Фото: turaninfo.kz
Кеңесте сөз алған Жоғарғы Соттың қылмыстық істер жөніндегі сот алқасының төрағасы Назгүл Рахметулина соттарға түскен істердің бірдей санын атап өтті (биылғы және өткен жылдың 5 айында – 13 мың). Сонымен қатар үкім шығарылған істер 4,7%-ға өсті (былтыр 10,4 мың, биыл 10,9 мың), сотталғандар саны өскен (биыл 12,5 мың, былтыр 12 мың).
Қылмыстық істер бойынша сот төрелігі сапасының жалпы жақсарғанын сот актілеріне түзетулердің азаюы көрсетіп отыр (апелляциялық биыл 631, былтыр 705, кассациялық биыл – 167, былтыр 252).
Судьялардың кәсіби деңгейін арттыру, кассациялық және сот практикасын талдау нәтижелері бойынша шолулар дайындау, Астана сотында электронды бақылау құралдарын қолдану бойынша пилоттық жүйені іске қосу шаралары туралы айтылды.
Жоғарғы Соттың азаматтық істер жөніндегі сот алқасының төрағасы Нұрсерік Шәріпов өз сөзінде талап қоюлардың өскенін (248 мыңнан 282 мыңға дейін) атап өтті.
Олар нотариустардың әрекеттеріне, мемлекеттік сатып алулар мен шарттық міндеттемелерге, келтірілген зиянды өтеуге, заңды маңызы бар және банкроттық фактілерін анықтауға қатысты.
Коллекторлық және микроқаржы ұйымдарынан азаматтардан берешекті өндіріп алу, борышкердің Қазақстан Республикасынан тысқары жерлерге шығуына шектеу қоюға рұқсат беру туралы көптеген талаптар бар.
Биылғы 5 айда бірінші сатыда 212 мың іс қаралды (2023 жылдың сәйкес мерзімі – 181 мың). Қабылданған шешімдермен жартысы аяқталды, талап қоюлардың 89 пайызы қанағаттандырылды. Оңайлатылған іс жүргізуде – 82 мың іс.
Экстерриториялық соттылық жиі қолданылады (2023 жылы – 1,6 мың іс, бұл 2022 жылмен салыстырғанда екі есе көп, биылғы 5 айында – 827 іс). Татуласу бойынша орташа республикалық көрсеткіш – 41,6% (2023 жылы – 40,6%). Апелляцияда 21 мың іс қаралды (2023 жылдың бірінші жартыжылдығында 19 мың). Ал 2 мыңға жуық шешім түзетілді.
Кассациялық өтінішхаттар көбірек түсті (былтыр 4 мың, биыл 5 мың). Олардың айтуынша, жергілікті соттардың сот актілерінің 82 пайызы заңды деп танылған, өтінішхаттардың тек 10 пайызы ғана қарауға жіберілген.
Жоғарғы Соттың әкімшілік істер жөніндегі сот алқасының төрағасы Аслан Түкиев соттарға 14 мыңнан астам талап қою түскенін атап өтті. Олар көбінесе Экономика және Әділет министрліктеріне, Түркістан, Қостанай, Маңғыстау, Қарағанды облыстарына қатысты.
Татуласу мен сұратуды есепке алмастан, мемлекеттік органдарға қойылған талаптардың 59%-ы қанағаттандырылды (сот орындаушыларына қатысты дауларды қоспағанда). Көбінесе бұл тұрғын үй, жер, кедендік және салықтық даулар.
Кірістердің үшінші бөлігі - талап қоюларды қайтарып алу, татуластыру – 13%. Спикер жеке ұйғарымдар (28%) мен ақшалай айыппұлдар өскенін атап өтті (50%). Шешімдердің жартысы бизнестің пайдасына шешілген. Апелляциялық (32,1%) және кассациялық тәртіпте (17,3%) күшін жою және өзгертулер аз болды.
Сот әкімшілігінің басшысы Наиль Ахметзакиров есепті кезеңде сот төрелігін жүзеге асыру үшін тиісті жағдайларды қамтамасыз ету бойынша атқарылған шаралар кешеніне тоқталды.
Атырау қаласында 5 соттың, облыстық және Түркістан қаласының 7 аудандық сотының, 4 мамандандырылған және Павлодар қалалық сотының және Шығыс Қазақстан облысының аудандық сотының жаңа ғимараттары салынып, Абай облыстық сотының, Солтүстік Қазақстан мен Батыс Қазақстан облыстарында 2 аудандық соттардың ғимараттарының құрылысы аяқталды.
Іске асыру сатысында 73 сот ғимаратын жөндеу, Алматы және Батыс Қазақстан облыстарында 3 сот ғимаратын салу, Жамбыл, Ақмола, Ұлытау облыстарында және Алматы қаласында 4 сот жобасын әзірлеу бойынша ауқымды іс-шаралар жүргізілуде.
Сот кәсібінің тартымдылығын арттыру, IT-сервистерін дамыту және роботтандыру саласын кеңейту, халықаралық ынтымақтастықты нығайту және т.б. бойынша бірқатар ұйымдастырушылық-құқықтық шаралар атап өтілді.
А.Мерғалиев кеңес жұмысын аяқтай отырып, сот актілерінің сапасына, олардың күшін жою мен өзгертудің себептеріне, жауапкершілікке және апелляциялық шағымдардағы қағазбастылықты жоюға, ауыр және аса ауыр қылмыстар үшін сотталғандардан шартты түрде мерзімінен бұрын босату және жазаның өтелмеген бөлігін ауыстыру туралы талап қоюларды алқабилерге беру бойынша пилотты іске қосуды әзірлеуге баса назар аударды.
Мемлекет басшысының сот жүйесін одан әрі реформалау жөніндегі тапсырмаларын іске асыруға бағытталған бастамалар туралы айтылды (Сот жюриінің материалдарды тексерудің жаңа тетігі, Сот төрелігінің сапасы жөніндегі комиссияның жұмысын жақсарту, әлеуметтік пакетті жақсарту және дербес кассациялық сатыны құру, судьяларға біліктілік сыныптарын беру институтын жаңғырту).
Сот шешімдерінің әділдігі және жазаның бұлтартпастығы қағидатын қамтамасыз ету, судьялардың тарапынан сыбайлас жемқорлыққа және судья әдебінің бұзылуына жол бермеу, БАҚ өкілдерінің ашық сот процестеріне қатысудан негізсіз бас тартуы міндеттер ретінде айқындалды.
