Бұл сұраққа ІІМ М.Есболатов атындағы Алматы академиясының Қылмыстық құқық және криминология кафедрасының оқытушысы, полиция майоры Саида Сейілханова жауап береді.
– 2022 жылдың қыркүйегінде Мемлекет басшысы өз Жолдауында тұрмыстық зорлық-зомбылық үшін жауапкершілікті қатаңдату жөнінде тапсырма берді. Осы тапсырмаларға сәйкес әкімшілік және қылмыстық жауапкершілік күшейтілді. Егер бұрын соттар отбасылық зорлық-зомбылық жасаушыны бір тәуліктен бес тәулікке дейін қамауға алумен шектелсе, енді оған ескерту жасалады немесе бес тәулікке қамауға алынады. Егер агрессия қайталанса, ол 10 тәулікке қамауға алынады.
Ұрып-соққаны анықталған жағдайда 10 күнге қамау жазасы қолданылады. Егер қайталанса, қамауға алу мерзімі 15 тәуліктен 20-ға дейін ұзартылады. Денсаулыққа жеңіл зиян келтіргені үшін 15 тәулікке қамауға алу түріндегі жаза қарастырылған, қайталанған жағдайда бұрынғы 20 тәуліктің орнына 25 тәулікке қамау жазасы белгіленді.
Сондай-ақ тұрмыстық зорлық-зомбылық туралы заңнан қорғаныс нұсқамасын бұзғаны үшін ескерту алынып тасталды. Ескертудің орнына 10 тәулікке қамауға алу қарастырылған. Бұдан басқа Қылмыстық кодекстің жекелеген баптарына, атап айтқанда, Қылмыстық кодекстің 106 және 107-баптарына ауыр зиян келтіру және денсаулыққа орташа ауырлықтағы зиян келтіру туралы «кінәліге материалдық немесе өзге де тәуелділіктегі адамға қатысты іс-әрекет жасау» ұғымы енгізілді. Бұл қылмыскерді оқшаулау үшін қамауға алу түріндегі санкцияны қолдануға мүмкіндік береді, сондай-ақ Қылмыстық кодекстің 106-бабы бойынша 10 жылға дейін және 107-бабы бойынша 3 жылға дейін бас бостандығынан айыру жауапкершілігі.
Енгізілген түзетулерге сәйкес енді тұрмыстық зорлық-зомбылық жағдайында жәбірленушінің өтінішінсіз де әкімшілік іс қозғауға болады.
Енді «Зорлық-зомбылыққа ұшыраған адам не істеуі керек, алғашқы әрекеті қандай?» деген сұраққа келсек.
1) Полицияға 102 нөмірі арқылы қоңырау шалып, ауызша болған жағдайды айтыңыз немесе qamqor.gov.kz порталы арқылы онлайн өтініш беруге болады. Сіздің құқық бұзушыға шара қолдану үшін тұрмыстық зорлық-зомбылық болған полиция қызметкерлерін шақыруға және полиция қызметкерінен сот-медициналық куәландыруға жолдама талап етуге құқығыңыз бар. Полиция қызметкерінің өтінішті қабылдаудан бас тартуға құқығы жоқ.
2) Егер сізді ұрып-соққан болса, дереу 103 нөмірі арқылы жедел жәрдем шақырыңыз. Жедел жәрдем бригадасы да полицияға қоңырау шалады. Отбасылық-тұрмыстық зорлық-зомбылықтың құрбаны агрессорға қатысты мәлімдеме жазады, содан кейін рәсім жоғарыда сипатталғандай жүзеге асады.
3) Дағдарыс орталығына немесе баспанаға жүгіну. Елімізде балаларға, жастарға және зорлық-зомбылыққа ұшыраған адамдарға арналған тәулік бойы ұлттық сенім телефоны (150 нөмірі) жұмыс істейді. Оған еліміздің кез келген бұрышынан кез келген уақытта, яғни 24/7 режімінде тегін қоңырау шалып, өтінішіңізді қазақ және орыс тілдерінде айта аласыз. Әйел тұрмыстық зорлық-зомбылық құрбандарын қорғауға мамандандырылған дағдарыс орталығына немесе баспанаға тікелей жүгіне алады.
Айта кетейік, бүгінде елімізде 41 дағдарыс орталығы жұмыс істейді, оның 14-і – мемлекеттік орталық. Дағдарыс орталықтары мен баспаналарда әйелдерге қызмет көрсету стандартына сәйкес құқықтық, психологиялық және басқа да көмек көрсетіледі.
4) Кез келген азамат отбасы, әйелдер және балалардың құқықтарын қорғау мәселелері бойынша 111 нөміріне қоңырау шала алады. Байланыс орталығының операторлары отбасылық-тұрмыстық зорлық-зомбылыққа, буллингке және басқа да мәселелерге тап болғандарға психологиялық қолдау көрсетеді. Бұл ретте консультанттар қиын өмірлік жағдайларындағы отбасыларға көмектесу үшін жедел топтармен тікелей байланыста жұмыс істейді.
5) Егер ішкі істер органдарынан, әйелдердің құқықтарын қорғау жөніндегі инспекциядан кері байланыс болмаса, тұрғылықты жеріңіз бойынша прокуратураға хабарласыңыз.
