Павлодар облысының мемлекеттік архиві Ақсу филиалының басшысы Үрметгүл Жиленбетованың мұрағат саласындағы еселі еңбегіне 20 жылға жуықтапты. Үрметгүл Рахметқызы – Өзбекстанның Науаи облысынан көшіп келген қандасымыз. Негізгі мамандығы ұлттық мектептердегі орыс тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі бола тұра, көнеге деген қызығушылық мұрағатқа алып келді дейді.
«Қазіргі күні Ақсу филиалындағы 255 қорда шоғырланған 85 мыңға жуық құжат бар. Мұнда өңірімізге қарасты аумақтың 1933 жылдан бергі тарихы қатталып жатыр. Қала мен оған қарасты елді мекендердегі түрлі мекемелердің жай-күйі, құжаттамалары осында жиналуымен бірге, еңбек ұйымдарындағы мұрағаттың дұрыс жүргізілуіне, ескі құжаттарды қалпына келтіруге, азаматтардың әлеуметтік сұраныстарын уақтылы өтеуге жауаптымыз. Көпшілік бізді шаң басқан сөрелерден шықпайтын маман иелері деп ойлайтыны рас. Әр құжатты електен өткізіп, оны тізімге енгізу, өңдеу, сақтау, цифрлы форматқа ауыстыру секілді машақат жұмыстардан бөлек, еңбек ұйымдарында түрлі семинарлар, мектептерде жас ұрпаққа тарихтың маңыздылығын түсіндіру мақсатында кездесулер ұйымдастыру – шаруаларымыздың ең маңыздысы. Кеңес дәуірінен қалған көп құжат бар. Саяси қуғын-сүргін құрбандарын ақтау бойынша қыруар шаруа атқарылып, арнайы жинақ шығарылды. Кезінде біздің Ақсу әуелі Каганович ауданы, кейін 1957 жылы Ермак ауданы, ал 1992 жылы Ақсу ауданы болып аталғанын қазіргі жастар біле бермеуі мүмкін. Ал ауданымыз 1997 жылы таратылып, Ақсудың өзі жеке қала мәртебесін иеленді. Бұл өзгерістерді айтып отырғаным, дерек, құжат іздегенде аумақтық-тарихи ерекшеліктер ескерілуі керек. Кеңес өкіметі алғаш құрылған жылдары орын алған сұмдық жайттардың көбі архив деректерінде тіркелген», деп әңгімеледі Ү.Рахметқызы.
Ақсу архивінде сақталып тұрған жергілікті тұрғын Нұржамал Сембаеваның жеке қорындағы жазбаларынан 1932 жылғы аштық зобалаңы туралы көп мәлімет алуға болады. Онда балалық шағында көрген сұмдықтары, елдің жаппай аштыққа ұрынуы сипатталып жазылған. Енді бір деректерде жеке тұлғалар Михаил Олифер мен Николай Мальцев кәмелет жасына толмаған балалардың Екінші дүниежүзілік соғыс жылдары Германиядағы концлагерьлердегі тірлігін баян етеді. Бұл азаматтар балалық шағында неміс жеріндегі концлагерьлерде тұтқында болыпты.
«Архив құжаттарында Каганович ауданында тұрған әлдебір поляк азаматы кеңес төлқұжатынан бас тартқаны себепті 7 жылға сотталғаны туралы жазбалар, жергілікті молда-имамдардың сол тұста айрықша бақылауға алынғанын айғақтайтын деректер кездеседі. Молдалардың қанша адамға уағыз айтқаны, не айтқаны барлығы тізімделіп отырған», дейді маман.
Бүгінде Ақсу архивіндегі құжаттар ғылыми-техникалық өңдеуден бөлек, заманға сай цифрланып жатыр. Мұрағатқа 2 арнайы сканер алынып, соңғы үш айда мұрағат қызметкерлері 1478 сақтау бірлігіндегі 15 890 парақты цифрлы форматқа айналдырып үлгерген. Бұл архив саласын түсінетін адамға қыруар шаруа.
«Біздің филиалда жұмыс істейтін қызметкерлердің барлығы – өз саласына жан-тәнімен берілген жандар. Ирина Данилова – 35, Ғалия Кошеева – 26, Гүлайым Усканова – 27, Лариса Тимершина 11 жыл еңбек етіп келеді. Әрқайсысы өз ісіне тыңғылықты, жергілікті кәсіпорындармен, еңбек ұжымдарымен тұрақты араласып тұрамыз. Кәсіпорын-мекемелердің әр 10, 5 жылда тапсыратын міндетті архивтік құжаттары, енді бірінің жойылған жағдайда мұрағатқа өткізуге тиіс құжаттамалары болады. Осылардың барлығын електен өткізіп, сұрыптап, кем-кетігін толтырып отырады. Жыл басынан бері азаматтардың әлеуметтік-құқықтық сипаттағы 3471 сұранымын орындадық. Жоспарымыз 2500 еді. Адамдар мекемеге келіп немесе eGov арқылы өтінімдерін жолдап жатады», дейді архивші.
Үрметгүл Рахметқызы соңғы жылдары мұрағатшылардың мәртебесі өсіп қана қоймай, әлеуметтік жағдайларының дұрыстала түскенін, кейінгі үш жылда кезең-кезеңімен еңбекақылары көтерілгенін, түптеп келгенде бұл өзгерістердің барлығы жұмыстарын ширата түсуге себеп болып отырғанын қуанышпен жеткізді. Үздік мамандарға берілетін «Архив саласының үздігі» төсбелгісі мемлекеттік наградасы да кәсіп иелерінің мерейін өсіреді. Мұрағаттың материалдық-техникалық тұрғыдан жаңаруына да көңіл толады.
Биыл еліміздегі «Ұлттық архив қоры және архивтер туралы» заңның қабылданғанына 25 жыл толып отыр. Заңнама архив ісінің дамуына үлкен серпін беріп, нормативтік-құқықтық база қалыптастыру ісі жолға қойылды. Оның негізінде осы уақытқа дейін мекемелерде іс жүргізуді және мемлекеттік, ведомстволық архивтердің жұмысын реттейтін 70-тен астам құжат әзірленіпті.
Павлодар облысы,
Ақсу қаласы
