Түрленген темекінің бәрі зиян

«Зерттеу көрсеткендей, студенттердің көпшілігі темекі шегудің зияны туралы хабардар болғанына қарамастан, жаман әдеттен бас тартпайды және зиянды азайтуға тырыспайды. Темекіден болатын зиянды азайту тұжырымдамасы темекі шегуден бас тартқысы келмейтіндер үшін шешім ұсынғанымен, жастардың төрттен бірі бұл тәсіл туралы білмейді, ал көпшілігі бұл ақпаратты білсе де қолданбайды», деді «Денсаулық» ұлттық қауымдастығы» ЗТБ төрағасының орынбасары Гинтаутас-Юозас Кентра.

Зерттеу әлеуметтанушылық сауалдама әдісімен жүргізілді. Сауалдамада респонденттердің жасы, темекі шегудің қарқындылығы, темекі шегудің зия­ны туралы хабардар болу, темекіні пай­даланудың таңдаулы әдістері, қауіп факторлары және зиянды азайту тәсілдері туралы хабардар болу туралы сұрақтар болды.

Зерттеуге AlmaU университеті 1-курс студенттерінің 28-і жұмыс то­­бы­­­на сауалдама жүргізген ерікті интервьюер­лер ретінде тартылды.  Жоба­ның далалық іс-шаралары 2022 жылдың 10 қаза­ны­нан 10 қарашасына дейін өткізіл­ді. Зерттеу барысында Алматының 15 ірі ЖОО студенттерінен сұхбат алынды. 18-21 және одан жоғары жастағы 910 рес­пондент, 664 ер адам және 246 әйелден сұхбат алынды. Денсаулық­қа әсер ететін жағымсыз факторлардың қатарына темекі шегу (55%), алкогольді тұтыну (45%), қозғалыссыз өмір салты (39%), теңгерімсіз тамақтану (29%) және артық салмақ (37%) жатады.

Респонденттердің зиянды өнім құны қымбатырақ, арзанырақ немесе зия­ны аз өніммен бірдей болуы керек пе деген пікірі келесідей бөлінді: зияны аз өнім қымбатырақ болсын деп респонденттердің 29%-ы пікір білдірді. Керісінше, 38%-ы зияны аз өнімдер зиянды өнімдерден арзан болуға тиіс деген пікірде болды. Сонымен бірге са­уалдамаға қатысқандардың 50%-ы өнім­нің қаптамасына зиянының аз­ды­ғы туралы ақпаратты орналастыруды ұсынды, 37%-ы мұндай ақпаратқа қар­сы болды. Респонденттердің 18%-ы шылымды күнделікті реттен көп шегетін тұ­рақты шылымқор екенін мойындады. Тағы 32%-ы өздерін күніне 6 реттен аз шегетін тұ­рақсыз темекі шегушілер деп санайды. Сауалдамаға қатысқандардың 25%-ы дәс­түрлі темекі шегеді және вейптер мен стиктерді пайдаланады, ал тағы 25%-ы тек вейптер мен стиктерді пайда-
ланады.

«Акциздердің жыл сайынғы өсуі және темекі өнімдеріне бағаның көтері­луі темекі шегумен күресудің жеткі­лікті тиімді құралы болып саналмай­ды. Сауалдамаға қатысқандардың 43%-ы темекі өнімдерін тұтынуды өзгерт­пе­генін, ал тағы 17%-ы арзан темекіге ауысқанын, бірақ темекіні пайдалану­ды тоқтатпағанын айтады. Бұл никотинді жеткізудің балама жүйелерінің ресми өндірушілері оларды 21 жастан асқан адамдарға қатаң түрде сатады. 2018 жыл­ғы зерттеумен салыстырғанда, бұл сандар бірдей болып қалады – сол уақытта 41%-ы темекі шегуді жалғастырамыз деп мәлімдеді, ал 10%-ы арзан темекіге
ауысты. Содан бері акциздер бірнеше рет көтеріліп, темекі қорабының ең төменгі бағасы 340 теңгеден 570 теңгеге дейін 1,7 есе өсті», деп атап өтті Гинтаутас-Юозас Кентра.

Сауалдамаға қатысқандардың 70%-ы темекі шегуден болатын зиянды азайту жолдары туралы білмейді немесе бұл ақпаратты пайдаланбайды. Бұл ретте, 31%-ы стиктер мен вейптерге ауысуға дайын, 33%-ы стик пен вейпке ауыс­са да, бірақ темекі шегуді тоқ­татпауға дайын. Ал респонденттердің 36%-ы стиктер мен вейпке ауысуды са­налы түрде қарастырмайды.

Неліктен респонденттер темекіні пай­даланудың балама әдістерін қолдану үшін дәстүрлі темекі шегуден бас тартуды жоспарламайды деген сұраққа жауаптар келесідей болып бөлінді: 61% – әдеттерді өзгерткісі келмейді, 39% – стиктер мен вейптер дәстүрлі темекіге қарағанда қымбат, 30% – бір реттік вейптердің күмәнді сапасына алаңдайды, ал тағы 25%-ы белгісіз құраммен жалған затты сатып алудан қорқады.

Сауалдамаға қатысқандар­дың 29%-ы темекіні пайдаланудың бар­лық тәсі­л­і те­мекі шегушілерге де, айналасын­дағы­ларға да бірдей зиянды деп санайды.