Демаркацияланған қазақ-қырғыз мемлекеттік шекарасының жалпы ұзындығы шамамен 1 257 шақырымды құрайды. Кейінгі уақыттағы өңірдегі күрделі геосаяси ахуалдарды ескеріп, еліміз шекараның күзетін күшейтіп, әлеуетін арттырып келеді. Әсіресе қырғыз-қазақ шекарасында заставалар көптеп ашылды.
Қырғызстанмен арадағы саяси-экономикалық мүдделерді қорғау, ауылы аралас, қойы қоралас жатқан қос елдің арасындағы заңсыз көші-қонның алдын алу, оңай олжамен ақша табуды көздеген жат пиғылды азаматтардың еліміздің аумағына қару-жарақ, оқ-дәрі, есірткі, радиоактивті заттарды заңсыз алып кіруіне тегеурінді тосқауыл қою – ел тұтастығын нығайту мақсатында шекарашыларға жүктелген міндеттердің бастысы.
– Біздің ең басты мақсатымыз – еліміздің шекарасын сенімді күзету және қорғау. Біздің шекара бөлімшесі таулы аймақта орналасқандықтан, қызмет барысында көбіне атпен әрі жаяу жүреміз. Сондай-ақ жұмыла көтерген жүктің қашанда жеңіл келетінін қаперде ұстап, мемлекеттік органдар мен жергілікті тұрғындардың көмегіне жүгініп, шекара шебіндегі қауіпсіздікті оңтайлы ұйымдастыру біздің жауапкершілігімізге жүктелген. Бұған қоса осы аумақтан шекараны заңсыз кесіп өтушілерді ұстау, контрабандалық әрекеттерге тосқауыл қою, шекаралық қауіпсіздікті қамтамасыз ету бар. Біздің жеке құрам алдымызға қойылған міндеттерді абыроймен, мүлтіксіз атқаруға қашанда дайын. Себебі біздің жеке құрам, кәсіби дайындықтан өткен сарбаздармен және келісімшарт негізіндегі әскери қызметкерлерден жасақталған, – дейді Жамбыл облысы Жуалы ауданы аумағында орналасқан Бауыржан Момышұлы атындағы шекара заставасы бастығының орынбасары Бектас Оралбеков.
Қазақстан жер көлеміне байланысты шекарасының ұзындығымен ерекшеленетін елдердің қатарына кіреді. Оңтүстіктегі көрші Қырғыз елімен ортақ шекара аумағы 1 241 шақырым шамасында созылып жатыр. Картаға қарап созылып жатыр деу айтуға ғана жеңіл, әйтпесе екі елдің жері түйісетін тұстың басым бөлігі – таулы аймақ. Мемлекеттік шекараның делимитациялық және демаркациялық үдерістері толық соңына жетіп, 2001 жылы 15 желтоқсанда қазақ-қырғыз шекарасы туралы шартқа қол қойылған. Осы шекара шартына сай еліміздің оңтүстігінде Қырғыз елімен шектесетін аймақта экономикалық тұрғыдан маңызы өте зор шекаралық заставалар пайда болды.
Алыс-беріс пен барыс-келіс кең етек жайған кезде контрабанда, есірткі бизнесі секілді заңға қайшы іс-әрекеттердің шекара аумағында жиі болатыны белгілі. Оған шекараға жақын маңда тіркелген қылмыстық әрекеттерді саралап, шолып шыққанда шекараны кесіп өтпекші болғандардың дені осы аталған қылмыс түрлерімен қолға түскеніне көз жеткізесіз.
Шекарадағы қызметтік-жауынгерлік тапсырмаларды жоғары деңгейде орындау үшін кәсіби кинолог мамандар мен осы іске жақсы үйретілген қызметтік иттер де ауадай қажет. Кинология қызметінің тереңіне бойлап, түбіне үңілсеңіз, түп мақсаты қырағылықты меңзейтін осынау қызметтің маңызын аңғару аса қиындық тудырмайды. Қараша халық шекара күзетінің сапында қызмет атқарып жүрген сақшы иттер туралы көп біле бермейді. Күшік кезінен арнайы оқу-жаттығу курсынан өтіп, белгілі бір бағыттағы шекара бұзушыларды анықтауға маманданған ақылды иттердің де қызметтік міндеттері бар.
