Суармалы жерді тиімді пайдаланудың жөні

Мақұлданған заң жөнінде пікір білдірген Сенат төрағасы Келісім екі мемлекет арасында та­сы­малданатын тауар мен көлiк құралдары туралы элект­рондық ақпарат алмасу тәртібін ай­қындайтынын атап өтті. Со­ның нәтижесінде кедендiк бақы­лау рәсімдерінің мерзiмдерi қысқарып, тиiмдiлiгi артпақ.

«Осы құжат арқылы өткізу пункттерінде шекарадан өтудің тәртібі анықталады. Сонымен бірге кедендік тексеруден босату және өзге кедендік рәсімдеулерді жеңілдету көзделіп отыр. Алдағы уақытта заң екі ел арасындағы экономикалық ынтымақтастықты одан әрі дамытуға өз септігін ти­гізеді деп сенеміз», деді Мәу­лен Әшімбаев.

Сонымен қатар отырыс барысында сенаторлар депутаттық сауалдарын жолдады. Ақмарал Әлназарова Премьер-министрдің атына жолдаған депутаттық сауалында мемлекеттік медицина жоғары оқу орындарында оқытуды қаржыландыру мәселе­лерін көтерді.

Сенатордың айтуынша, қазір медицина мамандықтарына оқуға бөлінетін мемлекеттік тапсырыс­тың мөлшері мемлекеттік медицина жоғары оқу орындарының оқу үдерісін ұйымдастыруға жұмсаған шығындарына сәйкес келмейді. Қаржыландырудың жеткіліксіздігі оқу сапасына айтарлықтай әсер етіп, болашақ дәрігерлер үшін қиындықтар тудыруы мүмкін.

«Қаражат көлемі кейінгі 10 жылдықта қайта қаралмай, 4 және одан жоғары курс студенттері үшін мемлекеттік гранттардың бағасы бүгінде 609 мың теңгені құрап отыр. Ал 2021 жылы қайта қаралған, ерекше мәртебесі бар жоғары білім беру ұйымдары үшін 1 млн 188 мың теңге, басқа жоғары білім беру ұйымдары үшін 1 млн 1 мың теңге болып бекітілген баға 2021 жылдан бастап оқуға түскен студенттерге ғана тиісті. Бүгінгі таңда заманауи медицина талаптарына сай маман дайындаудың өзіндік құны – бір білім алушыға шамамен 2 млн теңгеге жуық», деді Ақмарал Әлназарова.

Осыған байланысты депутат бакалавриат, интернатура, магистратура, резидентура және докторантураның медицина ма­мандықтарын оқыту үшін мем­лекеттік тапсырыс бойынша республикалық бюджеттен бөлінетін гранттардың мөлшерін арттыруды ұсынды.

Жанболат Жөргенбаев де­пу­тат­тық сауалында суарма­лы суға қатысты мәселелер, олардың себептері мен шешу жолдары туралы мәселе көтер­ді. Оның айтуынша, мамандар жекешелендіру барысында кейбір су шаруашы­лығы нысан­дарының жеке тұлға­лардың меншігіне өтуіне алаң­даулы. Көбінесе иелері бұл құ­ры­лымдардың жағдайын жақсар­ту­ға ақша салмайды. Осыған бай­ланысты депутат Үкіметке бірқатар шара қабылдау қажет деп есептейді.

«Суармалы суды тиімді пайдалану үшін Бірыңғай операторды белгілеу туралы мәселені пысықтау маңызды. Сондай-ақ Балқаш ауданы аумағындағы Іле өзенінде «үрлемелі» бөгет салу бойынша жобалау-смета­лық құжаттаманы тез арада аяқ­тау қажет. Осыған байланыс­ты бiр суару каналында орналас­қан екi және одан көп жер пай­­да­ланушыларға суару кана­лын пайдаланудың тәртібін белгі­лейтін Ережені бекіту маңызды», деді Ж.Жөргенбаев.

Сонымен қатар сенатор ауыл шаруашылығында суды тиімді пайдалануды қамтамасыз етудің 2023-2026 жылдарға арналған жол картасына бірқатар өзгеріс енгізу қажет деп есептейді.

«Шаруашылық тәсілмен жөндеу жұмыстарын жүргізетін субъек­тінің шотына бюджет қара­жатын тікелей аударуға мүм­кін­дік беретін бюджеттік бағ­дар­лама жіктеушінің кодын әзір­леу және бекіту керек. Сонымен қатар сумен қам­­тамасыз етудің өңірлік табиғи ерек­шеліктерін ескере отырып, ауыл шаруашылығы дақылдарын суару қағидаларының жобасын және су  пайдалану тарифін құру­ды жетілдіру маңызды», деді сенатор.

Серік Шайдаров Жезқазған қаласы инфрақұрылымының жай-күйіне алаңдаулы. Ол Премьер-министрге жолдаған депутаттық сауалында апатты үйлер, тозығы жеткен инженерлік және жол инфрақұрылымы, өткір экологиялық мәселе, сапалы ауыз судың жетіспеушілігі және басқа да мәселелерді көтерді.

«Мәселен, Жезқазған қаласын сумен жабдықтайтын Есқұла су құбырының құрылысы 2021 жылы нысан аяқталуы керек еді, бірақ 530 миллион қаражат игерілмегеннен нысан тапсырылмай қалды. Жобаны аяқтауға ағымдағы жылы 427 млн теңге қарастырылған. Сіз Ұлытау облысында сапарда болған кезде осы жылдың маусым айында кестеге сәйкес нысанды тапсыру туралы тапсырма бердіңіз. Алайда бүгінгі күнге дейін нысан пайдалануға берілмеген, бейінді министрлік тарапынан бақылау болған жоқ. Жаңа Су ресурстары және ирригация министрлігі құрылғанын ескерсек, нысан биыл берілмейді деген алаңдаушылық бар», деді С.Шайдаров.

