Тиімділігі мол орталық
Аутизмге шалдыққан және басқа да ақыл-ой кемістігі бар балаларға арналған «Қамқорлық» облыстық балаларды оңалту орталығы білікті кешенді көмек көрсетуге, неғұрлым тиімді әдістемелерді біріктіруге, дербестікті және әлеуметтік бейімдеу дағдыларын дамытуға мүмкіндік береді дейді мамандар. Өңірімізде алғаш ашылып отырған мемлекеттік орталық жыл сайын 1,5 жастан 18 жасқа дейінгі психо-неврологиялық кемістігі бар 100-ден аса балаға қызмет көрсете алады. Балалармен жұмыс істеу үшін мұнда арнайы педагогтер мен психологтер, сенсорлық интеграция маманы, психиатр, невропатолог, педиатр, жаттығу терапиясының нұсқаушысы және тағы да басқа мамандар тобы дайындалды. Мекемеде әлемдік тәжірибеде өзінің тиімділігін көрсеткен түрлі бағыт мен әдіс қолданылады. Атап айтқанда, ава-терапия, кәсіптік терапия, кинезиотерапия, бейімделу және емдік денешынықтыру, еңбек терапиясы, арт-терапия, музыкалық терапия, қыштан бұйым жасау, ата-аналармен жұмыс, сенсорлық интеграция, әлеуметтік-тұрмыстық бағдар, логопедия, психологпен және дефектологпен сабақтар бар.
Бұл күні Ертіс-Баян өңірінде аутист балаларды тәрбиелеп отырған ата-аналардың арманы орындалды десе де болады. Себебі мұндай бірегей әрі заманға сай жабдықталған орталық облыста алғашқы рет құрылды. Ғимараттың ашылу салтанатына қатысқан Павлодар облысының әкімі Асайын Байханов, «Samruk-Kazyna Trust» КҚ бас директоры Альфия Әдиева, «Қазақстан халқына» ҚҚ басқарма төрағасының орынбасары Ләззат Шыңғысбаева және «Қамқорлық қоры» КҚ директоры Арайлым Еркінова өңірде алғаш жұмысын бастаған мемлекеттік әлеуметтік мекеменің маңызды екенін атап өтті.
Ләззат Шыңғысбаева бұл іске ұйытқы болған барлық мүдделі тарап орталықты жабдықтау мәселесіне ұқыпты және мұқият қарағанына тоқталды. Ғимаратты жобалаудың бірыңғай тұжырымдамасы аутист балалармен жұмыс істеу ерекшелігін ескере отырып әзірленген. Сапалы, қауіпсіз, ұтқыр және баламен бірге «өсе» алатын жиһаздар халықаралық талаптарға, EN, ISO стандарттарына сәйкес келеді.
– Осындай тамаша ғимаратты жөндеп, ішін заманға сай безендірген Павлодар облысының басшылығына алғысымызды білдіреміз. Біздің қорымыз «Samruk-Kazyna Trust» қорымен бірлесіп қажетті құрал-жабдықтармен, жиһаздармен қамтамасыз етті. Мұнда қызмет ететін мамандар аутизмге шалдыққан және басқа да ақыл-ой кемістігі бар балаларды оңалту саласындағы отандық және шетелдік сарапшылардың курстарын, тренингтерін, көшпелі семинарларын тыңдап, арнайы әзірленген бағдарлама шеңберінде оқытылды. Мамандарды даярлау Нұрсұлтан Назарбаев қорының қолдауымен ұйымдастырылғанын атап өткен абзал. Барлық оқыту, дамыту стандарттары еуропалық деңгейде жасалған. Қорымыздың көмегімен еліміздің денсаулық сақтау және әлеуметтік салаларына бұдан да басқа зор қолдау жасалып жатқаны мәлім. Соның ішінде орфандық ауруларға шалдыққан 130 адамға 16 млрд теңгеге жуық қаражат жұмсадық. Ол ақшаға Еуропадан қымбат дәрі-дәрмектер сатып алынды. Тек қана Павлодар облысына құны 1 млрд теңгеге жуық препараттар жеткізілді. Инновациялық протездер, түрлі мектептер бар. Жалпы, бағдарламамыздың барлығы ауылдық жерлерге, яғни өңірлерге арналған. Ендігі жоспарлап отырғанымыз, онкологиялық ауруларды емдеу іс-шарасына өз көмегімізді тигізу. Инновациялық емдеу шаралары, шетелде шығарылатын қымбат дәрі-дәрмек, онкологиялық диспансерлердің медицина қызметкерлерін оқыту мәселелері назарға алынды. Денсаулық сақтау, Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрліктерімен жұмысымыз алдағы уақытта жүйелене түседі. Биыл жыл басынан бізге 40 мың адамнан түрлі өтінім түсті. Олардың барлығын біз жүйелі түрде қарап, кешенді бағдарламалар құрудамыз. Республика бойынша 25 түрлі бағдарламамыз бар, – деп атап өтті ол.
