Коллажды жасаған Қонысбай ШЕЖІМБАЙ, «EQ»
Осы бір өзекті мәселені оңтайлы шешу үшін медицина мамандарының аз тер төкпегені мәлім. Қуаныштысы, қазір заманауи технологиялар мен мемлекеттік қолдаудың нәтижесінде сәбилі болудың мүмкіндігі көп. Оған ортамызда жүрген мыңдаған отбасы дәлел. 2021 жылдан бастап Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың тапсырмасымен жүзеге асырылған «Аңсаған сәби» бағдарламасы нәтижесінде квота саны жылына 7 есе – 1 мыңнан 7 мыңға дейін көбейді. Медициналық сақтандыру жүйесі енгізілгелі жасанды ұрықтандыру рәсімін күту ұзақтығы едәуір қысқарды және бедеуліктің әртүрлі формалары бар науқастарға қатысуға мүмкіндік пайда болды. Мысал ретінде алар болсақ, 2019 жылы елордаға небәрі 74 квота бөлінген. Ал 2021 жылы шаһарда 487 жұп МӘМС аясында ЭКҰ процедурасын өту мүмкіндігін алса, 2022 жылы 514 ерлі-зайыпты бағдарламаға қатысып үлгерді.
«Құны 1 млн теңгеден асып жығылатын мұндай процедураны кез келген отбасының қалтасы көтермейтіні рас. Оған қоса ЭКҰ әдісіне бірнеше мәрте жүгініп барып, сәбилі болғандар көп. Ал қазір бұған жұмсалатын шығынды МӘМС көтереді. Қазір өзім жұмыс істейтін №2 қалалық көпбейінді ауруханада 1 478 жұп есепте тұр. Жыл басынан бері 350 пациент квота алса, 164 пациент емдеуге жатқызу порталын күтуде. Медициналық сақтандыру енгізілгенге дейін кезек күту ұзақтығы үш жылдан асып жығылатын. Қазір әрі кетсе, бір жыл күтеді», дейді Астана қаласындағы №2 қалалық көпбейінді аурухана директорының амбулаториялық қызмет жөніндегі орынбасары Сәуле Ибраева.
Жақында аталған ауруханада ана бақытына ие болуды жылдар бойы аңсаған Людмила Жакенова да медициналық сақтандыру жүйесінің шапағатын көріп, шаңырақ шаттығына кенелді. Айта кетерлігі, ол – №9 қалалық емхананың педиатры. Людмила қабылдауына келетін кішкентай пациенттерін еркелетіп отырып, сәби сүю үмітін бір сәтке де үзбегенін айтады. Нәтижелі емделудің нәтижесінде Әділет пен Дәнеля есімді балдырғанды дүниеге әкелді.
«Бірнеше жыл бойы бала көтере алмағандықтан ЭКҰ-ға квота алу үшін құжаттарымды жинап, тиісті жерге өткіздім. Шынымды айтсам, кезегім осыншама тез келеді деп ойламаған едім. Оған Президентіміз Қасым-Жомарт Тоқаевтың «Аңсаған сәби» бағдарламасын іске қосуы себеп болды. Осының нәтижесінде квота саны артып, кезек тез жылжыды. Құдайға шүкір, бәрі ойдағыдай болды. Екінші реттен оң нәтиже болып, құрсағыма сәби бітті. Ұлым – 2 800 грамм, қызым 3 кило болып туды. Өзімді сондай бақытты сезінемін. Барлық жұмыс медициналық сақтандыру аясында, тегін болғанын айтуға тиіспін. Отбасымыздан шығын шыққан жоқ», дейді Л.Жакенова.
Экстракорпоралды ұрықтандыру – өте күрделі процесс әрі амалдың жоқтығынан жүгінетін тәсіл. Ол жоғары технологиялық медициналық қызметтерге жатады және қымбат процедура болып саналады. Бұрын ол тегін медициналық көмек көлемі аясында жүргізілетін еді. Қаржыландыру көлемі аз болғандықтан, Қазақстанға жылына шамамен 900-1000 квота ғана бөлініп келді.
