«GoDays» – жасанды интеллектіге негізделген, жұмыстағы күйзелісті анықтайтын және оның алдын алатын құрал. Ол адамның компьютердегі реакциясының өзгеруін бақылап, жанама әрекеттерді талдайды. Бұл тапсырмалардың жүктемесі мен күрделілігін өзгертуге, қызметкердің ерекше қабілетін табуға, өнімділікті арттыруға мүмкіндік береді. «GoDays» алты ай ішінде «Toyota JP», «Shell US», «Nike US & Spotify» компанияларымен, сондай-ақ Еуропа, Шығыс Азия және АҚШ-тағы 30-дан аса кәсіпорынмен жұмыс істеді. Тіпті «My Ventures» венчурлық қорынан 3 000 000 доллар инвестиция тартты.
Шетелдің алып компаниялары мен қорларынан қаншама млрд ақша тартқан бұл жүйенің қандай ерекшелігі бар? Ойланып қарасақ, әр адамның түрлі жағдайда қозғалыс тұрақтылығы бар. Жағдайға байланысты пернені басу тәсілі өзгереді. Отандастарымыз жасаған жүйеден адам туралы көп ақпарат аласыз. Мәселен, бүгін ұйқысы қанды ма, түскі үзілісте әріптестерінің бірімен ұрысып қалмады ма, күннің қай бөлігінде өзін жақсы сезінеді және т.б.
Осының бәрін білгенде «Бұл идея қайдан келді екен?» деген ойға шомасың. Ел таңғалған ерекше жобаның өмірге келуі де – өзгеше. Естігенде, көңіліміз түсіп, жүрегіміз ауырды.
«Toyota» компаниясында жұмыс істегенімде, досым екеуміз алаяқтардың жолын кестік, олар көлік шамдарын ұрлап, соның кесірінен Ресейде автокөлік жинау құны 20 пайызға көтерілген еді. Содан кейін қызметімізде өстік. Алайда көп ұзамай досым өз-өзіне қол салды… Сараптама оның кәсіби тұрғыдан шаршағанын көрсетті. Жүктелген жұмыс пен қысымды көтере алмаған. Ол 3 ай бойы дұрыс тамақ ішпеді, ұйықтамады. Қайғылы оқиға орын алғанда, мейлінше көп адамды осы жағдайдан аман алып қалуға қолымнан келгеннің бәрін істеймін деп өзіме уәде бердім», деп ақтарылды «GoDays» стартапының негізін қалаған директоры Елнұр Қай.
Ол досының басынан өткен жағдайдан кейін жұмыстағы күйзеліс туралы зерттеуді қолға алды. Алдымен тақырыпқа қатысты 55 ғылыми жұмысты оқыды. Оған осы ізденіс үстінде Берклидегі (АҚШ) Калифорния университетінің психология профессоры Кристина Маслахтың теориясы ерекше ұнаған. Ол пернетақтадағы пернені басу сипатының өзгеруінен адамның моральды-психологиялық жағдайын бағалауға болады деген болжам жасаған. Сосын стартаптың техникалық директоры Димаш Айтқали профессордың теориясын кодта қалай жүзеге асыруға болатынын зерттей бастаған. Содан плагинді белгілі бір кезеңдегі пернелерді басудағы өзгерістерді бақылайтын пернетақтамен біріктіру керек деген шешімге келген. Пернетақтаны неғұрлым ұзақ басса, соғұрлым жақсы, көп ақпарат жинауға болады. Кейін оны жасанды интеллект өңдеп, нәтижесін көрсетеді. Осының бәрін зерделеп алғаннан кейін, америкалық профессордан ғылыми еңбегін қолдану үшін рұқсат сұраған. Ол кісі келісім берген соң, барлығын реттеп, сынақтан өткізуді бастаған. Солай бәрі рет-ретімен жүзеге асып, адамзатқа ауадай қажет жоба қызметіне кірісіп кеткен. Тіпті Қазақстаннан бөлек, гипотезаны Португалияда да тексерген. Бұл туралы «GoDays» операциялық директоры Динара Өскенбаева: «Мінез-құлық ерекшеліктері ұлтқа байланысты емес екенін түсіндік. «GoDays» Қазақстанда да, Португалияда да жақсы нәтиже көрсетті. Қызметкерлеріміз арасында өнімді сынағанда, бір жігіттің үш айдан бұрынғы эмоционалды күйзелісін болжай алдық. Табысты кейстерден соң, бәрін цифрландыра бастадық. Командасында күйзеліске жақын қызметкер бар деген ақпаратпен бірге, басшы «GoDays»-тен оның жағдайын жақсарту жөнінде кеңес алады. Мысалы, қызметкердің жұмысын азайту немесе жұмыс күрделілігін төмендету, кейде тіпті адамды қысқамерзімді демалысқа жіберу сияқты кеңестер. Сөйте тұра басшы қандай жағдай болсын күйзеліс күдігі туралы қызметкердің бетіне тура айтпауға тиіс. Мұны көбі әлсіздік ретінде қабылдайды. Әдептілік бұл жерде – сәттілік кілті», деді.
