Іле Ресей Орталық банкі базалық ставканы 9,5-тен 20 пайызға бір-ақ көтерді. Омақаса құлаған орыс ақшасымен қазақ теңгесі де қайраңға батар ма екен деген күмән туғаны рас. Бірақ теңгенің күйі жел қуған қаңбақтай бола қойған жоқ. Әзірге 1 долларыңыз 485-500 теңге аралығында құбылып тұр.
Ресейдің Украинаға басып кіруінен туындаған геосаяси қысымның валюта нарығына ауыртпалығы түспес үшін дүйсенбіде KASE (Қазақстан қор биржасы) валюталық сауданы франкфурт аукционы негізінде жүргізді. Оның қорытындысы бойынша доллар-теңге жұбының курсы 495 деңгейінде тұрақ-
тады.
Кейін Ұлттық банк Ресейге салынған санкциялардың жағымсыз әсері теңгеге тимес үшін валюталық интервенция жүргізуді жөн деп шешті, нәтижесінде 98,1 млн доллар сатылымға шығарылды.
Рубль әлсіресе, теңгенің де еңсесі түсері белгілі. Оған себеп мол. Ресей – біздің негізгі сауда серіктесіміз, ел импортының 42 пайызы осы елдің еншісінде. Ұлттық банк төрағасы Ғалымжан Пірматов рубльдің айтарлықтай құнсыздануы Қазақстанның қаржы нарығына жасалатын қысымды өсіре түсерін жасырмайды.
Оның айтуынша, ҰБ-ның шұғыл түрде базалық мөлшерлемені 13,5 пайызға көтеруі – ұлттық валюта мен инфляция деңгейіне жасалатын қысымды төмендетуге, сондай-ақ теңгедегі активтердің сақталуына бағытталған.
– Үкіметпен бірге бірлескен іс-қимыл жоспарын іске асыру тез арада басталып кетті. Бюджет қаражаты есебінен жеке тұлғалардың теңгедегі депозиттері бойынша өтемақы (сыйлықақы) есептеуді көздейтін теңгедегі салымдарды қорғау бағдарламасы жарияланды. Базалық ставка өскеннен кейін халықтың теңгедегі салымдары бойынша Қазақстанның депозиттерге кепілдік беру қоры ұсыныс жасаған шекті ставкалар да өсті. Қаржылық тұрақтылық тәуекелдерін ескере отырып, Ұлттық банк өткен аптада 176 млн долларға валюталық интервенция жүргізді, – дейді Ғ.Пірматов.
Өткен сенбіде G7 басшыларының ресейлік банктерді SWIFT халықаралық төлем жүйесінен ажырату туралы шешім қабылдағаны белгілі. «Бұл шара банктерді халықаралық төлем жүйесінен ажыратып, олардың халықаралық операцияларды жүргізу қабілетіне зиян келтіреді» деп еді бірлескен хабарламада. ҰБ төрағасы бұл шараның да біздің банк секторына әсері туралы пікір білдірді.
– Ресейдің жекелеген банктерінің SWIFT-ке кіру рұқсатын бұғаттау Қазақстан ішіндегі төлемдерді жүргізуге әсері тимейді және елдің төлем нарығына тікелей қауіп төндірмейді. Қазақстан банктерінің ел ішінде клиенттік және меншікті төлемдер мен ақша аударымдарын жүргізу жөніндегі барлық операциялары штаттық режімде жүзеге асырылып жатыр. SWIFT жүйесінен ажыратылған Ресей банктерінің клиенттерімен трансшекаралық операцияларды қамтамасыз ету үшін өзара есеп айырысуларды жүргізудің балама тетіктері дайындалды, – деп мәлімдеді ҰБ төрағасы.
Қаржы сарапшысы Андрей Чеботарев теңгенің қазіргі курсы экономика емес, саяси ахуалдың қалай өрбитініне байланысты дейді. «Теңгенің күйі қалай болатыны соғыс қимылының қаншалықты ерте тоқтайтынына, зымырандардың ұшуды және адамдарды өлтіруді қаншалықты тезірек доғаратынына байланысты. Ал теңге қазір бір долларға 482,1 теңгеге дейін нығайды» дейді.
«KASE биржасы қалыпты режімде жұмыс істеп жатыр. USDKZT курсы форекс биржасында 482,115 межесінде тұр. Өз кезегінде долларға шаққандағы рубль курсы 94-тен саудалануда, яғни кешегі рекордтық деңгейден сәл болса да төмендеді. Біз валюта саудасына Ресей Орталық банкінің шешімі әжептеуір қолдау көрсетті деп ойлаймыз. Олар кеше базалық ставканы көтеріп, экспорттаушыларды өз түсімдерін 80 пайызға дейін сатуға міндеттеді. Соған қарамастан кешегі сауда-саттықтан бері байқалған үрдісті, атап айтқанда, теңгенің сенімдірек нығаюын немесе рубльден «ажырай бастаған» әсерін атап өткен жөн» деп жазады телеграмдағы Tengenomika сарапшылары.
