Отырыс барысында Палата депутаттары «Мүгедектердің құқықтары туралы конвенцияға факультативтік хаттаманы ратификациялау туралы» заңды қарап, мақұлдады. Бұл құжат Мүгедектердің құқықтары туралы конвенцияға қосымша келісім болып саналады және аталған Конвенцияны іске асыру тетіктерін белгілейді.
Осы заң жөнінде пікір білдірген Сенат төрағасы елімізде мүгедектігі бар адамдардың құқықтарын қамтамасыз етуге арналған әлеуметтік саясат жүйелі әрі кешенді түрде жүргізіліп келе жатқанын айтты. Сондай-ақ Палата спикері ерекше қажеттілігі бар азаматтарға қолдау көрсетудің маңыздылығына және олардың өмір сүру сапасын арттыру мемлекеттік саясаттың негізгі басымдықтарының бірі екеніне назар аударды.
«Ерекше қажеттілігі бар азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғайтын институттарды және мехнизмдерді жетілдіру – басты міндеттердің бірі. Бүгін мақұлданған заң – осы жолда жасалған маңызды қадам. Бұл Хаттама Біріккен Ұлттар Ұйымының Мүгедектердің құқықтары жөніндегі комитеті арқылы мүгедектігі бар адамдардың шағымдарын қарау үшін құқықтық негіз қалыптастырады. Алдағы уақытта заң мүмкіндігі шектеулі адамдардың құқықтары мен мүдделерін қорғауға өз үлесін қосады деп сенеміз», деді Мәулен Әшімбаев.
Осы құжат арқылы БҰҰ жанындағы Мүгедек адамдардың құқықтары жөніндегі комитеттің конвенция бойынша өздерінің құқықтары бұзылды деп мәлімдеген адамдардың шағымдарын қарау құзыреті мойындалады. Аталған Комитет шағымды қарау қорытындысы бойынша нәтижелерді, түсініктемелер мен ұсынымдарды тиісті қатысушы мемлекетке жібереді. Осылайша, Қазақстанның Факультативтік хаттамаға қосылуы мүгедектігі бар азаматтар өздерінің экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтарын халықаралық деңгейде қорғауын қамтамасыз етеді.
Сонымен қатар отырыс кезінде Сенат депутаттары Ауыл шаруашылығы министрі Ербол Қарашөкеевтің суармалы жерлерді пайдалану және су үнемдеу технологияларын енгізу жөніндегі баяндамасын тыңдады.
«Облыс әкімдіктерінің алдын ала деректеріне сәйкес, биыл 1,5 млн га суармалы жерді игеру жоспарланған. Түпкілікті алаң көлемі егіс жұмыстары аяқталғаннан кейін нақтыланады. Соның 1 млн 126 мың га немесе жерлердің 75 пайызы жерүсті әдісімен суарылады, 95,2 мың га күріш алқаптарын су басу арқылы, 278,6 мың га алаңда немесе 13,3 пайызында заманауи тамшылатып және жаңбырлатып суару жүйелері пайдаланылады», деді Е.Қарашөкеев.
Ведомство басшысының айтуынша, суды аз қажет ететін және монодақылдардың алаңдарын әртараптандыру бойынша жоспарлы жұмыс жалғасып жатыр. Мәселен, биыл жоғары рентабельді дақылдарға көшу есебінен мақта алаңын 14,8 мың гектарға азайту жоспарланған.
«Сонымен қатар күріш дақылдары бойынша күрт төмендеу әлі байқалған жоқ. Негізгі себеп – дақылдың әлеуметтік маңызы, сондай-ақ Қызылорда облысы топырақтарының тұздануы. Су үнемдеу технологияларын енгізу бойынша жұмыстарға тоқталғым келеді. Біріншіден, инвестициялық субсидиялау шеңберінде фермерлердің су үнемдеу технологияларын сатып алуға, сондай-ақ су алу және беру жөніндегі негізгі инфрақұрылымды жүргізуге жұмсаған шығындарының 50 пайызы өтеледі. 2020-2022 жылдары 1232 жоба іске асырылып, 29,4 млрд теңге қаржы бөлінді. Осы мақсатта облыстардың өтінімдері бойынша 2023 жылы 18,4 млрд теңге көзделген.
Екіншіден, өз қаражаты есебінен Қазақстанда жобаларды іске асыру мүмкіндігі бар инвесторларды тарту бойынша жұмыстар жүріп жатыр. Мәселен, израильдік «Metzerplas» компаниясы осы күзде тамшылатып суаруға арналған құбырлар шығаратын зауытты іске қосуды жоспарлап отыр. Сонымен қатар қытайлық «Vodar» компаниясымен өзара түсіністік туралы меморандумға, сондай-ақ жаңбырлатқыш машиналар өндірісі жөніндегі жол картасына қол қойылды», деді Е.Қарашөкеев.
Министрдің сөзіне сүйенсек, 2023 жылдың соңына дейін жаңбырлатқыш машиналарды жинау және құрастыру цехын құру жоспарланған. Бұдан басқа компания Жетісу, Алматы және Павлодар облыстарында фермерлер үшін демонстрациялық алаң ретінде жаңбырлатқыш машиналарды орнатпақ. Сондай-ақ AFKO түрік компаниясы биыл жаңбырлатқыш машиналар шығаратын зауыт ашады.