Расында, күйзелісті көбі әлсіздік деп ойлайды. Дегенмен күйзеліспен күресу – қазіргі қоғамның өзекті мәселесінің бірі. Әсіресе жұмыстағы күйзеліс адамның діңкесін құртып, тіпті экономикаға да әсер етеді. ДДСҰ мен әлеуметтанушылар, психологтер «Күйзеліс – ХХІ ғасырдың ең қорқынышты эпидемиясы», деп баға берген. Ғалам геосаяси және экономикалық дағдарысқа ұшырап, «COVID-19» әсерінен енді қалпына келгенде, әлемге жаңа дерт білдірмей дендеп енді.
– «GoDays» идеясымен португалдық онлайн-акселераторға түстік. Ол жақта жергілікті университеттер мен елдегі ірі байланыс операторы «MEO» компаниясына кіруге мүмкіндік алдық. Өніміміз – MacOS, Linux және Windows жүйелеріне орнатуға болатын техникалық плагинді сынақтан өткіздік. Айтпақшы, біз API интерфейсін 100 пайыз ықтималдықпен алу үшін үйлесімділікті ұзақ уақыт тексердік. Күн сайын бас тартатындар болды. Тек миллион итерация мен 9 ай жұмыстан кейін ғана бәрі ойдағыдай болды. Бастысы, пернетақтадағы пернені басу арқылы адам жанын бақылау теориясы қызмет ететінін дәлелдей алдық. Қызық кейс болды. IT-компаниялардың бірінде сынақ жүзінде 16.00-ден 00.00-ге дейінгі жұмыс уақытын енгіздік. Осы өзгерістің арқасында қызметкерлердің жұмыс өнімділігі 20 пайызға артты, себебі IT-мамандарға кешке жұмыс істеген оңай, – деді Елнұр мәселеге шешім ұсынып.
Эмоционалды шиеленіс депрессия мен басқа аурулардың пайда болу қаупін арттырады, өнімділікті төмендетеді. Стэнфорд зерттеушілері жұмыс күйзелісінің АҚШ-тағы өлім мен денсаулық сақтау шығындарына қалай әсер ететінін талдаған. Жыл сайын осыған байланысты экономика шамамен 190 миллиард доллар жоғалтады екен (бұл ұлттық денсаулық сақтау шығындарының шамамен 8 пайызы). Ең қорқыныштысы, жұмыстағы күйзеліс жылына шамамен 120 мың өлімге әкеледі.
Міне, осы ақпараттарды көргенде, отандастарымыз жасаған жүйенің маңызын ұға түсеміз. Олар тек күйзелістен құтқарып қана қоймай, тиімділікті арттыру үшін де көп зерттеу жүргізген. Бәріміз білетін «Trello-мен» бірігу мақсатында келісімшарт жасаған. Бұл қызметкер қандай жүктемені көтере алатынын түсінуге мүмкіндік береді. Жүйе басшыға тапсырмаларды дұрыс бөлуге көмектеседі: кімге жылдам істелетін жұмысты орындату керек, ал кімге үлкен жобаларды тапсыруға болатынын көрсетеді. Сөйтіп, шамадан тыс жүктемені болдырмауға болады. Бұған қоса «GoDays» ұжымы жасырын көшбасшыларды анықтай алатын тағы бір өнім әзірлеп жатыр. Еуропалық банктен алған жақсы үлгіні қолданбақ. Оны Елнұр «Мысалы, бір банкте әйел қызметкер жұмыстың көп бөлігін бір өзі жауып отырған. Алайда оның орнына бұнын бәрін бірге істедік деген басқа адам қызметте жоғарылаған. Қыз бала тағы бір жарым жыл істеп, күйзеліске түсіп, жұмыстан шығып кеткен. Есесіне «Microsoft» компаниясына жақсы қызметке орналасты, ал банк білікті маманын жоғалтты», деп түсіндірді. Яғни пернетақта арқылы көшбасшыны анықтайтын жүйені іске қосса, жұмыстағы әділетсіздікпен де күресуге болады.
