ІІМ Әкімшілік полиция комитетінің төрағасы, полиция полковнигі Қайсар Сұлтанбаев жол қауіпсіздігі саласы елдің даму көрсеткіштерінің бірі екенін атап өтті. Оның туризмді ілгерілетуге және елге инвестиция тартуға деген ықпалы зор. Спикер келтірген мәліметтерге сүйенсек, биыл еліміздің жолдарында 22 мыңнан аса жол апаты тіркеліп, 2 мың адам қаза тапса, 25 мыңнан астамы жарақат алған. Қ.Сұлтанбаевтың айтуынша, жарақат алғандар санының өсуі жол-көлік оқиғаларын тіркеу тәсілінің өзгеруімен байланысты. Қазір денсаулыққа келтірілген зиянға қарамастан, жол апатынан кейін медициналық мекемеге жүгінген барлық адам есепке алынады.
«Министрлік тарапынан жолдағы көлік апатының санын азайту үшін барлық жүйелі шара қабылданып жатыр. «Қауіпсіз жол», «Автобус», «Автокөлік» және «Абайлаңыз, балалар!» сияқты жедел профилактикалық іс-шаралар үнемі өткізіліп тұрады. Жолдағы тәртіпті бақылау күшейген соң, 21 мыңға жуық мас жүргізуші ұсталып, 10 мыңға жуық қарсы жолаққа шығу дерегі тіркелді. 25 мыңнан аса жүргізуші көлік басқару құқығынан айырылды. 20 мыңнан аса құқық бұзушы әкімшілік қамауға алынып, 400 мыңға жуық жаяу жүргіншіге айыппұл салынды», деді Қ.Сұлтанбаев.
Оның айтуынша, жыл басынан бері елімізде жол ережесі 10,4 млн рет бұзылған, бұл былтырғы көрсеткіштен 3 млн-ға артық. Заңды белшесінен басу оқиғаларының көбін жол бойларындағы автоматты тіркеу камералары анықтап отыр.
Жалпы, жолда апаттың үш түрі көп тіркеледі екен. Олар – автокөліктердің бетпе-бет соқтығысуы, жаяу жүргіншілерді қағып кету және аударылу. Осы себептерден келген адам шығыны жалпы қаза болғандардың 72 пайызын құрайды. ІІМ өкілінің айтуынша, мұндай апаттардың орын алуына көбіне жылдамдықты шектен тыс арттыру себеп болып тұр.
Өлім-жітімнің жартысы – қалааралық жолдарға тиесілі. Дегенмен заманауи магистралдардың жабдықталуымен оң өзгеріс болып жатыр. Мәселен, 15 жыл бұрын қалааралық жолдарда жылына 4 мыңнан аса адам қаза тапса, қазір 2 мыңға дейін азайып отыр. Ал магистралдық жолдардың жекелеген учаскелерінде адам шығыны едәуір қысқарған. Мысалы, «Астана – Щучинск» тасжолын қайта жаңартып, үшінші санаттан бірінші санатқа ауыстырғалы өлім-жітім саны жылына 75 адамнан 12-ге дейін төмендеді. Жөндеуден өткен «Астана – Қарағанды» учаскесінде де апаттан келген ажал 4 есеге азайған.
Еліміздің жолдарында орын алатын жол-көлік апаттарының тағы бір себебі – жүргізуші даярлаудағы келеңсіздік. Бұл туралы биыл өз Жолдауында Президент Қасым-Жомарт Тоқаев та айтып, жүргізуші куәлігін арнайы оқымай-ақ алатын жайттар бар екенін алға тартты.
«Жүргізушілерді даярлау сапасын арттыру мақсатында уәкілетті және мүдделі мемлекеттік органдармен келісіліп шаралар қабылданды. Жүргізушілердің өз бетінше дайындалуын және онлайн оқуын алып тастадық. Автомектептерді және үміткерлерді тіркеу Ішкі істер министрлігінің ақпараттық жүйесінде жүргізіледі, бұл үміткерлерге курсты аяқтау туралы куәліктерді мерзімінен бұрын беру және оларды қолдан жасау мүмкіндігін болдырмайды. Оқу курсын аяқтағаны туралы куәлікті электронды нұсқаға толық көшіру жұмыстары атқарылып жатыр. Бұл өз кезегінде жалған немесе оларды формальді түрде алуға шектеу қояды. Сол сияқты жалған медициналық қорытындылардың жолын кесу мақсатында Денсаулық сақтау министрлігі анықтамаларды электрондық форматта беретін болды», деді Қ.Сұлтанбаев.
