Өйткені, қазір даңғаза әуен, мағынасыз сөзді әуелеткен арзанқол эстрадалық әндер етек алып бара жатқан кезде ұлттық құндылықтың қайнары іспетті қазақтың дәстүрлі әндерін дәріптеудің ауадай қажеттілігі күн сайын білініп тұр. Одан қалса, «домбыра харам» деген соқыр ұғымды кейінгі толқынның санасына сіңіруді көздейтін әлдебіреулердің әлеуметтік желідегі көзқарастары да көңілге көлеңке түсіргенін жасыруға болмайды.
Тауың шағылғандай әсер қалдыратын рухани тапшылықтың орнын толтырған осынау «Інжу –Маржан» байқауына қазақ даласының әр өңірінен ән оздыруға асыққан жас таланттардың қатары артқаны қуантты. Астана, Алматы, Павлодар қалаларынан, Абай, Алматы, Ұлытау, Шығыс Қазақстан, Жетісу облыстарынан келген 19 қатысушының өнеріне Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, Т.Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясының доценті, профессор Нұржан Жанпейісов (қазылар алқасының төрағасы), Мәдениет қайраткері Толғанбай Сембаев, Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясының доценті Ардақ Исатаева, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері Ерлан Рысқали, «Мәдениет саласының үздігі» Берік Омаров секілді дәстүрлі әннің дүлдүлдері қазылық етті. Айта кетейік, әр жылдарда аймақтық, облыстық деңгейде Әсет әндерінің байқауы осымен ІІІ рет ұйымдастырылғанымен, республикалық деңгейде тұңғыш рет өткізіліп отыр.
Үржар аудандық Мәдениет үйінің әртістері сахналаған Әсет Найманбайұлының дүниеге келу сәті мен хас таланттың өнер жолына бет бұрған жылдарда Абай Құнанбайұлының ауылына барып ұлы тұлғамен кездескен шағын бейнелеген театрлық қойылым көрермен қауымды әуел бастан керемет әсерге бөледі.
Осындай тамаша көріністерімен шымылдығын ашқан дәстүрлі ән байқауы қатысушылардың бірінен-бірі асып түсетін өнерімен екпін алып жүре берді. Дегенмен ақындық пен әншілікті тең ұстаған Әсет әндерін нақышына келтіре орындау да оңай еместігі белгілі.
«Бозбала осы әнімді
үйренерсің,
Ырғаққа келтіре алмай
күйзелерсің» –
дейді Әсет. Айтса айтқандай, Әсет әндері кез келген әншінің уысына түсе бермейді. Әйгілі күміс-көмей, жезтаңдай әнші, Әсет әнінің мұрагері Дәнеш Рақышұлы бізге аманаттап оның 14 әнін жеткізді. Әттеген-айы сол, Әсеттің әні өз орындауында сақталған жоқ. Тек оның өнеріне куә болған Кенен Әзірбаевтың естелігіне ғана сүйенуге тура келеді. Жетісу өңірінде үш ғасыр Ресейді билеген Романовтардың 300 жылдығына орай бірнеше киіз үй тігіліп, ұлан-асыр той ұйымдастырылған екен. Сол тойға Әсет те келіпті. Сол кезде ол ән салғанда түскен үйіне қарай елеңдескен жұрт бірінен кейін бірі ағылыпты. «Әсеттің дауысына тәнті болған қауым біртіндеп өзін көруге ынтыққанда, дауыс ырғағынан киіз үйдің түңлігі желпілдеп тұрды. Қазақта дәл мұндай дауысты естіген жоқпын. Қазіргі айтылып жүрген Әміренің әншілігі ғана жақындамаса» дейді Кенен атамыз. Көрдіңіз бе, осы суреттеуінен-ақ Әсеттің қандай талант иесі болғанын байқауға болады. Өнер жолында бірге жүрген Ерлан Рысқали айтпақшы, Әсет әндерін орындау үшін алдыменен әншіге мінез керек,-дейді дәстүрлі әннің жүйрігі, сан шәкірттің ұстазы Нұржан Жанпейісов.
Қазақтың дархан даласында аты аңызға айналған Әсет Найманбайұлының ақындық мұрасы да, әнші-сазгерлік таланты әлі де кеңінен зерттеуді қажет етеді. Ұлы таланттың тағдыр-талайына қатысты тарихи оқиғалар, естеліктер де жетерлік, әрине. Дегенмен Мақаншы ауылындағы Әсет Найманбайұлының музейіндегі оның ғұмыр кешкен кезеңдеріне қатысты жәдігерлердің жөні бір бөлек. Ән байқауына қатысушылар аталған музейге арнайы барып, Ә.Найманбайұлының ескерткішіне гүл шоқтарын қоюға қатысты. Одан кейін қонақтар осы музейдің меңгерушісі, Ә.Найманбайұлының немересі Ләззат Қожағұлқызының тарихи деректер мен құнды жәдігерлермен таныстырған әсерлі әңгімесін құмарта тыңдады. Сонымен қатар дәстүрлі ән өнерінің ерекшелігі, оның ұлттық құндылығы, әр өңірдің дәстүрлі ән мектебін қалыптастырған тұлғалар жайында Н.Жанпейісов, Т.Сембаев. А.Исатаева, Е.Рысқали, Б.Омаров кейінгі толқынға шеберлік сабағын өткізіп, өнер жолындағы тәжірибелерін ортаға салды.
Сонымен Әсет Найманбайұлының туған жерінің аспанын екі тәулік бойы әуелеткен дәстүрлі ән байқауының да шымылдығын түсірер кез жетті. Қазылар алқасының жас таланттардың өнер сайысын қорытындылау бағасына сәйкес, талдықорғандық әнші Дәуен Алғысбекке Ә.Найманбайұлының шығармалары бойынша «Інжу-маржан» республикалық дәстүрлі әншілер байқауының арнайы сыйлығы табыс етілді. Астаналық Нұржан Мейірхан мен қарағандылық Өмірғалы Мадияр Үржар ауданының арнайы сыйлығымен (әрқайсына 50 мың теңгеден) марапатталды. Сондай-ақ Әсет Найманбайұлының ұрпақтарының арнайы сыйлығына (50 мың теңгеден) астаналық Зәмзәгүл Смағұлова мен өскемендік Абылайхан Бақыт ие болды. Үш әнші – Абай облысы атынан өнер көрсеткен Жасұлан Тәжиев, астаналық Серікхан Айбат, алматылық Ұлсая Бектас ІІІ орын биігінен (100 мың теңге) көрінді. Жүлдегерлерге марапатты қазылар алқасының мүшесі Толғанбай Сембаев тапсырды.
Байқаудың ІІ орын жүлдесін (200 мың теңге) қазылар алқасының мүшесі Ерлан Рысқали Жетісу облысынан келген Қаһарман Сәбинұрға, Абай облысы, Ақсуат ауданынан қатысқан Айдос Саниязбекұлына табыс етті.
Байқаудың І орын жүлдесіне (300 мың теңге) лайық болып танылған павлодарлық жас талант Жалын Құланбайды Ардақ Исатаева марапаттады.
Көрермен қауым асыға күткен дәстүрлі әншілер байқауында Алматы қаласынан бақ сынаған Сатыбалды Мағжанның бағы жанды. Жүзден жүйрік шыққан жас дарынға қазылар алқасының төрағасы Нұржан Жанпейіс 500 мың теңгенің Бас жүлдесін табыс етті.
Абай облысы