– Қазақстан туралы айтсақ, жақсы қызметкерді жоғалтып алмауға көмектесеміз. Турасын айтқанда, біздің нарықта ақпараттық технологиялар саласының жоғары білікті мамандары көп емес. Олар үшін күрес жүріп жатыр.Түрлі жергілікті компанияда аудит жүргізіп, кадр тұрақтамайтынын аңғардық. Неге бұлай болатынын ешкім талдамайды. Кеткен кісі кетті. Дегенмен бұл айтарлықтай экономикалық шығын. Жұмыс беруші бейімделуіне байланысты алғашқы 3 айда толық күшінде жұмыс істей алмайтын жаңа қызметкерді оқытуға ақша жұмсауы керек. Одан да қызметкерге жұмыстан кетпейтіндей жағдай жасаған оңай әрі тиімді, – деді Динара.
Жасампаз әрі жанашыр ұжыммен әзірге тек отандық компаниялар жұмыс істеп жүр: IT, банктер, консалтинг. Басым бөлігі – халықаралық корпорациялардың бөлімшелері немесе жұмыс барысында батыстық көзқарас пен тәсілдерін қолданатын біздің жергілікті ұйымдар. Яғни тек қана В2В. Қазір елімізде қызметкерге деген қатынас жақсы жағына өзгеріп жатыр. Себебі көп компания «well-being», яғни адамдардың әл-ауқатына мән беретін бөлімдер ашқан. Басында «GoDays» ұжымы «Toyota», «Shell», «Nike», «Spotify»-да жұмыс істеген. Кеңесшілер арқылы байланысқа шыққан. Бұл туралы «Олармен тегін жұмыс істедік десем болады. Олардың сенімін ақтап, өз құндылығымызды дәлелдеу біз үшін маңызды болды. Қолымыздан келді де. Осы брендтердің кейбірімен келісім шарт жасасуға дайындалып жатырмыз. Мысалы, қазір Қазақстанда, Кипрде және АҚШ-та кеңселері бар бір IT-компанияны қосып жатырмыз. Әуелі осы жақта жұмыс істейміз деп келістік, оларға ұнаса, басқа елдерді қосамыз», деді Елнұр.
Отандастарымыз Оңтүстік Корея мен Жапонияда таралуды жоспарлап отыр. Ондағы халықаралық корпорациялар артық жұмыс істеу мәселесін шешкісі келеді. Осы екі мемлекет – эмоционалды күйзеліс мәселесі ушыққан және оны шешуге сұранысы бар елдер. Оңтүстік Кореяда отандық жобаға қызығушылық бар. Бірақ ұзаққа шабу үшін, асықпайық деп шешкен. Алдымен америкалық компания ретінде есептелу үшін Делавэрде тіркелуді жоспарлап отыр. Жалпы, болашақта ақпарат жинаудың екі нұсқасын қарастырған. Біріншісі, қызметкер аптасына 1-2 рет психолог құрған арнайы сауалнаманы толтырады. Онда эмоционалды күйзелісті анықтайтын 20 сұрақ бар. Бұған қоса пернетақтада 1-2 сөйлем жазу керек. Бұдан кейін жасанды интеллект барлық ақпаратты өңдеп, адамның хал-жағдайын 94,5 пайызға дейінгі дәлдікпен анықтап береді. Екіншісі – тұрақты түрде пернетақтадағы ақпаратты оқып тұру. Бұл – тиімдірек нұсқа. Пернетақтаны неғұрлым көп басса, қызметкердің портреті мен оның жағдайын түсіну соғұрлым дәлірек болады.
Отандастарымыз қаржыны ай сайынғы жазылымнан тауып отыр. Компания бір қызметкер үшін 4,49 доллар төлейді. «Алайда әзірге табысқа шыққан жоқпыз, операциялық минустамыз. Бұл жақсы да шығар. Егер ақшаның соңынан қуа бастасақ, өнімді дамытуға жеткілікті уақыт бөле алмаймыз. Негізінде кез келген нәрсені сатуға болады. Тезірек ақшаны алып, тарап кетуге де болады. Бірақ біздің мақсатымыз – көп адамға көмегі тиетін дүние жасап шығару. Осы жолмен келе жатырмыз», дейді ізгі стартапшылар. Сөзі мен ісі сәйкескен «GoDays» ұжымына сүйсініп қаласың.
