Өткен оқу жылында 3 жыл бойы 6 мектептің ақшасын жымқырып келген бас есепші ұсталған болатын. Бюджеттен 2 млрд теңгені ұрлаған Талдықорған қалалық білім бөлімінің бас есепшісі Мадлен Серғазинова жұмыс істемейтін адамдардың шотына жалақы аударып отырған. Абай облысына қарасты 6 ауданда 3 директор, 6 есепші, 1 экономист бюджетке 19,7 млн теңге шығын келтірген. Айта берсек, мұндай мысал әр өңірде бар. Бюджеттен қаржы бөлінген соң, қолға түскен ақшаға өзім қожа дегендей жемқорлыққа бейім мектеп директорлары, бас есепшілер, меңгерушілер, бас мамандар амалын тауып, айласын асырады.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметтің мәліметінше, кейінгі 3 жылда 453 іс тіркеліп, 165 адам сотталған. Ал бюджеттің 11 млрд теңгесі қолды болған. Көбіне ақша еңбекақы қоры арқылы ұрланады. Бұған себеп – ашық қадағалау жүйесінің жоқтығы.
– Білім саласына бөлінген бюджеттік қаражат негізінен еңбекақы қоры арқылы ұрланады. Алдымен, бюджеттік өтінім беріледі. Білім бөлімі арқылы тамыр-танысы бар мектептерге бөлінеді. Артынша әртүрлі тәсілдер арқылы, мәселен, мүлдем жұмыс істемейтін адамға еңбекақы төлеу арқылы ақша ұрлана бастайды, – дейді Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің төрағасы Асхат Жұмағали.
Осыған байланысты Павлодар облысында жүйені цифрландыратын қанатқақты жоба әзірленіп, іске қосылды. Жобаны облыс әкімдігі мен Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі бірлесіп жүзеге асырып жатыр. Бағдарламаға жалақының 50 пайызынан асқан аванс төлемдерін бақылау және бұғаттау тетігі, педагогтер мен басқа да қызметкерлердің жұмыс сағаттарын қадағалау, сабаққа қатысуды бақылау, қызметкерлердің уақытын есепке алу табелін автоматты түрде қалыптастыру, қазынашылық есептілік нысандарын тікелей ақпараттық жүйеге жүктеу қызметтері енгізілетін болады. Бұған дейін «бұлтты есепші» жобасы білім беру мекемелерінде сынақтан өткен болатын. Ал желтоқсан айына дейін аймақ көлемінде іске қосу жоспарланған. Қанатқақты жоба нәтижелі болса, еліміздің барлық өңірінде қолданылады.
– Біз министрліктермен, өңірдегі атқару органдарымен бірлесіп осы мәселе бойынша зерттеу жұмысын жүргізгенде, білім салаласындағы ұрлық, ең алдымен, цифрландыру, автоматтандыру жұмыстары жүргізілмегендіктен болады деген қорытындыға келдік. Өйткені құжаттар тек қағаз күйінде жасалады. Мектеп есепшілері директорлармен келісіп немесе керісінше білім беру саласындағы бөлім басшылары есепшілермен келісіп қаржыны қолды қылады. Ал осы жүйені енгізген 2020 жылдан бастап жемқорлық фактілерін тұрақты түрде анықтай бастадық. Бұл қылмыстық істерге жол бермеуімізге айтарлықтай пайдасын тигізіп жатыр. Бірақ мұны аймақтық жоба ретінде бастаған едік. Енді әрі қарай тиісті органдармен бірлесе отырып, жобаны республика деңгейінде пайдалануға күш саламыз. Біртіндеп тұтастай білім саласына енгізілсе, әрі қарай денсаулық сақтау саласында да пайдаланып көруге болады, – деді Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі алдын алу қызметінің басшысы Саян Ахметжанов.
Елімізде мемлекет қазынасының үштен бірі білімге бөлінеді екен. Ал жаңа саладағы былыққа жол бермеуге, бюджет қаражатының бүтін сақталуына ашықтықтың айтарлықтай оң әсері бар.