«Үшіншіден, су беру жөніндегі қызметтердің құнын субсидиялау жүзеге асырылады, мұнда бір текше метр суға бөлінетін субсидиялардың мөлшері тарифтердің пайыздық қатынасына қарай 50 пайыздан 85 пайызға дейін сараланған түрде белгіленеді. 2020-2022 жылдары 6,8 млрд теңге бөлінді. Осы мақсаттар үшін 2023 жылы 3,1 млрд теңге қарастырылған.
Мемлекет басшысы Жолдауларында әрқашан су ресурстарын есепке алуға ерекше көңіл бөледі. Осыған байланысты және Су кодексінің талаптарына сәйкес су беру жөніндегі субсидиялау қағидаларына есептеу аспаптары мен қондырғыларының көрсеткіштері бойынша бөлу нүктесінде фермерлерге жеткізілген судың көлемін айқындау бөлігінде өзгеріс енгізілді.
Сондай-ақ Аудиторлық палатаның нұсқамасына сәйкес суару әдістеріне байланысты су беру бойынша субсидияларды саралау жұмысы жүргізілуде, яғни субсидияларды бұрынғы деңгейде су үнемдеу технологияларын қолданатын фермерлер ғана алады», деді Е.Қарашөкеев.
Бұдан бөлек, республиканың суармалы жерлерін мелиорациялық мониторингпен қамту мақсатында өткен жылы гидрогеологиялық-мелиорациялық қызметтің құрылымы оңтайландырылды.
«Кешенді жұмыстарды орындау нәтижелері бойынша жай-күйі жақсы санатқа шамамен 1,4 млн га, орта санатқа – 545,4 мың га және төмен сантқа – 366,2 мың га жатқызылды. Сортаңданған жерлердің алаңы шамамен 798,4 мың га құрады, оның ішінде қатты сортаңдану дәрежесінде – 133,6 мың гектар. Мұндай жерлердің негізгі алаңдары Қызылорда, Түркістан, Алматы, Жамбыл облыстары мен Жетісу облыстарында орналасқан.
Бұл жерде қазіргі уақытта эрозияға байланысты 29,3 млн га іс жүзінде одан әрі пайдалануға жарамсыз екенін атап өткім келеді. Бұл ретте жыл сайын 5 млн гектардан 7 млн гектарға дейінгі алаңда топырақтың сапалық сипаттамасын айқындау мақсатында ауыл шаруашылығы жерлеріне топырақтық зерттеу жүргізіледі», деді Ауыл шаруашылығы министрі.
Сенат төрағасы су проблемасы көп салаға, оның ішінде шаруаларға айтарлықтай салдарын тигізетінін тілге тиек етті.
«Уақыт өткен сайын суармалы жерлерге қажетті судың тапшылығы артып келе жатқанын көріп отырмыз. Сенаторлар өңірлерге барып, жергілікті тұрғындармен кездескен кезде де осы проблема жиі көтеріледі. Сондықтан бүгін айтылған барлық ұсыныс осы отырыстың қорытындысы бойынша әзірленетін ұсынымдарға енгізіліп, Үкіметке жолданады. Сенат бұл саладағы басымдықтарды іске асыру үшін Үкіметпен бірлесіп жұмыс істеуге дайын. Суармалы жерлер – шаруалар мен ауылшаруашылық өндірушілері үшін өзекті мәселе. Сол себепті Сенат өңірлердің мүддесін қорғайтын Палата ретінде осы бағытты әрдайым назарда ұстайды», деген Мәулен Әшімбаев барлық әріптестерін аталған салада жұдырықтай жұмылып жұмыс істеуге шақырды.
Одан бөлек, Палата отырысында сенаторлар депутаттық сауалдарын жолдады. Әли Бектаев ауыл шаруашылығындағы ескі әдістерге және отандық тұқым шаруашылығының төмен деңгейіне қатысты проблемаларды шешу жолдарын ұсынды. Ғалиасқар Сарыбаев Жетісу облысындағы су шаруашылығының жай-күйіне және өңірдегі азық-түлік тапшылығы қаупіне алаңдаушылық білдірді. Депутат аталған мәселе стратегиялық нысандарды қаржыландыруды реттеу арқылы шешілуі мүмкін екенін жеткізді.
Геннадий Шиповских әскердегі жаттығулар кезінде қауіпсіздік ережелері жеткілікті деңгейде сақтала бермейтінін сынға алды. Депутат бұл мәселені шешу үшін бірқатар шара ұсынды. Қайрат Тастекеев кәмелетке толмағандар арасындағы қылмыстың өсуіне назар аударып, олардың құқықтық сауаттылығын арттыру қажеттігін атап өтті. Айнұр Арғынбекова ядролық медицинаны дамыту саласында салааралық үйлесімнің жоқтығын айтты. Бұл онкологияны емдеуге арналған радиофармпрепараттар өндірісіне кедергісін тигізіп отыр. Осыған байланысты сенатор тиісті нормативтік құқықтық актілерді қайта қарауға шақырды. Алтынбек Нұхұлы ежелгі қолжазбаларды сақтау мәселесін көтерді. Сондай-ақ ол Қазақстанның түрлі ұйымдарында сақталған қолжазба мұраларының тізілімін құруды, оларды қазақ және басқа тілдерге аударып, әлемдік ғылыми айналымға енгізуді ұсынды.
