ІІМ Әкімшілік полиция комитетінің төрағасы, полиция полковнигі Қайсар Сұлтанбаевтың айтуынша, заман талабына сай магистралдық жолдардың салынуы елдегі жол қауіпсіздігіне оң әсерін тигізіп отыр. Мәселен, 15 жыл бұрын еліміздің жолдарында жылына 4 мыңнан астам адам қайтыс болатын. Ал қазір өлім-жітім саны екі есеге азайған.
– Магистралдық жолдардың жекелеген учаскелерінде адам шығыны 6 есеге дейін қысқарды. Мысалы, «Астана – Щучинск» тас жолын қайта жаңартып, жолақтар санын 6-ға дейін көбейтіп, сондай-ақ бөлу жолағын жасағаннан кейін жол-көлік оқиғасындағы өлім-жітім саны жылына 75-тен 12 адамға дейін төмендеді. «Астана – Павлодар – Семей», «Астана – Қарағанды» бағыттары бойынша жаңа автомагистралдарда да апат саны азайып отыр. Бұл жұмыстарды жалғастыра беру керек. Алайда қазір 4 және одан да көп жолақты 1-санаттағы жолдар тек 2%-ды құрайды. Көпшілігі ескі стандарттар бойынша салынған. Яғни екі жолақты, ені 7 метрден аспайды. Жолақтар санын кеңейте отырып, 6 мың шақырымнан астам жолды қайта жаңарту және бөлу жолағын жасау қажет, – деді ол.
Жол-көлік апаттарының негізгі себебі – жолдар мен инфрақұрылымның жағдайы. Статистика бойынша елді мекендерге жол-көлік оқиғаларының 84%-ы тиесілі. Соның ішінде адам шығынының төрттен бір бөлігін жаяу жүргіншілерді қағып кету оқиғалары құрайды. Бағдаршаммен жабдықталмаған өткелдерде ауыр жол апаты 5 есе жиі болады. Осыған орай елімізде қиылыстарға 600-ден астам бағдаршам, 25 мың жол белгісін орнату күн тәртібінде тұр.
Қ.Сұлтанбаев Мәжіліс депутаттарының бастамасы аясында қала сыртындағы трассалардың кей учаскелерінде «орташа жылдамдықты» асырғаны үшін жауапкершілікті енгізу жоспарланып жатқанын айтты. Өйткені жылдамдық режімін сақтамау да көп апаттардың негізгі себептерінің бірі болып отыр.
– Біз «Қазавтожолмен» бірлесіп, «Астана – Щучинск» автожолында көліктердің орташа жылдамдығын өлшедік. Рұқсат етілген жылдамдық мөлшері сағатына 140 км болғанына қарамастан, көліктердің орташа жылдамдығы 151 км/сағатты құрайтынына көз жеткіздік. Тәулігіне камералар 250-ден астам осындай деректі тіркейді. Бүкіл көліктердің 13 пайызының жылдамдығы – 170-180 км/сағ. 7%-ы жылдамдығын 180 км/сағ-тан асырып жүреді, – деді ІІМ өкілі.
Көліктердің техникалық сапасы да жол үстіндегі қауіпсіздікке тікелей әсер етеді. Өкінішке қарай, елімізде әлдеқашан қоқысқа лақтырып тастауға болатын ескі көліктер көп. ІІМ мәліметіне қарағанда, кейінгі жылдары елдегі көлік саны күрт өскен, нақты айтқанда 2,5 млн-нан 5,5 млн-ға бір-ақ қарғыған. Алайда соның тең жартысы – пайдаланылғанына 20 жылдан асқан ескі-құсқы көліктер. Ал олар заманауи қауіпсіздік жүйелерімен жабдықталмаған және ақаулары көп болатыны сөзсіз. Оның үстіне қазір техникалық байқаудан өту тек «қағаз жүзінде» іске асатын болып кеткен. Бүгінде ІІМ осы келеңсіздіктің алдын алу мақсатында жұмыс жүргізіп жатыр.