«ЭКҰ процедурасы МӘМС қызметтері тізіміне кіреді, яғни сақтандырылған азаматтарға тегін көрсетіледі. Биыл әлеуметтік медициналық сақтандыру қоры алдын ала 6,98 млрд теңге сомасына 7 мың экстракорпоралды ұрықтандыру циклын қаржыландыруды жоспарлаған. Осы жылдың 8 айында 4,8 млрд теңгеге 4,6 мың ЭКҰ процедурасы жүргізілді. Былтыр осы уақыт аралығында 3,8 мың процедура жасалды», дейді Әлеуметтік медициналық сақтандыру қорының медициналық көмектің сапасын бағалау департаментінің директоры Ләззат Шоманова.
Қазір Қазақстанда Әлеуметтік медициналық сақтандыру қорымен шарт жасасқан 18 ЭКҰ орталығы жұмыс істейді. Олар еліміздің 8 өңірінде орналасқан. Атап айтар болсақ, мұндай орталықтар Астана, Алматы, Шымкент қалалары мен Қарағанды, Жамбыл, Шығыс Қазақстан, Атырау және Ақтөбе облыстарында шоғырланған. Пациент экстракорпоралды ұрықтандыру үшін клиниканы өз бетінше таңдауға құқылы. Әлеуметтік медициналық сақтандыру қорымен шарт жасасқан ЭКҰ қызметтерін ұсынатын медициналық ұйымдар тізімін fms.kz ресми сайтындағы «Пациент үшін» бөліміне өтіп, әрі қарай «Клиниканы таңдау» тізбегінен қарауға болады. Экстракорпоралдық ұрықтандыруға отбасылық жұптар да, жеке адам да қатыса алады. Міндетті түрде үміткердің ерікті жазбаша келісімі болуы керек. Сондай-ақ Қазақстан азаматы болуы және Денсаулық сақтау министрлігі белгілеген медициналық параметрлерге (репродуктивті жас – 18-ден 42 жасқа дейін, қалыпты соматикалық және эндокриндік мәртебе, жоғары фолликулярлық резерв) сәйкес келуі қажет.
МӘМС бойынша ЭКҰ процедурасынан жылына бір рет тегін өтуге болады. Талпынысыңыз сәтсіз аяқталған жағдайда қайтадан кезекке тұра аласыз. Дәрігерлер үміткерді медициналық тексерістен өткізгеннен кейін экстракорпоралды ұрықтандырудан бас тартуы да мүмкін. Яғни бірнеше мәселе ескеріледі. Мамандар жатырдың туа біткен немесе жүре біткен ауытқулары, соматикалық және психикалық бұзылулар, аналық без ісіктері, жедел қабыну және кез келген локализация онкологиясы сынды жағдайларда науқасты экстракорпоралды ұрықтандырудан бас тартуы мүмкін. Экстракорпоралдық ұрықтандыруға жолдама алу үшін пациент алдымен тіркелген жері бойынша емханаға баруы қажет. Ұйым мамандары пациентті бедеулігі бар диспансерлік пациенттердің электрондық тіркеліміне қосады және бірқатар тексеру тағайындайды. 12 ай ішінде бастапқы медициналық-санитарлық көмек көрсету ұйымы, яғни емхана салалық маманның қорытындысы негізінде пациенттің құжаттарын жоғары технологиялық медициналық қызметтер жөніндегі жергілікті комиссияға жібереді. Оң шешім қабылданған жағдайда, әйелді «Емдеуге жатқызу бюросы» порталына тіркеп, емшараға дайындай бастайды.
Жоғарыда атап өткеніміздей, ЭКҰ – басқа емдеу жолдары тиімсіз болғанда ғана қолданылатын тәсіл. Ең дұрысы – бедеулік пен белсіздіктің алдын алу. Әр ата-ана баласының бойындағы өзгерістерді қалт жібермей, дер кезінде дәрігерге қаратуы керек. Әсіресе жұқпалы инфекциялардың алдын алып, қандай да бір эндокринологиялық бұзылыстарды уақыт оздырмай емдеген жөн. Сондай-ақ саламатты өмір салтын сақтап, әйелдер түсік жасатудан аулақ болып, еркектер аталық бездің, қуық асты безінің қабынулары мен жыныс-несеп мүшелерінің дамуындағы ауытқуларды дер кезінде емдеуі керек дейді мамандар.