Оның айтуынша, жол үстіндегі заңсыз жолаушы тасымалымен айналысатын көліктер де – көпті толғандырған мәселенің бірі. Қазіргі таңда Ішкі істер министрлігі Көлік министрлігімен бірлесіп, осындай тасымал түрін жүзеге асыру үшін өз бағдарламаларын ұсынатын компаниялармен меморандум жасаған. Бұл құжат аясында жүргізушілердің еңбек және демалыс режімін сақтауына, медициналық тексеруден өтуіне, жолаушылар мен жүкті тасымалдау ережелеріне қойылатын талаптар күшейтіледі.
«Indriver, Yandex секілді интернет-агрегаторлар бұл бағыттағы жұмыстарды пысықтап жатыр. 2025 жылғы 1 қаңтардан бастап олар жеке тасымалдаушы ретінде тіркелген жеке тұлғаларға ғана тапсырыстарды береді. Ал жеке тасымалдаушылар күнделікті рейс алдындағы және рейстен кейінгі медициналық тексеруден өтуге, автокөлікті күнделікті техникалық байқаудан өткізуге, сол жақ рульді техникалық жарамды автокөліктерді пайдалануға, жүргізушілердің еңбек және демалыс режімін сақтауға міндетті болады. Бұл талаптар орындалмаған жағдайда интернет-агрегаторлардың иелері жеке тасымалдаушыға тапсырыс бермеуге міндетті», деді ІІМ өкілі.
Полиция полковнигі Қайсар Сұлтанбаев жергілікті атқарушы органдардың қолдауымен жол қауіпсіздігін қамтамасыз ету саласына цифрлық шешімдер енгізіліп жатқанын да тілге тиек етті. Камералардың бәрі қалалық жерде ғана орналасқандықтан, қала сыртындағы трассаларда қауіпсіздік мәселелерін шешу үшін патрульдік автокөліктер ереже бұзғандарды тіркейтін борттық жүйелермен жабдықталған. Қазір мұндай көліктердің саны 250-ден асып отыр. Оның артықшылығы – бір экипаждың еңбек өнімділігі 15 патрульдің жұмысымен пара-пар.
Дегенмен бұл – жол үстіндегі адамдардың көзіне көрінетін полиция көліктері. Жүргізушілер арасында оларды көрген кезде тәртіпті бола қалып, көзден таса бола бере ойына келгенді істейтіндер аз емес екені белгілі. Тыйым салынған учаскелерге шығып, жылдамдықты барынша асырып, басқа да заңсыздықтарға ойланбай барып жататыны рас. Енді осындай ереже бұзушыларға қарсы күресу үшін қала сыртындағы жолдарда «жасырын» патрульдеу қызметі енгізіліп отыр. Яғни арнайы белгілері жоқ полиция көлігіне автоматты камералар орнатылды.
«Қазіргі уақытта «жасырын» патрульдеу режімінде полицияның 11 көлігі жұмыс істейді және жыл соңына дейін олардың санын көбейтуді жоспарлап отырмыз. «Жасырын» патрульдеудің мақсаты – қала маңындағы жолда жүргізушілерді тәртіпке келтіру. Елді мекендердің ішінде осы тектес камералар автобустардың салондарында жасырын орнатылады, атап айтқанда, қазір 5 маршруттық автобус жабдықталған. Жыл соңына дейін олардың санын көбейтіп, жедел жәрдем көліктеріне де орнатамыз. Бұл көлік жүргізу мәдениетін арттыруға және жазаның бұлтартпаушылық қағидатын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді», деді Қ.Сұлтанбаев.