Қазақстан қаржыгерлер қауымдастығының мәлімдеуінше, биржалық сауда форматының өзгеруі және жасалған интервенция ұлттық валютаның айтарлықтай әлсіреуіне қарсы тұра алмады.
«Қазақстандық ақша нарығының бағамдары ұлттық валютаның теріс динамикасы және сыртқы нарықтардағы жағдайдың нашарлауы аясында өсуді жалғастырды (TONIA – 14,43%-дан 14,47%-ға, SWAP – 15,40%-дан 15,47%-ға дейін), сөйтіп базалық ставка дәлізінің жоғарғы шекарасында қалуды жалғастырады. Сауда-саттықтың жалпы көлемі жыл басынан бері максималды мәнді құрады – 1,1 трлн теңге (+88,3 млрд). Дүйсенбіде Ұлттық банк дәстүрлі түрде қысқа мерзімді өтімділікті қайтарып алу бойынша екі шағын аукцион өткізді. Нарыққа 28 күндік нота (жылдық 13,24 пайызбен 69,5 млрд теңге) және апталық депозиттер (13,5 пайызбен 147,4 млрд теңге) ұсынылды. Оларға деген сұраныс толық көлемде қанағаттандырылды», делінген қауымдастық хабарламасында.
Мұндайда мұнай бағасының да құламай тұрғаны көңілге медет. ICE лондондық биржасында Brent маркалы мұнай бағасы 3,98 пайызға өсіп, барреліне 102,32 долларға жетті. Goldman Sachs инвестициялық банкі мұнай бағасы барреліне 115 долларға дейін өседі деп болжайды.
«Теңгеге қолдау көрсетер мықты фактор – мұнай бағасы. Қазақ мұнайына санкция салынған жоқ. Сондықтан рубльді теңгеден ажырату жақын күндердің шаруасы болуы тиіс. Экспортты қорғау, ат төбеліндей топты тыңдауға дәл қазір стратегиялық тұрғыдан болмайды. Құлайтын экспорт құлай берсін, бірақ теңге бағамын бүкіл халықтың қалтасы үшін рубльден ажыратып алу өте қажет. Жалпы, еліміздің жағдайы жаман емес. Бұл жағдайда Қазақстан өте жеңісті деңгейде. Тек осыны экономикалық тұрғыдан ұтымды пайдалана білейік. Теңге – дәл осы жағдайда болашағы мықты валюта және Ұлттық банк оны жақсы түсініп отыр», дейді экономика саласының журналисі Айбар Олжай.
Сарапшылардың болжауынша, мұнай бағасы осы деңгейін ұстап тұрар болса онда интервенцияға кеткен қаржының да орны тез толады. Сондай-ақ теңгенің ендігі тағдырын рубльге байламау мәселесі жиі айтылып жатыр.
«Егер рубль соңынан теңгенің де ұшуына жол берсек, онда инфляция шарықтап, халықтың жалақысы құнсызданады. Ал доллардың етегінен ұстасақ, онда біз басқа қысқа және ұзақ мерзімді жаңа шындықты көреміз. Дәл қазір доллар сатып аламын деп жүгірудің қажеті жоқ. Ақшаңыздан айырылып қаласыз. Соғыс, санкция, девальвация – мұның бәрінің соңының қалай аяқталары белгісіз. Көршімізде ахуал қиын, Қазақстанда әзірге бәрі қалыпты», дейді экономист.
Экономист Мұрат Темірхановтың айтуынша, Ресейге салынған барлық санкциядан және рубльдің әлсіреуінен кейін рубльге шаққандағы теңге курсы 4,0-5,0 көлемінде болуы керек еді.
«Өкінішке қарай, біздің билік бұрын теңгенің рубльге қатысты дәл бұлай нығаюынан қатты қорықты. Рубльге қатысты теңге нығайса, 2014-2015 жылдардағыдай Ресейден келетін арзан импортқа тап болып, біздің өндірушілер бұдан қатты зардап шегеді деп қорқудың реті жоқ. Шын мәнінде олай болмайды. Ресейлік банктер мен төлем жүйесіне салынған санкциялар және басқа да шектеулер Ресейден Қазақстанға импорттауды қиындатады. Сондай-ақ санкция мен соғыстың орасан зор шығындары Ресейдегі инфляцияны айтарлықтай ынталандырады және импорт бұдан былай арзан болмайды. Ақырында рубльге қатысты теңгенің нығаюы инфляцияға жағымды әсер беріп, бұл өз кезегінде халықтың да әл-ауқатын жақсартады», дейді Мұрат Темірханов.
1 наурыз, кешкі 17.00-дегі жағдай бойынша Қазақстан қор биржасыдағы долларға шаққандағы теңгенің орташа курсы 485,53 теңгені құрады. KASE дерегінше, минималды курс 477 теңге болса, максималды курс 496 теңге болған.