Сонымен қатар депутат Шай­даров Жезқазған қаласы­ның басқа да өмірлік маңызды объектілері, соның ішінде тұрмыстық су құбыры, шаруашылық ауыз су тазарту құрылыстары мен жылу желілері бойынша проблемаларды айтты.

Амангелді Толамисов бала асырап алу саласындағы пробле­маларға тоқталды. Депутат бұл мәселеде тараптардың заңды жауап­кершілігін күшейтудің ма­ңызы зор деп санайды. Оның сөзіне сүйенсек, елімізде бала асырап алғысы келетіндердің саны азаймағанымен, асырап алынған балаларды балалар үйіне қайтару мәселесі өзекті күйінде қалып отыр.

Мәселен, кейінгі 5 жылда асы­рап алынған балаларды балалар үйіне қайтару фактілері 64 пайызға артқан. Ал асырап алған баласынан бас тартқан ата-анаға мемлекет тарапынан берілген 75 АЕК көлеміндегі қаражатты мемлекетке кері қайтару, алимент төлеу және екінші рет бала асырап алу мүмкіндігінен айыру сияқты құқықтық жауапкершілік шаралары заңда қарастырылған. Мұндай жағдайлар баланың психикалық денсаулығына қатты әсер етеді. Сонымен қатар балалар еңбегін пайдалану фактілері де тіркелген.

«Бала асырап алушыларды 3 жылға дейін толық бақы­лауын­да ұстап, арнайы сүйемелдеу жұмыстарын жүргізіп отыратын Бала асырап алу ұлттық агенттігі бар. Аталған агенттік аясында ата-аналарға сүйемелдеушілік көмек, психолог, заңгер сынды мамандардың қызметі ұсыны­ла­ды. Алайда бұл агенттіктің мүмкін­дігі барлық ел аумағын қамтуға әлі де жетпейтіні белгілі. Бұдан келіп туындайтын мәселе – бала асырап алуға ниет білдірген азаматтармен жұмыс жасайтын орталықтардың ауқымын кеңейту, әлеуметтік қызметкердің санын көбейту қажет», деді Амангелді Толамисов.

Бала асырап алушылардың салдары туралы хабардарлығын арттыру да жағдайды жақсартуға септігін тигізуі керек деп санайды сенатор. Ол осыған байланысты eGov.kz порталына тиісті ақпаратты енгізуді ұсынады.

Қайрат Тастекеев Премьер-ми­нистр­дің орынбасары Тамара Дүйсенованың атына жол­даған депутаттық сауалын­да жұмысшы кадрларды даярлауға мамандандырылған оқу орын­дарының мәртебесі мен беделін арттыру қажеттігіне назар аударды.

Депутат әртүрлі саладағы жас талантты мамандарды анық­тау­ға және қолдауға ықпал ететін, кәсіби дағдылар мен құзырет­терді дамытуды ынталандыратын өңірлік және республикалық чемпионаттар өткізуді ұсынысы.

«Осыған орай, осы мәсе­ле­лерді жоғары деңгейде талқы­лауды және «Talap» КеАҚ Қазақстан Республикасындағы WorldSkills қозғалысының ұлттық операторының осы үдерістерге қатысу дәрежесін айқындай отырып, техникалық және кәсіптік білім берудің ұлттық жүйесін дамытуға және нығайтуға бағытталған шараларды қабылдауды сұраймын. Бұл бізге халықаралық аренада табыс­ты өнер көрсетіп қана қоймай, тез өзгеретін әлемдік еңбек нарығы жағдайында еліміздің тұрақты дамуын қамтамасыз етуге және әлемдік деңгейде бәсе­келестікке қабілетті мамандарды даярлауға мүмкіндік береді», деді Қ.Тастекеев.

Сенатор Андрей Лукин Премьер-министрге жолдаған депу­таттық сауалында кәсіп­керлерге қатысты ветеринария­лық инспекцияның қызметіне қатысты мәселені көтерді. Мәсе­лен, өңірлердегі кездесулер барысында сенаторға кәсіпкерлердің құқықтарын бұзу фактілері және ветеринариялық инспекцияның қызметінде кемшіліктер туралы бірқатар сұрақ көтерілген. Атап айтқанда, жануарлардан алынатын өнімдерден сынама алу кезінде кәсіпкерлердің шығы­нын өтеу мәселесі шешілмей отыр. Мұн­дай сынама алу өнім­нің қауіп­сіздігін бақылау үшін жүргізіледі.

«Кодекстің көрсетілген талаптарына қайшы, қозғалатын объектілер мен биологиялық материалдың сынамаларын ірік­теу қағидаларында кәсіпкерлерге өнім сынамаларын іріктеуге байланысты шығыстарды төлеу қарастырылмаған. Соның салдарынан ветеринарлық инспекторлар кәсіпкерлерден үлгілерді тегін беруді немесе өз қаражатына сатып алуды сұрауға мәжбүр. Бұл мәселенің кең етек жаюына депутаттардың өңірлерге шығу кезіндегі халықпен кездесулері дәлел», деді А.Лукин.

Сонымен қатар депутат әкім­шілік материалдарды қарау аясында кәсіпкерлердің құқық­тарының бұзылуына тоқталды. Заңға сәйкес әкімшілік жаза қолданатын лауазымды тұлға ескерту түріндегі жаза қолдануға міндетті. Алайда жекелеген өңірлердің ветеринарлық инс­пекторлары кәсіпкерлерді ескертудің орнына айыппұлға тартады. Осыған орай, сенатор министрлер кабинетінің бас­шысын жоғарыда аталған мәселелерді қарауға шақырып, оның шешу жолдарын ұсынды.