«Samruk-Kazyna Trust» КҚ «Қамқорлық қорымен» бірлесіп 2019 жылдан бастап 18 жасқа дейінгі балаларға арналған 15 орталық, ерте араласу бойынша 8 орталық ашыпты. Компанияның бас директоры Альфия Әдиеваның мәліметінше, биылғы жыл соңына дейін Қазақстанда аутизмге шалдыққан балаларды емдейтін 8 орталық ашу жоспарда тұр.
Павлодар облысының әкімі Асайын Байханов елімізде, соның ішінде өңірімізде қоғамдық қорлардың қатысуымен соңғы уақытта әлеуметтік мәселелерді шешу бағытында ауқымды жұмыс істеліп жатқанын тілге тиек етті.
– «Жақсы сөз – жанның жылуы» деген. Бір-бірімізге жылы қабақ танытып, жақсы сөзімізді арнап жүрген қандай ғанибет! Бүгін мынадай тамаша заманауи орталықтың ашылып жатқаны ата-аналар қауымын ғана емес, осы салада қызмет атқарып жүрген мамандарды да қуантып отырғаны сөзсіз. Бұл игілік қоғамдық қорлармен, түрлі корпорациялармен серіктестігіміздің нәтижесінде дүниеге келіп отыр. Осы салаға ғұмырын арнап, аутист балалармен, түрлі дертке шалдыққан жасөспірімдермен жұмыс істейтін мамандарға алғысымыз шексіз! Қазіргі күні ата-аналар тарапынан кәмелетке толған жастар бойынша әрі қарай оңалту шараларын жүргізуге қатысты сауалдар жиі түседі. Бұл бағыт бойынша қазір өңірде жұмыстар қолға алынған. Сондықтан жоспарларымыздың нәтижесі болады деп күтеміз. Осындай бірлескен жоба-жоспарларымыздың арқасында қоғамда қалыптасып тұрған өзекті мәселелерді шешуге болатынын бүгінгі орталық көрсетті, – деді мекеменің тұсаукесер рәсімінде өңір басшысы.
Роботтар балаларды оңалтуға көмектеседі
Әлемдік тәжірибеде аутист балалармен түзету жұмыстарында роботтехниканы қолдану қалыпқа айналған үрдіс. Барлық бала оқытушының нұсқауларын орындай бермеуі мүмкін. Сондықтан арнайы роботтар бұл ыңғайсыздықты жояды. «Қамқорлық» орталығында мамандарға NAO және Furhat атты роботтар көмектеседі. Олар тұрмыстық дағдыларды үйретіп, баламен диалог құрады, зейінді дамытуға арналған жаттығулар өткізіп, кеңістіктегі қозғалыстың негіздерін қарапайым түрде көрсетеді.
