АЙТЫСТАҒЫ ҚЫЗДАРДЫҢ ГЕНЕРАЛЫ

“Мен айтысты Әселхан ар­қы­лы жақсы көріп кеттім. Бүгін­гінің ақын Са­ра­сы осындай-ақ бол­сын...” Фари­за апай, ақын Фариза Оңғар­сынова өт­кен ға­сыр­дың сексенінші жыл­дары­ның басында халқымыз­дың баға жет­пес мұрасы – айтыс­ты бір биікке кө­те­ріп таста­ған сіңлісі туралы осылай депті. Айтыскер ақын Маржан Ес­жанова Әселхан әпкесін “Ай­тыс­тағы қыздардың генералы” деп жыр­ға қосты. “Өсер елдің бала­лары бірін-бірі батыр дейді” дейтін осы шығар. Оңтүстікте Әселханның ме­рей­тойына үзеңгілес серіктері Қос­танай­дан Әсия Беркенова, Аты­рау­дан Жәниба Қарасаева, Ас­та­надан Қонысбай Әбілев, Шығыс Қазақ­стан­нан Абаш Кәкенов бастаған ақындар келді. С.Сейфуллин атындағы “Дос­­­­­тық” үйінің залында тың­даған­ды да, тыңдамағанды да арманда қалды­рып айтыс өтсе, Ж.Шанин атын­­­­дағы облыстық драма театрын­да салтанат­ты кеш шарықтады. Оңтүстікте Ергөбек Құтты­бай­ұлындай айтулы ақын болған. Қашқанға қуып жететін, Құмайдың барын ұмытпа. Асықпай үкім ететін, Құдайдың барын ұмытпа, – деп өткен Ергөбек Әселханның ата­сы. Қай тойын жасаса да Әсел­хан ұлы атасына құран бағыш­тап ба­рып бастайды. Бұл жолы да сол үрдіс бұзылмаған. Оңтүстіктегі оңды істердің ба­сында жүрген облыс әкімі Асқар Мырзахметов құттықтау сөзінде сіз тәуелсіздіктің тұғыры мықты бо­луына халық ақыны ретінде үлкен үлес қостыңыз, ұрпақ тәр­биеледіңіз деді. Әкімі ақынын іздеген жұрт бақытты дейді. Ме­рейтойға арнайы келген облыс бас­шысы ақынға автокөлік сыйға тартты. Сенатор Қуаныш Айтаханов Пар­­ла­мент Сенатының Төрағасы Қа­сым­-Жомарт Тоқаевтың құт­тық­тау хатын оқып беріп, ақын шы­ғар­ма­шылығына өзінің үлкен құрмет­пен қарайтынын жеткізді. Аста­на­дан Дар­хан Мыңбай інісі құт­тықтау хат жібе­ріпті. Әселхан­ның “Түлкі­бастың алма ағаш­тары балағына дейін гүлдейді” де­ген сөзінің аудан­да қа­нат­ты сөз­ге айналып кеткенін де сүй­­­сі­ніп жазыпты өнер табыс­тырған інісі. Қостанайдың ақиық қызы Әсия Беркенова бастаған ақындар шығып, осы­дан он бес-жиыр­ма жыл бұрын­ғы айтыстағы қызықты сәттерді әңгімеледі. Қадыр Мырза Әлінің ақын қарын­дасының шығармашылығы туралы айтқан ойлы пікірі, жазу­шы Мархабат Байғұттың әзілге сүйей отырып биік баға­лауы жұртқа жағымды әсер қалдырды. Қазақтың қара сөзінің білгірі Қадыр ағамыз “жорта мақтасаң – сиырға ер салғандай білініп тұ­ра­ды, тыңдаушыны жирен­діре­ді, ал иесіне лайық шын мақ­тау адам­ның мәртебесін өсіреді” деп еді. Әселхан қазір айтысқа түспе­се де Оң­түстіктің ақын қыз-жігіт­теріне ұс­таз­дығын жалғас­ты­рып келеді. Салта­натты кешті жүргізіп отырған Көпен Әмірбек аквариум­да өскен балықтар­ды сынап көр­мекке теңізге жібер­ген­де олардың екі метр әрі, екі метр бері жүзіп, ашық теңізге шық­пай қойға­нын мысалға келтірген. Балық болып жарал­ғалы көргені тар аквариум бол­ған соң өрісінің тарылғаны да. Ергөбектей ақын атасының шы­­ғар­маларын жаттап өсіп, Көп­бай­дай ақсақалдан бата алған Әсел­хан айтыс айдынына Бекарыс Шойбековтей нар­кес­кен жігіттерді алып шықты. Бау­лыды, томағасын сыпырды. Маржан Есжанова, Ақмарал Леу­баева, Айнұр Жаппар­құло­валардың қолтығынан демеді. Әселхан жазба ақын ретінде де мықты. Халықта “бір күндігін ойла­ған күріш егеді. Онжыл­дығын ойла­ған ағаш егеді. Жүз жылдығын ойлаған адам тәрбиелейді” деген ғибратты нақыл бар. Айтыстың ақтаңгері болған Әсел­­хан бұл күнде ойлы, мағы­налы өлеңі­нің қуатын иманды­лықтан тапқан. Қия басқандарды тәубеге шақырып, Абай, Шә­кәрім ата­ларының үлгісімен ізгілік­ке, адам­гершілікке, биік мақсаттарға баулу үшін жыр жазып жүр. Ақынның салтанатты кеші шығармашылығымен астасып, жұртқа тағылым алардай көңіл-күй сыйлады. Бақтияр ТАЙЖАН, Шымкент.