Коллажды жасаған Зәуреш СМАҒҰЛ, «EQ»
Сыртқы істер министрлігі Инвестиция комитетінің төрағасы Ардақ Зебешевтің мәліметінше, 2005 жылдан бері Атырау облысында 30,2 млрд теңгенің жобасын іске асыру үшін 9 инвестициялық келісімшарт жасалған. Қазір 2 млрд теңгені құрайтын 5 инвестициялық жоба аяқталған. Ал қолданыстағы инвестициялық келісімшарттардың ішінде машина жасау зауытын дамыту, Доссор кентінде қуаты 48 МВт жел электр стансасын салу және мұнай өндіру цехын іске қосу жобалары бар. Атырау фронт-офисіне жалпы сомасы 249,3 млрд теңгенің 27 жаңа жобасын іске асыруға байланысты 31 өтініш түскен. Әлеуеті мол инвесторлардың өтініштеріне сәйкес инвестициялық келісімшарт жасау, жер учаскесін бөлу, сондай-ақ арнайы экономикалық және индустриялық аймақтардың қатысушы болу үшін құжаттарды ұсыну мәселелері қарастырылған.
Бұл өңірге өзге елдерден іскерлік топтар жиі келеді. Қазір әлемнің 50-ден астам елімен экономикалық, іскерлік байланыс нығайып отыр. Барыс-келіс те, алыс-беріс те, тіпті сауда айналымы да қарқын алды. Мәселен, былтырғы 9 айда Атырау облысының экономикасына 7 479,1 млн АҚШ долларын құраған шетел инвестициясы салынған. Оның ішінде кен өндіру және карьерлерді қазуға – 6 966,9 млн, кәсіби, ғылыми және техникалық қызметтерге – 16,5 млн, ал басқа салаларға 495,6 млн АҚШ доллары бағытталған. Ұлттық банктің дерегіне сүйенсек, мұнайлы өңірге өткен жылы шетелден тартылған инвестиция көлемі 2021 жылдың 9 айындағы көрсеткіштен 36,7%-ға өскен.
Ал биылғы үш айда Атырау облысы мен Түркия Республикасы арасындағы сыртқы сауда айналымы 528,5 млн АҚШ долларын құраған. Оның ішінде экспорт 519,6 млн, ал импорт 8,9 млн АҚШ долларына жеткен. Осы кезеңде АҚШ-пен арадағы сауда айналымы 50,1 млн долларды құрады. Алпауыт елге 436,9 мың доллардың тауары экспортталса, 49,6 млн АҚШ долларына бағаланған импорттық өнімдер жеткізілген. Облыстық индустриялық-инновациялық даму басқармасы басшысының орынбасары Қарлығаш Бекбаеваның мәліметінше, 43 кәсіпорны жұмыс істейтін Қытаймен сыртқы сауда айналымы биылғы бірінші тоқсанда 4 557 млн долларды құраған. Күн шығыс елімен арада экспорт көлемі артып, 434,9 млн АҚШ долларына жетті. Бұл елге мұнай, газ, мұнай коксы және битум экспортталады. Ал құбырлар, киім, синтетикалық талшықтардан жасалған маталар, кілемдер, тоқыма материалдарының импорты 20,8 млн АҚШ долларына жеткен.
Жергілікті әкімдік шетел инвестициясын тарту мақсатында түрлі форум мен көрмені өткізуді қайта жандандырды. Соның бірі – Atyrau Oil&Gas – 2023 халықаралық форумы. Жақында бұл форумға елімізбен бірге Аустрия, Әзербайжан, Беларусь, Германия, Қытай, Нидерланд, Біріккен Араб Әмірлігі, Ресей Федерациясы мен Түркиядан 86 компания қатысты. Оның ішінде Атырау облысында жұмыс істейтін 31 компания бар.
– Атырау облысында еліміздің өнеркәсіптік өндірісі көлеміндегі үлесі шамамен 24 пайызын құрайтын, оның ішінде 30 пайыздан астамы шетелдік капиталдың қатысуымен жүзеге асырылатын 600-ден астам орта және ірі кәсіпорын жұмыс істейді. «Atyrau Oil&Gas–2023» халықаралық форумы – ел экономикасы мен мұнай-газ саласындағы баламасы жоқ іс-шара. Биыл көрмеге алғаш рет қатысқан 34 компания өз өнімдерін ұсынды. Компаниялардың басым бөлігі халықаралық көрмеге қатысу арқылы инвестиция салатын аймақты таңдады. Өйткені Атырау – әлем мемлекеттерінің ең ірі 18 шаһары кіретін дүниежүзілік энергетикалық қалалар серіктестігінің мүшесі, дейді Серік Шәпкенов.
Мұнайлы өңірде ірі жобаны іске асыруға ынта білдірген инвесторлардың қатарында Түркияның инвесторлары көп. Соның қатарында «Er-Bakir» компаниясы да бар. Компания директоры Маджит Ташкынның айтуынша, кейінгі үш жылда Қазақстанның Түркиядағы елшілігі арқылы қазақ елінің экономикасына инвестиция салу туралы шешім қабылданған. Бұл компания алты жылдан бері АҚШ экономикасына да инвестиция салып келіпті. Енді Атырау облысында мыстан электр энергиясына қажетті сым өндіру жобасын қолға алуды көздепті.