Негізі Павлодар облысында психологиялық ауытқуға шалдыққан балалардың қатары жыл санап өсіп келе жатқанын байқауға болады. Былтыр олардың саны 3242 болса, осы жыл басында 3787 жасөспірім тіркелді. Олардың 1331-і – ментальді ауытқуы бар бала. Аутизмге шалдыққан 457 бала есепте тұр. Облыстық оңалту орталығының директоры Азил Манабаевтың ақпарынша, мұнда түрлі оңалту кабинеттерінен бөлек, ағаштан бұйымдар жасау цехы, тігін цехы, компьютерлік сынып бар. Бұлардың барлығында балалар жаттығып, іс тігіп, бұйымдар жасауды үйренеді. Қазіргі таңда өңірде 13 психологиялық-педагогикалық түзету кабинеті және 3 психологиялық медициналық-педагогикалық консультация жұмыс істеп тұр. Бұған дейін аймақта аутизмге шалдыққан балалармен толыққанды айналысатын жалғыз «Асыл мирас» орталығы жұмыс істеп келсе, енді ондай әмбебап орталықтың саны осымен екеуге жетіп отыр.
«Қазіргі таңда аутизм спектрі бұзылған балалар тәрбиелеудегі ата-аналарға мамандардың көмегі қолжетімсіз немесе қалтасы көтермейді. «Қамқорлық» орталықтарының ашылуы аутизмнің ауыр түрлерімен ауыратын балаларға олар тұратын жерде ұзақмерзімді көмек көрсетуге мүмкіндік береді. Біз «Самұрық-Қазына» және «Қазақстан халқына» қорларына осындай маңызды әлеуметтік жобаны жүзеге асыруға қолдау көрсеткені үшін алғысымызды айтамыз», деді «Қамқорлық қоры» директоры Арайлым Еркінова.
Айтып өтейік, «Самұрық-Қазына» компаниялар тобынан 1,2 млрд теңге бөлініп, жыл соңына дейін Ақтөбе, Шығыс Қазақстан, Жамбыл, Қостанай, Жетісу облыстарында және Алматы қаласында осындай мекемелер ашылады. Бұған дейін мұндай орталық Шымкент қаласында тұсауын кесті.
Офтальмологиялық жабдықтардың орасан мүмкіндігі
Қазақстанда дамуында кемістік пайда болу қаупі жоғары балаларға ерте диагностика және ерте абилитациялық көмек көрсету қажеттілігінің мәселесі өзекті. Өмірдің алғашқы айларынан бастап дұрыс жүргізілген диагностика мен түзету өзгерістерді жеңілдетіп қана қоймай, сонымен қатар жаңа ақаудың пайда болуына жол бермейді әрі баланың өмір сүру сапасының жақсаруына қол жеткізуге мүмкіндік береді дейді ақ халаттылар. Осы ретте Қазақстанның медициналық ұйымдары «Қазақстан халқына» қорының қолдауымен шала туған нәрестелерге офтальмологиялық скрининг жүргізу және зағиптығын емдеуге арналған жабдықтармен қамтамасыз етілген.
Мұндай мүмкіндікке Павлодар облыстық №1 перинаталдық орталығы және облыстық балалар ауруханасы да ие болды. Кеше қос медициналық мекемеде офтальмологиялық жабдықтардың таныстырылымы өтті.
«Қазақстан халқына» ҚҚ басқарма төрағасының орынбасары Ләззат Шыңғысбаеваның айтуынша, қордың «Шала туған нәрестелерге офтальмологиялық скрининг жүргізу және ретинопатиясын емдеуге арналған жабдықтармен медициналық ұйымдарды қамтамасыз ету» қайырымдылық бағдарламасы аясында Павлодар облыстық №1 перинаталдық орталығы жалпы сомасы 33,5 млн теңгеге диагностикалық асфералық линзалармен және офтальмологиялық лазермен жабдықталды. Медициналық ұйымға жабдықтарды жеткізу мамандарды оқытумен қатар жүрген.
