. COVID-19 пандемиясы аталған процесті тездетті. Қазір Қазақстан Орталық Азия елдері арасында қаржы технологиялары нарығын дамытуда көш бастап тұр. Айналымдағы төлем карточкаларының саны соңғы бес жылда 46,7%-ға, 46,8 млн-ға ұлғайды. Осылайша, бүгінде жұмыс істейтін әрбір қазақстандықтың орта есеппен 5 төлем картасы бар.
Бұдан басқа, электронды сауданың, онлайн-кредиттеудің және мобильді аударымдардың дамуымен елде қолма-қол ақшасыз операциялар айтарлықтай өсті. Мәселен, 2020 жылдың 11 айында қолма-қол ақшасыз төлемдер көлемі 30 трлн теңгені құрады. Бұл – 2019 жылдың ұқсас кезеңімен салыстырғанда 2,5 есе артық. Осы ретте қолма-қол ақшасыз төлемдердің 81,5%-ы онлайн тәсілмен жасалды. Бүгінде Қазақстанның барлық қаржы ұйымдарында қашықтан қызмет көрсету жүйелері бар, ал онлайн-сервистерді пайдаланушылар саны бір жылда 51,6%-ға, яғни 27 млн-ға дейін (бір жыл бұрын – 18 млн) ұлғайды.
Киберқауіпсіздік
SunFinance Group өңірлік басқарушысы Виталий Нижегородцевтің айтуынша, киберқауіпсіздік мәселесі – цифрлы технология-
лар дәуірінде кез келген бизнес үшін өзекті. Қаржы саласында тұтынушылардың жеке және қаржылық деректерінің қауіпсіздігіне кепілдік бере отырып, олардың сенімінің жоғары деңгейін ұстап тұру маңызды. Көп факторлы сәйкестендіру сияқты жаңа жүйелер клиенттердің қауіпсіздігін қамтамасыз етуде үлкен рөл атқарады.
Клиенттермен өзара әрекеттесу эволюциясы
«Клиенттердің техникалық тұрғыдан білімді болуы және қаржылық қызметтерді қалай қабылдайтыны туралы түрлі көзқарасы ұйымдарды бейімделуге мәжбүр етеді. Әр түрлі құрылғыларда келісілген тәжірибені күтумен қатар, негізгі технологияны жаңартуды қажет ететін нақты уақыттағы цифрлы төлемдерге сұраныс бар. Атап айтқанда, жас ұрпақ Netflix, Spotify және Facebook сияқты басқа қаржылық емес платформалармен бірдей ыңғайлылықты күтеді. Осылайша, клиенттерге деген жанашырлық өте қажет», дейді В.Нижегородцев.
Нарықтың жаңа қатысушылары
Сарапшының пікіріне қарағанда, реттеушілер бәсекелестікті едәуір күшейте отырып, ашық нарық құрды және жаңа қатысушылар ірі ұйымдардан нарық үлесін алып жатыр. Көптеген бастаушы фирмалар онлайн-ақша аударымдары қызметтері және робот-кеңесшілер сияқты жаңа ұсыныстарды енгізу үшін ақылды технологияларды қолданады. Бұл дәстүрлі қаржы ұйымдарын неғұрлым ыңғайлы клиенттік сервисті құра отырып, өзгеруге итермелейді. Алайда мәселе тек бәсекелестікте емес. Қаржылық-технологиялық стартаптары бар жаңа ынтымақтастықты қалыптастыру цифрлы трансформацияның маңызды бөлігі болады.
2030: Болашақ қандай болады?
«Алдағы он жылдан астам уақытты ескере отырып, қаржылық қызметтер индустриясының кәсіпорындары (FSI) жаңа технологиялардың одан әрі дамуына қарай толығымен қайта құрылады. АИ және машиналық оқыту FSI бизнесінің ажырамас бөлігі болады және сенім шешуші нүктеге жетеді. Өйткені машиналар шешім қабылдау үшін көбірек жауапкершілікті алады», дейді В.Нижегородцев. Оның пікіріне қарағанда, жасанды интеллект пен роботтехника саласындағы жетістіктер клиенттер үшін технологиялармен табиғи өзара әрекеттесуді қамтамасыз ете алады.
«2030 жылдан бастап қаржы ұйымдарында дамудың екі ықтимал бағыты бар. Олар транзакциялар үшін негізгі платформалар немесе толыққанды компаниялар бола алады», деп есептейді SunFinance Group өңірлік басқарушысы. Бірінші мысалда банктер транзакциялық қызметтерге, капиталды қаржыландыруға және несиеге баса назар аудара отырып, инфрақұрылым жеткізушілері болу үшін клиенттерге бағытталған инфрақұрылымын, соның ішінде филиалдарын, веб-сайттарын, қосымшаларын және сауда қызметкерлерін жоғалтады, сонымен қатар реттеу мен сәйкестіктің барлық аспектілерімен айналысады. Содан кейін олар тұтынушыға бағытталған басқа компанияларға пайдаланушыға бағытталған интерфейсті ұсыну үшін осы қызметке қосылуға мүмкіндік береді. Ұйымдар қаржылық өнімдерді әдеттегі бизнес-модельдер аясында ұсына алады немесе тіпті қызметкерлерге жеңілдіктер ретінде бере алады. Алайда бұл модельдің сәтті болуы үшін ашық API және ашық стандарттары бар модульдік технология қажет болады.
«Балама бағыт – осыған кері жағдай. Бұл қаржы ұйымдары өз клиенттері туралы ең жақсы түсінікке ие болу үшін деректерді пайдаланады, тіпті деректерді жақсы білетін веб-компания да жасай алады. Мүмкін, транзакциялар туралы мәліметтер олардың онлайн қызметіне қарағанда клиенттердің әдеттері туралы көбірек ақпарат береді», дейді В.Нижегородцев.
Осы екі сценарийдің кез келгенінде орын алуы мүмкін тағы бір мүмкіндік – орталық деректер сақтаушысы ретінде қаржы ұйымы. «Өз клиентіңді біл» (KYC) бастамасының дамып, 100%-ға дұрыс болып келу шамасына қарай, қаржылық компаниялар адамның негізгі деректерінің профилі үшін жауапкершілікті өз мойнына алып, кейін оны үкіметке және басқа ұйымдарға ұсынады.
«Қорытындылай келе, қаржы секторы цифрлы ландшафтқа баяу бейімделетінін атап өткен жөн. Бірақ алдағы жылдары бұрын-соңды болмаған өзгерістер күтіп тұр және FSI кәсіпорындары бұған дайын болуы керек. Ұйымдар ескірген инфрақұрылымды жаңартып, икемді және перспективалы бизнес модельдерін құруға мүмкіндік беретін көп бұлтты технологияларға көшуі керек. Бүгінгі компаниялар болашаққа қарауы тиіс», деп есептейді SunFinance Group өңірлік басқарушысы В.Нижегородцев.
