Ұзақ уақыт бойы түйсік құбылысын зерттеу және түсіну сиқыршылардың, теологтердің және философтардың мойнында болды. Тіпті оны илаһи түсініктің көрінісімен байланыстырды. Бірте-бірте XVII ғасырдан бастап түйсікті түсінудің рационалистік негізі қалыптаса бастады. Рене Декарт, Готфрид Лейбниц және Бенедикт Спинозаның еңбектерінің арқасында интуиция – ойлаудың бір түрі ретінде қарастырылды. ХІХ ғасырдың екінші жартысынан бастап ол психологтердің зерттеу өрісіне енді.
Нобель сыйлығының лауреаты Даниэль Канеман түйсікті шешім қабылдаудағы екі жүйесінің бірі деп санайды. Ол оны сезімге негізделген «жылдам» жүйеге жатқызады. Дегенмен факт тіліне негізделген екінші жүйе баяу, бірақ дәлірек екенін де жоққа шығармаған абзал. Канеманның пікірінше, интуитивті жүйе сенімсіз, бірақ реакция жылдамдығы өмір сүру мүмкіндігін арттыратын жағдайларда жақсы көмектеседі. Егер ежелгі адамды түйсігі жыртқыштардың шабуылынан құтқарса, қазіргілерді кіреберістегі басбұзарлардан немесе өзге де қауіптен құтқарып жүр. Кейбір ғалымдардың айтуынша, болашақта түйсікті күшейтетін тиімді әдістер пайда болуы да мүмкін.
Техастағы Райс университетінің Менеджмент профессоры Эрик Дейн жүргізген экспериментті қараңыз. 2012 жылы оның зерттеу тобы студенттерден қаншама сөмке ішінен дизайнерлік сөмкелер сериясын таңдауды талап етеді. Яғни сөмкелердің жартысы – дизайнерлік, жартысы – жасанды. Қатысушылардың жартысынан өздерінің ішкі инстинктерін елемеуді және анықтау үшін логиканың барлық мүмкіндіктерін пайдалануды сұрады. Қалғандарынан тек түйсік арқылы анықтауды талап етті. Нәтижесі қалай болды дейсіз ғой? Түйсікке жүгінгендер логикаға сүйенгендерге қарағанда 60 пайыз дәлірек тапты.
Осы тұста эпифанияның түйсіктен айырмашылығын ұғынуымыз керек. Түйсікті эпифаниямен шатастырмаңыз. Эпифания – түсініксіз тұжырымдаманы кенеттен түсіну. Көпшілік осы екі ұғымды шатастырып алады. Бұл шешім шығарғанда кері әсерін тигізуі мүмкін. Түйсігіңіз түңілдірмесін!