Офтальмологиялық жабдық шала туған нәрестелердің көру қабілетінің бұзылуын (ретинопатия) анықтауға, уақытылы емдеуге және алдын алуға мүмкіндік береді. Қазақстан өңірлеріндегі медициналық ұйымның көпшілігінде офтальмологиялық скринингке арналған жабдық жетіспейді. 2022 жылы елімізде дене салмағы 2500 грамнан аз 20 мыңнан астам нәресте дүниеге келсе, соның 5 мыңға жуығында ретинопатияның даму қаупі жоғары болғаны тіркеліпті. Сондықтан шала туған нәрестелерді офтальмологиялық скринингпен қамтуды ұлғайту, ретинопатияны уақтылы емдеу және мүгедектік деңгейін төмендету мақсатында «Қазақстан халқына» қоры медициналық ұйымдарды шала туған нәрестелерге офтальмологиялық скрининг жүргізу және ретинопатияны емдеуге арналған жабдықтармен қамтамасыз ету жөніндегі бағдарламаға бастамашылық етті. Былтырғы жылдың қазан айында аталған қор, Денсаулық сақтау министрлігі және 13 өңірдің әкімдіктері арасында ынтымақтастық туралы үшжақты меморандумдарға қол қойылған. Денсаулық сақтау министрлігінің тізбесіне сәйкес медициналық ұйымдарға жабдықтарды жеткізу бойынша үшжақты шарттар жасалды. Бағдарлама аясында Қазақстанның 13 өңірінде 28 медициналық ұйым 57 диагностикалық асфералық линзаның екі түрімен, 24 дана маңдай бинокулярлық офтальмоскоппен, 7 офтальмологиялық лазермен жабдықталады. Барлық құрал-жабдықтың жалпы құны – 307 млн теңге. Бағдарлама Астана мен Шымкент қалаларын, Ақмола, Қостанай, Солтүстік Қазақстан, Қарағанды, Ұлытау, Абай, Павлодар, Түркістан, Қызылорда, Маңғыстау, Ақтөбе облыстарын қамтымақ.
Павлодар облыстық №1 перинаталдық орталығының бас дәрігері Айман Оспанова бүгінде мекемеде 338 медициналық қызметкер еңбек ететінін, тек былтыр мұнда 4370 әйел босанғанын жеткізді. Бұл орталықта негізінен жүктілік кезеңі ауыр өткен және босану кезінде түрлі тәуекелдер туындауы мүмкін аналар босанады.
Былтыр шала туған әрі ретинопатия ауруына шалдыққан 2 балаға Алматы мен Астана қалаларында күрделі операциялар жасалыпты. Шала туған сәбилерге туғаннан ретинопатиялық диагностика жүргізіліп, олардың дертке шалдыққан-шалдықпағаны анықталады. Себебі шала туған шақалақтардың бұл дертпен ауыру тәуекелі жоғары. Мұндай скрининг түрі 2012 жылдан бастап өміршең етілген. Ал қор сыйлаған жаңа жабдықтардың арқасында орталық мамандары сәбилердің денсаулығындағы ақауды ертерек анықтап, күрделі операцияларды бұрынғыдан да сапалы түрде жасауға мүмкіндік алады. Жалпы, мекеме мамандары соңғы уақытта көз жанарына екпе салуды, соңғы емдеу әдіс-тәсілдерін меңгеріп жатыр.
– Шала туған балалардың тірі қалып әрі қарай өмір сүріп кету жағдайлары соңғы жылдары жақсара түсті. Соған орай скрининг жасағанда ретинопатия аурулары анықталған жайттар да көбейді. Мәселе мынада, шала туған шақалақтар ұзақ уақыт өкпені тыныс алдыратын аппаратта жатқанда оттегі мөлшерінің тым көп болуынан көз жанарының тамырлары зақымданады. Сөйтіп, көз аурулары пайда болады, – деп түсіндірді бас дәрігер.
Ал мекеменің көз дәрігері Сәуле Ғабдылғазизова сәби өмірге келген соң скрининг шаралары үшінші аптадан жасалатынын, анықталған дерт үшінші сатысында екені анықталса, операция тағайындалатынын жеткізді. Былтыр ретинопатия бойынша 40 операция жасалған.
ПАВЛОДАР