«Техникалық байқауды тек қағаз жүзінде жүргізу еліміздің жолдарында көптеген автокөліктің пайдаланылған газдар бойынша талаптарға, сондай-ақ қауіпсіздік талаптарына сәйкес келмейтініне әкеп соқтырды, бұл жол қозғалысы қауіпсіздігіне қатер тудырады», деп атап өтті Қ.Сұлтанбаев. Мәселен, 2023 жылы техникалық ақау себебінен 18 жол-көлік апаты тіркелген, онда 7 адам қаза тауып, 26 адам жарақат алған. «Осы бағыттағы бақылауды күшейту үшін техникалық байқау операторлары қызметінің хабарлама жасау тәртібінен рұқсат беру тәртібіне көшу үшін заңнамаға өзгерістер енгізіліп жатыр», деді ІІМ өкілі.
Бұдан өзге де жол-көлік апаттарына себеп болып отырған келеңсіздіктер аз емес. ІІМ деректеріне қарағанда, өткен жылы 8 мыңға жуық мас жүргізуші ұсталған. Жалған нөмір тағып жүрген 100-ден астам көлік анықталыпты. Жүргізуші куәлігінен айырылған 700-ге жуық адам көлік айдаған. Былтыр жалпы саны 7 мыңнан астам адам әкімшілік қамауға алынып, ереже бұзған 145 мыңнан астам жаяу жүргіншіге айыппұл салынған.
Жол қозғалысы қауіпсіздігін сақтау мақсатында цифрлық құрылғыларға көп көңіл бөлініп келеді. Қ.Сұлтанбаевтың мәліметінше, еліміздің жолдарында 24 мыңға жуық автоматты камера орнатылыпты. Қазір олардың көмегімен жол ережесін бұзу оқиғаларының 50 пайызы тіркеледі. Ал Астана мен Шымкентте 70 пайызға дейін жетіп отыр.
– Біз жол ережелерін өрескел бұзушы азаматтармен жұмыс жүргіземіз. Ол үшін тәртіп сақшылары «Қорғау» бағдарламасын қолданады. Ол жалған нөмірлері бар, сақтандырусыз, іздеуде жүрген немесе жол ережелерін бұзып, айыппұл төлемейтін көліктерді автоматты түрде анықтауға мүмкіндік береді. Бұған дейін біз барлық көлікті тоқтатып, құжаттарды тексеруіміз қажет еді. Енді жаңа бағдарлама көше камераларының деректерін талдай отырып, сол маңдағы полицейдің планшетіне «қауіпті» жүргізуші жақын жерде екені туралы хабарлама жібереді. Осылайша, полиция жол ережелерін өрескел бұзғандарға дереу ден қою шараларын қабылдайды, – деді ІІМ өкілі.
Баспасөз мәслихаты барысында оқушылардың жазғы демалысы жақындап қалуына байланысты жолдағы балалар қауіпсіздігі туралы да айтылды. Біздің елімізде әрбір төртінші жол-көлік оқиғасы балалардың қатысуымен болады екен. Атап айтқанда, жыл басынан бері тіркелген 6 мың жол-көлік апатының 1,5 мыңында балалар зардап шеккен. Оның ішінде 51 бала қайтыс болған. Осыған байланысты мұндай қайғылы жағдайлардың алдын алу мақсатында 20-31 мамыр аралығында «Абайлаңыз: балалар!» республикалық акциясы өтіп жатыр.
– Акция аясында мектептер маңындағы жолдар мен аумақтарды зерттеу, ата-аналармен және мұғалімдермен жол қауіпсіздігі тақырыбында профилактикалық сабақтар мен дәрістер өткізу жоспарланған. Айта кету керек, балалардың жолдағы қауіпсіздігі көп жағдайда ата-аналарға тікелей байланысты, өйткені балалар ересектердің жүріс-тұрысын қайталайды. Сондықтан алдымен өзіміз жол ережесіне бағынуды үйренуіміз керек, сол арқылы өз балаларымызға да дұрыс үлгі көрсетеміз, – деді Қ.Сұлтанбаев.