– Шетел экономикасына инвестиция салуда жеткілікті тәжірибе жинадық. Біз Жезқазған облысынан жылына 20 мың тонна мыс экспорттаймыз. Бірақ Қазақстанның бір өңірімен шектеліп қалмай, өзге аймақтарына да бет бұруды көздеген едік. Әсіресе Атырау облысын логистикасы тиімді аймақ ретінде қарастырып отырмыз. Осыған байланысты инфрақұрылымы жүргізілген үш гектар жер бөлінсе, осы өңірден мыстан электр сымын өндіретін зауыт салуға дайынбыз, дейді Маджит Ташкын.
Облыс әкімінің айтуынша, Атырау – инвестиция салуға қолайлы жағдай қалыптасқан өңірдің бірі. Мұнда шетелдік инвесторлармен бірлескен жобаларды жүзеге асыруға мол мүмкіндік бар.
– Инвесторлар тек өздерінің пайдасын ойлап қана қоймай, екі тарапқа да қолайлы жобаны ұсынуы керек. Мәселен, Атырау облысының көлік логистикасы Ресей Федерациясына, Әзербайжан мен Түркияға мыс тасымалдау үшін ыңғайлы деп ойлаймын. Сол себептен, мыстан электр сымын шығаратын жаңа жобаның тиімділігі болары даусыз. Электр жарығы үздіксіз болуы үшін генератор қоюға да болады. Жер телімі мен газ желісін тарту мәселесі шешімін табады. Зауыт салуға үш гектар жер бөлінсе, оның жанынан тұтынушылар үшін қосымша үш гектар жер телімі қарастырылады. Біз бұл жобаға қолдау білдіреміз, деп мәлім етті Серік Шәпкенов.
Облыс әкімінің орынбасары Қайрат Нұртаевтың мәліметінше, 2027 жылға дейін іске асырылатын инвестициялық жобалардың саны 27 жобаны құрағалы отыр. Инвестициялық жобалардың жалпы құны – 6 трлн теңге. Бұл жобалар іске асқанда 4 мыңнан астам жаңа жұмыс орны құрылады. Былтыр облыста 5 жоба іске қосылып, 570 жаңа жұмыс орны ашылды. Оның ішінде 3 жоба шетелдік компаниялардың инвестициясымен іске асты.
Ал биыл өңірде шамамен 65,6 млрд теңге сомаға 8 жобаны іске асыру жоспарланып отыр. Соның нәтижесінде 560-тан астам жаңа жұмыс орны ашылады. Бұл жобалардың қатарында бутадиен каучуктарын өндіретін зауыт, интеграцияланған газ-химия кешенінің екінші кезеңі, Қашаған кен орнынан өндірілген газды өңдеу зауытының құрылысы, ет бағытындағы құс фабрикасы, жылыжай кешені бар.
Инвестициялық жобалардың ішіндегі ірі өндіріс ошағының бірі – бутадиен каучугын өндіретін зауыт. «Бутадиен» ЖШС жүзеге асыратын жобаның құны 888 млн АҚШ долларын құрайды. Жоба аясында 440 адам жұмыспен қамтылады. Зауыт жылына 83 мың тонна каучук шығаруды көздеп отыр. Өйткені бутадиен каучук – химиялық, физикалық, техникалық қасиеттерінің өзгергіштігімен ерекшеленетін заманауи синтетикалық материал.
– Қазір өнеркәсіп саласында мұндай синтетикалық каучукке сұраныс артып келеді. Сол себептен, Атыраудан шығарылатын бутадиен каучугі жол жабындыларында, желім мен пластик, шина өндірісінде, басқа да химиялық өнімдерге пайдаланылады, дейді Қайрат Нұртаев.
Тағы бір ірі инвестициялық жоба – интеграцияланған газ-химия кешенінің екінші кезеңі. Кешен аумағында полиэтилен өндірісінің жобасы 2027 жылы толық іске қосылмақ. Құны 3 265,8 млрд теңгеге бағаланған жоба іске қосылғанда, мұнда 740 жаңа жұмыс орны ашылады. Жобаның қуаты жылына 1,250 млн тонна полиэтилен өндіруге жетеді. Жобаға сәйкес этанды өңдеуден алынатын полиэтилен өнімдер түрлі құбыр мен қап шығаруға қажетті шикізат ретінде бағаланып отыр.
Үшінші ірі жоба – Қашаған кен орнының газын өңдеу зауыты. GPC Investment ЖШС жүзеге асыруды бастаған жобаның іске қосу 2025 жылға жоспарланған. Құны 380,8 млрд теңгеге бағаланған жоба аясында 550 адам үшін жаңа жұмыс орны ашылады. Жобаның қуаты – 719 млн текше метр тауарлы газ өңдеу. Сол арқылы 114 мың тонна техникалық пропан, бутан, 14 мың тонна газды конденсат, 204 мың тонна түйіршіктелген күкірт шығарылады.
– Газ өңдеу зауытын салудағы басты мақсаты – Қазақстанның тауарлық газ өндірудің ресурстық базасын ұлғайту. Осылайша, тауарлы газ нарықты реттеудің жаңа тәсілдерін әзірлеу. Бұл Қашаған кен орнындағы мұнай өндіру көлемін арттыруға, газды жерастына кері айдау көлемін азайтуға серпін береді. Аталған жоба өнеркәсіптік көрсеткішпен бірге өңірдің әлеуметтік-экономикалық өркендеуіне оң әсерін тигізеді. Нақтылай айтқанда, зауыт құрылысын жүргізу кезінде қосымша жұмыс орындары ашылады. Әрине, құрылыс және пайдалану кезеңінде мемлекеттік бюджетке салық төлемдері ұлғаяды, деп мәлім етті Қ.Нұртаев.
Атырау облысы
