Коллажды жасаған – Зәуреш Смағұл, «ЕQ»
Міне, осы тұрғыдан алғанда 2023 жылдың 1 қыркүйегінде жарияланған Жолдаудың алда тұрған орта мерзімдегі жұмыстардың басымдықтары мен бағыт-бағдарын айқындап, мемлекеттік аппараттың үйлесімді әрі тиімді жұмыс істеуіне түрткі болғаны анық. Оның басты себебі Мемлекет басшысы Қ.Тоқаевтың осыған дейінгі халыққа Жолдауларына қарағанда, аталған құжатта көтерілген мәселелердің ерекшелігінде жатса керек. Ол – Әділетті Қазақстанның экономикалық бағдары.
Жолдауды іске асыру жөніндегі 101 іс-шарадан тұратын жалпыұлттық жоспарда елдің мықты өнеркәсіптік негізін қалыптастыратын және өзін-өзі толықтай қамтамасыз ете алатын экономикаға қол жеткізуге мүмкіндік беретін басты міндеттер қойылды. Ондағы мақсат экономиканың тұрақтылығы мен бәсекелестігін нығайту, азаматтардың әл-ауқатының сапалы өсуін қамтамасыз ету сияқты міндеттерді шешу еді. Сонымен бірге мұнда ерекше тоқталатын тағы бір жағдай бар. Мұқият үңіліп қарар болсақ, бұл Жолдауда таза өндірістік және шаруашылық мәселелерге адами өлшем тұрғысынан қарау бар. Халықтың тұрмыс деңгейін көтеру, тауар өндірудегі сапаға ерекше мән беру, экологиялық мәдениет, әділдік пен адамгершілік принциптеріне жүгіну, міне, осылардың барлығы таза экономикалық тақырыпқа арналған құжаттың шеңберінен шығып, оған рухани реңк берді. Ол, тіптен, Президент ұсынып отырған жаңа экономикалық бағдардың рухани мәйегіне айналғанға ұқсайды. Ал бұл, түптеп келгенде, қазіргі заманда мемлекеттік саясаттағы теңгермелікке қол жеткізудің төте жолдарының бірі болуы әбден ықтимал.
Мемлекет басшысы 2023 жылғы Жолдауында үкімет пен қоғам алдына ауқымды міндеттер қойды. Биыл сегіз айда істелген жұмыстарды тірнектеп жинағанның өзінде Жолдауды жүзеге асыру жұмыстары қарқын алып, еліміздің қуатты индустриялық негізін қалыптастыруға нақты қадамдар жасалып жатқандығына көзіміз жетіп отыр. Әрине, оның толық нәтижесі 2025 жылдың қаңтарында шығарылады. Десек те, әртүрлі саладағы кейбір айқын жетістіктер қазірдің өзінде байқалады.
Мәселен, Қазақстан өнеркәсібі 2024 жылдың бірінші жартыжылдығында өсу қарқынын көрсетті. Республика бойынша жалпы құны 570 млрд теңгені құрайтын 40 жаңа жоба іске қосылып, 6,9 мың тұрақты жұмыс орны ашылды. Жыл соңына дейін 17,4 мыңға жуық тұрақты жұмыс орнын құру және шамамен 1,4 трлн теңгені құрайтын 180-ге жуық жобаны іске қосу жоспарланып отыр. «Бәйтерек» ҰБХ және оның еншілес ұйымдары 2023 жылдың аяғында және 2024 жылдың 1-тоқсанында 1,6 трлн теңгеге өңдеу өнеркәсібінің 4,6 мың жобасын қаржыландырды.
Агроөнеркәсіп кешеніндегі қайта өңдеу өнімдерінің үлесін ұлғайтып, 70 пайызға жеткізу бағытында ауқымды жұмыс атқарылып жатыр. Ауыл шаруашылығының жалпы өнімі 2024 жылдың бірінші жартыжылдығында 1,6 трлн теңгеге жетті. Өңірлерде ең жоғары өсу қарқыны Түркістан, Қостанай, Алматы, Павлодар, Жамбыл, Қызылорда және Атырау облыстарында байқалады. Аграрлық секторда бүгінгі таңда 130 млрд теңгенің 115 жобасы іске қосылды, 1,7 мың жаңа жұмыс орны ашылды. Отандық тыңайтқыштарды алдын ала субсидиялау тетігі енгізіліп, шаруалар арзанырақ отандық тыңайтқыштармен дер кезінде қамтамасыз етілді. 2024 жылы сапалы элиталық тұқымды пайдалану пайызы 9%-ға дейін өсті.
