Суретті түсірген – Марат КУРАКОВ
Aрдагерлер одағының (Тәжік-ауған шекарасында жауынгерлік қимылдарына және әскери қақтығыстарына қатысушылар) республикалық қоғамдық бірлестігінің ұйымдастыруымен елордада бітімгершілер бас қосты. Жиынға қоғамдық бірлестігінің төрағасы, запастағы подполковник Мұрат Мұхамеджанов, Қорғаныс министрлігінің өкілі Ғани Артыков және Болат Рысбай, Мұрат Жарекеев, Марат Жанғалиев, Асылбек Жүсіп, Қанат Оспанов, Талғат Абдуманатов, Есболат Қабдықалықов қатарлы Астана қаласының белсенді ардагерлері қатысты. Олар ардагерлердің кезектен тыс жеңілдікпен пәтер, жер телімін алу, осы уақытқа дейін ардагер мәртебесін ала алмай жүрген азаматтардың құқықтық мәселесі, республикалық бюджеттен ай сайын берілетін жәрдемақының АЕК мөлшерін көбейту, басқа мемлекеттердің аумағындағы ұрыс қимылдарының ардагерлері атаулы күнін белгілеу, сонымен бірге ардагерлерге басқа да әлеуметтік қызмет көрсету мәселесін талқылады.
Тәжікстандағы әскери миссияға қатысушылардың бірі Мұрат Мұхамеджанов тәжік-ауған шекарасындағы ұрыстың мақсатын, ардагерлерге қазірге не қажетті екенін жеткізді.
– Ең алдымен көпшілікке түсінікті болуы үшін тарихқа шағын шолу жасап өтейік. Өйткені бұл ұрысты көбі біліп-түсіне бермейді. 1993 жылдың 15 сәуірінде Қазақстан Жоғарғы кеңесінің «Тәжік-ауған аумағындағы ТМД-ның сыртқы шекарасын күшейту туралы» қаулысымен 500 адамнан тұратын жеке құрама атқыштар батальоны құрылды. Батальон құрамына десантшылардан бөлек, шекарашылар мен ішкі әскер бөлімшелері кірді. Мен взвод командирі ретінде 35-гвардиялық десантшы шабуылдаушылар бригадасының құрама ротасы сапында 1994 жылдың ақпан-сәуір айлары аралығындағы ұрыстарға қатыстым. Тәжікстандағы ахуал өте қиын, елде азаматтық соғыс жүріп, шекара арқылы Ауғанстаннан есірткі мен қару-жарақ тасыған содырлар кесіп өтетін. 8 жылға созылған бітімгершілік миссиясына сәйкес 8,5 мың Қазақстан әскері тәжік жерінде борышын өтеді. 1993-2001 жылдары аралығында содырлармен арада орын алған қарулы қақтығыстарда 46 Қазақстан сарбазы қаза тауып, көпшілігі жарақат алды. Демек, бірінші кезектегі біздің мақсат пен міндет – тәжік-ауған шекарасындағы ұрыс іс-қимылдарына қатысқандарды әлеуметтік қорғау және қолдау, – дейді Мұрат Нұрахметұлы.
Жиында тәжік-ауған шекарасындағы ұрыс қимылдары ардагерлерінің Республикалық қоғамдық бірлестігі Астана қаласы бойынша филиалының төрағасы Руслан Әріпжан арнайы баяндама жасады.
«Ардагерлік мәртебе алғанымызға биыл 4 жыл болады. Шешілмеген мәселе шаш етектен. Мәселен, ай сайынғы жәрдемақы мөлшері 17 722 теңге болды. Былтыр 16 560 теңге еді. Ал бізде ең төменгі жалақы мөлшері – 85 мың теңге. Бұған қоса әлеуметтік және басқа да әлі қолға алынбаған мәселелер бар. Өйткені ресми «ардагерлік мәртебе» алған соң мемлекет тарапынан көрсетілетін біраз қолдауларға қол жеткізе алмай келеміз», дейді ардагер.
Ардагерлердің айтуынша, соғыстан аман оралғанымен, жарадар болған жауынгердің де қалған өмірі оңай болмайды.
«Мемлекеттік награда мен марапат алу мәселесі әлі қарастырылған жоқ. Ардагерлердің ең жасы – 45-те, алды 60-тан асты. Оларға жоғары оқу орындарына түсуге жеңілдік берілген. Енді оны олардың балаларына беру мәселесін қарастыру; жағдайы төмен ардагерлердің отбасына, соғыста балаларынан айырылған ата-аналарын әлеуметтік қолдау; ардагерлер қайтыс болған себепті жәрдемақысы отбасына өту; ардагерлерді еліміз бойынша санаторлық-курортық емдеу демалысына жіберу; ардагерлердің қоғамдық көлікте тегін жүруі (авиа, пойыз, автобус); ардагер ұстаздарға аттестациядан өту кезеңінде жеңілдік жасау; ардагерлерге барлық өнірде пәтерақысына жеңілдік жасау; ардагерлер мерекесінде еліміз бойынша мерекелік сыйақы беру; ардагерлерге жұмыс істеу мүмкіндігіне жарамсыз болып табылса мүгедектікке шығуына септігін тигізу; Оқу-ағарту министрлігіне, ұрыс қимылдарының ардагерлерін тарих оқулығына енгізу және еліміз бойынша көше атауларына ардагер-батырлардың есімін беру – кезек күттірмейтін мәселе», деді Руслан Жүрсінтайұлы.
Сондай-ақ жиында тәжік-ауған шекарасындағы ұрыс қимылдарының содырлар мен шайқаста ауыр жараланған Қайыржан Қырымбаевтың мүгедектікке өту мәселесі де сөз болды.
«Біз – азаттықтың алғашқы жылдарында тәжік-ауған шекарасында бітімгершілік миссиясында өліммен бетпе-бет келіп, қасқайып тұрып, әскери борыштарымызды лайықты түрде орындаған ардагерлерміз. Қазақстан әскери қызметшілерін Тәжікстанда еске алып, құрмет тұтады. 1993-2001 жылдары болған тәжік-ауған шекарасындағы қарулы қақтығысқа 8 500 қазақ сарбазы қатысып, өздерінің жауынгерлік борыштарын адал атқарды. Көптеген жауынгер оққа ұшып, жат жерден топырақ бұйырды. Із-түзсіз жоғалған, мүгедек болып оралғандары қаншама? Оларды ұмытпау, ерліктерін ұрпақтан-ұрпаққа жеткізу және оларға лайықты құрмет көрсетілетін кез келді», дейді ардагерлер.
Олардың айтуынша, Екінші дүниежүзілік соғыс, Ауған соғысы, Тәжік-Ауған соғысы, Ирак, Таулы Қарабақ қақтығысына қатысқан ардагерлердің өшпес ерлігін ұлықтайтын, насихат орны іспеттес саябақ қажет. Мұның бәрін бөле жармай, бірдей қараған жөн. Қарулы қақтығыстың бір-бірінен айырмасы жоқ. Бәрі де – қасірет.