– Мемлекеттік шекараны күзету міндетін атқару ісінде қызметтік иттердің тигізетін көмегі өте зор. Тіпті осы төрт аяқты достарымыздың көмегінсіз шекараны күзету мүмкін емес деп айта аламын. Сықырлаған бір дыбыс, қыбыр еткен бір қимыл назарымыздан тыс қалып қойса, онда бүтін бір елдің шекарасына, аумағына қатер төнген болар еді. Сол себепті біз шекара шебін күндіз-түні қызметтік иттерді қасымыздан бір елі қалдырмай күшейтілген түрде күзетеміз, – дейді Шөлдала шекара заставасының кинологі, кіші сержант Қуанышбек Кәрбозов.
Мұнда саққұлақтардың өз баспанасы бар. Олар жылдың негізгі екі мезгіліне, яғни қысқы және жазғы мезгілге лайықталып жабдықталған. Өйткені иіс сезгіш, өжет әрі айбарлы да ақылды иттердің қашанда ерекше күтім мен қамқорлықты қажет ететіні айтпаса да түсінікті.
Қызметтік иттерді күзет нарядтарымен бірге бейтарап аймақтарды бақылап қайтуға алып шығу, дабыл операцияларына міндетті түрде қатыстыру – бұлжымас қағида.
Қазақтың шекарасы жаугершілік замандарда жылқы тұяғының ізімен сызылып, ер қанатының көмегімен қорғалған деген рухты сөз бар. Төрт түліктің төресі аталған жылқы жануары жерімізді, елімізді қорғауға орасан зор үлес қосты. Себебі мініс аты мыңдаған шақырымды бағындыратын күшке ие. Сондықтан ата-бабамыздың тәуелсіздік жолындағы небір арман-мұратына жеткізген Қамбар ата тұқымы бүгін де таудағы шекарашылардың ең сенімді көлігі болып тұр.
Жастайынан атқа қызығып, қылқұйрықтының құлағында ойнап өскен Жарылқасын Дәулетбекұлы әскерде де тұлпардың тізгінін ұстапты. Ол бағына орай Жуалы ауданының Қырғыз Республикасымен шектесер таулы аймағындағы шекара күзетіне түсіпті.
– Осы жаққа келген бойда кавалерист болдым. Суын, жемшөбін мезгілімен беріп отыруымыз керек. Жал-құйрығын тарап, уақытымен қысқартып отыру, тұяғындағы тағасын мұқият қадағалап тұру мұндағы басты қағидаларға жатады. Осындай күтіммен қарап жүрсең, жылқы жануарының да сені жолда қалдырмайтын жақсы қасиеті бар. Біздің шекаралық бақылау аумағы негізінен таулы, қыратты болғандықтан, жылқы біздің ең сенімді серігіміз әрі көлігіміз болуға жарап тұр, – дейді Бауыржан Момышұлы атындағы шекара заставасының қатардағы жауынгері Ж.Дәулетбекұлы.
Мемлекеттік шекараны бұзушының жүрген бағыты бойынша іздеу жүргізуге таулы аймақтарда қызметтік жылқылардың пайдасы орасан зор. Шекарашылардың өздері мұндай ойлы-қыратты жер жағдайында қаскөйді қолға түсіру кезіндегі қиындықтарды бастан кешкенде жылқы жануарының қадірін анық сезінетінін жасырмайды.
«Бәйге атындай бабын таба білсең, кез келген жылқы алысыңды жақындатып, діттеген жеріңе аман-есен апарады. Мұнда бізге жол талғамайтын көліктер де көмектесе алмайтын кездер болып тұрады», дейді жамбылдық шекарашылар.
Біз, өкінішке қарай, мұндағы заставалардың, шекарашылар құрамының санын, нақты орналасқан жерін айта алмаймыз. Мақаламыздың мақсаты да бұл емес-тін. Еліміздің экономикасын тіктеп, тұрақтылығын қамтамасыз ету бағытында күннің ми қайнатар аптап ыстығы мен қытымыр қыстың бет қарытар аязында да тікенек сымның бойын көз ілместен күзетіп жүрген шекарашылардың да арамызда бар екенін ел-жұрттың есіне бір салып қою болған.