Өткен жылы «Ауыл аманаты» бағдарламасына бөлінген 8,3 миллиард теңге толығымен игеріліп, несие алушылардың басым бөлігі мал шаруашылығын таңдаған. Осы бағдарлама аясында 400-ден астам ауыл шаруашылығы кооперативі құрылды. Оның 319-ы 6,7 млрд теңгеге қаржыландырылды. Бүгінгі таңда «Ауыл аманатына» қатысушыларына 90,7 млрд теңгеге 14,4 мың шағын несие берілді. Биыл бағдарламаны жүзеге асыруға 80 млрд теңге қарастырылып, 10,8 мың шағын несие беріліп, 18 мыңнан астам жұмыс орны ашылады.
Үкімет «Бизнестің жол картасы» және «Қарапайым заттар экономикасы» бағдарламаларын біріктіретін шағын және орта бизнесті қолдау мен дамытудың кешенді бағдарламасын әзірлеп, қабылдады. Биылғы 6 айда ғана субсидиялар мен кепілдіктер түріндегі қолдаудың жаңартылған бағдарламалық шаралары 14 мыңға жуық бизнес-жобаны қамтыды. Мемлекет басшысының тапсырмасын орындау мақсатында үкімет адам факторынсыз, кәсіпкерлікті тексеруді автоматтандыру бойынша жұмыс жүргізіп келеді. Бұл тексерудің санын азайтады.
Халық өмірінің әртүрлі саласын цифрландыру жұмысы жалғасып келеді. Негізгі жетістіктердің қатарында 1,2 мыңнан астам ауылдық елді мекенде интернет қызметіне қолжетімділік пен 3,7 мың мемлекеттік және бюджеттік мекеменің кеңжолақты интернетке қосылуы бар. Технологиялық жетістіктерге 20 қалада 918 базалық стансасы бар 5G желісін іске қосу және 4,8 мың ауылдық елді мекенді кеңжолақты интернетпен қамтамасыз ету жатады. Электрондық үкіметті дамытуда барлық мемлекеттік қызметтің 93,3 пайызы электронды түрде көрсетіледі, оның 86 пайызы смартфондар арқылы қолжетімді. Жасанды интеллект және инновациялық даму комитеті құрылды. Үкімет жасанды интеллектіні дамытудың 2024–2029 жылдарға арналған тұжырымдамасын қабылдады. Медицинада, білім, туризмде және тау-кен металлургия өнеркәсібінде жасанды интеллектіні дамытуға ерекше көңіл бөлінеді.
Жолдауда адам әлеуетін және әлеуметтік саланы дамытуға үлкен көңіл бөлінген. 2024 жылдың бірінші жартыжылдығында жаңа әлеуметтік жеңілдіктер енгізіліп, жұмыспен қамту белсенді түрде жүргізіліп, жұмысшылардың құқықтары нығайтылды. Базалық зейнетақы мен барлық мемлекеттік жәрдемақы инфляция деңгейіне индекстелді, ал ынтымақты зейнетақы инфляция деңгейінен 2 пайызға жоғары болды. Зиянды еңбек жағдайларында ұзақ уақыт жұмыс істейтін адамдарды әлеуметтік қорғау деңгейін арттыру үшін 2024 жылдың 1 қаңтарынан бастап арнайы әлеуметтік төлем енгізілді. Жолдауда көрсетілген тапсырмаға сәйкес 2024 жылға арналған ең төменгі жалақы 85 мың теңге болып белгіленді.
«Бастау Бизнес» жобасы аясында 38 мыңнан аса адам кәсіпкерлік негіздеріне оқытылып, 24 мыңнан аса адам сертификат алды. 1 қыркүйектен бастап Қазақстанның барлық аймағында «Әлеуметтік әмиян» аясында мектеп оқушыларын тегін және жеңілдетілген тамақпен қамтамасыз ету жобасын кеңейту басталады. Бұл жоба бойынша мемлекеттің азаматқа ұсынатын барлық құралы мен қолдау шарасы eGov қосымшасында жинақталған. «Мектепке дейінгі ұйымдарды ваучерлік қаржыландыру» жобасына сәйкес «ақша баланың соңынан ереді» деген ұғым енгізіліп, ата-аналардың таңдауынан кейін ғана мектепке дейінгі ұйымдарға мемлекет қаржысының аударылатындығы туралы шешім қабылданды. Оны аймақтарға тарату 2025 жылдың басында жүргізілмек.
Өңірлердің экологиялық мәселелерін кешенді шешу 232 млрд теңгені құрайтын 94 жоба жүзеге асырылды. Наурыз айынан басталған «Таза Қазақстан» акциясына 2,4 миллионнан астам адам қатысты. Жүздеген мың аула мен аумақ тазартылды, 900 мың тоннадан астам қоқыс жиналды, 2,5 миллионға жуық жасыл желек отырғызылды. Үкіметте халық арасында экологиялық мәдениетті дамытудың 2024–2029 жылдарға арналған тұжырымдамасы әзірленіп жатыр. Оны іске асыру үшін әкімдіктер тарапынан алдағы 5 жылға арналған тиісті өңірлік жоспарларды қабылдайды.
Көлік-логистика саласын ел экономикасын дамытудың қозғалтқыштарының біріне айналдыру бағытында Ляньюньгандағы «Қазақстан – Қытай» логистикалық орталығы, Қорғас құрғақ порты, «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» транзиттік тасжолы, Қытайдан Иранға дейінгі теміржол дәлізі сияқты ірі инфрақұрылымдық жобалар іске қосылды. Жол-құрылыс жұмыстары 12 мың шақырым жолды қамтиды. Жыл соңына дейін 7 мың шақырымдық жолдардың жұмыстары аяқталмақ. Жалпы ұзындығы шамамен 2 мың шақырымды құрайтын «Қарағанды – Алматы», «Талдықорған – Өскемен», «Атырау – Астрахань» және «Ақтөбе – Қандыағаш» сияқты төрт ірі жол жобасы орындалуда. Биыл еліміздің теміржол желісінде 1,4 мың шақырымды құрайтын ауқымды жөндеу жұмыстары жүргізілуде, оның 570 шақырымында рельстер толық ауыстырылмақ. Қазірдің өзінде жұмыстың жартысы аяқталды.
Мемлекет басшысының Жолдауын жүзеге асыру аясында «Қазгидрогеология» Ұлттық гидрогеологиялық қызметі құрылды. Су шаруашылығында «Қазводхоз» жүйесі қажетті құрал-жабдықтармен жабдықталады. Салада туындап отырған кадр мәселесін шешу мақсатында Үкімет «М.Х.Дулати атындағы Тараз өңірлік университеті» коммерциялық емес акционерлік қоғамын қайта құру және оның негізінде екі жоғары оқу орнын – «М.Х. Дулати атындағы Тараз университеті» («ТарУ» КеАҚ) және «Қазақ ұлттық су шаруашылығы және ирригация университеті» коммерциялық емес акционерлік қоғамдарын («ҚазҰУМИ» КеАҚ) құру туралы шешім қабылдады. Бұл ЖОО жарғылық капиталына мемлекеттің 100% қатысуымен құрылды.
«Ауылдық денсаулық сақтауды жаңғырту» ұлттық жобасында 655 алғашқы медициналық-санитарлық көмек нысанының құрылысы қарастырылған. Былтырдан бері 95 нысан пайдалануға берілді. 483 нысанның жобалық-сметалық құжаты дайын, 355-іне қаражат бөлінді. Қазір өңірлерде құрылыс-монтаж жұмыстары жүргізіліп жатыр. Дәрілік заттарға баға белгілеу механизмі қайта қаралуда. Фармацевтика және медицина саласын дамыту жөніндегі ведомствоаралық комиссия құрылды, оның құрамына мемлекеттік органдардың, «Атамекен» ҰКП, үкіметтік емес ұйымдар мен бизнес-қоғамдастықтар өкілдері кіреді.
Сонымен, Мемлекет басшысы Қ.Тоқаевтың өткен жылғы Жолдауында ұлттық экономиканың тұрақты өсімін арттырып, оның көлемін ұлғайту жоспары өте ауқымды əрі күрделі міндеттерді қамтыды. Ол осы стратегиялық міндетті қалайда орындау үшін болашақта қоғам мүшелерінің бəріне бірдей мүмкіндік беретін, ұлттық рухани құндылықтарға арқа сүйеген, өркениетті ел – Əділетті Қазақстанды құруды көздейді. Оның үстіне ешкім де сырттан келіп, Қазақстанның көсегесін көгертпейтіндігі ақиқат. Ендеше, бәрі өз қолымызда. Тек осы түсінік пен ұстанымды қабылдап, оларды елдің өмір сүруі мен өркендеп дамуының арқауына айналдыру ғана Мемлекет басшысы Қ.Тоқаевтың алға қойып отырған жоспарларын болашақта да табысты жүзеге асырудың негізгі факторына айналатыны анық. Осындай отаншыл және әділ саясаттың өз жалғасын биылғы Жолдауда да табатындығы күмәнсіз.
Жапсарбай ҚУАНЫШЕВ,
қоғам қайраткері
