Коллажды жасаған – Амангелді Қияс, «EQ»
Биыл бірінші қаңтардан еліміздің кейбір заңнамаларына енгізілген бірқатар жаңашылдық күшіне енгені мәлім. Соған сәйкес зиянды өндірістерде жұмыс істейтін еңбеккерлер, атап айтқанда, Қазақстан азаматтары мен ел аумағында тұрақты тұратын шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдар 55 жасқа толған кезде әлеуметтік төлемдерге қол жеткізе алады.
Еңбек кодексінің 127-3-бабында: «Еңбек жағдайлары зиянды жұмыстарда істейтін жұмыскерлерге елу бес жасқа толған және олар үшін жиынтығында кемінде сексен төрт ай міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары төленген кезде олар еңбек жағдайлары зиянды жұмыстардағы еңбек қызметін тоқтатқан немесе зиянды өндірістік факторлардың әсерін болғызбайтын басқа жұмысқа ауысқан жағдайда жұмыс берушінің қаражаты есебінен кәсіптік төлем жүзеге асырылады», деп көрсетілген. Заңға сәйкес, ауыр еңбек жағдайында еңбек етіп жүргендер қаласа елу бес жастан құрмет демалысына шығып кете алады.
Бұл мүмкіндікті пайдаланбақ ниетпен биыл Екібастұздағы «Богатырь Көмір» ЖШС-нен көптеген азамат өз еркімен жұмыстан шыққан. Бұл қызметкерлердің барлығы «Богатырьда» ұзақ жыл ауыр еңбек жағдайында, кәсіпорынның гүлденуі жолында жұмыс істеген, салалық түрлі марапаттарға ие болған, еңбектері адал жандар. Өкінішке қарай, олар жұмыстан босап шыққан сәтте серіктестік басшысы құр есеп айырысумен ғана тынған. Компанияның ұжымдық еңбек шартының 6.2.2-тармағында зейнетке шыққан жұмыскерге екі айлық тарифтік мөлшерлемеден кем емес көлемде сыйақы берілетіні көрсетілген. Алайда «Богатырь» басшылығы тиесілі төлемнен бас тартқан. Ал заңның артықшылығын пайдаланып, 55 жастан зейнетке шыққан өзге кәсіпорындардың, атап айтқанда, Ақсу ферроқорытпа зауытының, Екібастұздағы «Шығыс» кенішінің, Павлодардағы алюминий зауытының қызметкерлері әлгіндей төлемге қол жеткізіп, пайдаға кенеліп қалған.
Сайып келгенде, жалпы саны 70 адам кәсіптік төлемнен қағылып отыр. Компаниядағы еңбекақылары орташа алғанда 450 мың теңге болғанын ескерсек, «Богатырь Көмір» оларға жалпы сомасы 31,5 млн теңге әлеуметтік төлемді бермей отыр.
– «Богатырьға» 59 жыл ғұмырымның 29 жылын арнадым. Еңбегім адал, кәсіпорындағы теміржол саласының ең ауыр, күрделі тармағында жұмыс істедім, соңғы алты жылда бригадир болдым. Денсаулығым нашарлай түскені себепті, биыл ақпан айынан зейнетке шықтым. «Богатырь Көмір» ЖШС әдетте жасы жетіп зейнетке шыққан жұмысшыларға екі айлық еңбекақы көлемінде жәрдемақы төлейтін. Алайда басшылық «сендер еңбек шартын өз беттеріңмен бұздыңдар, әрі нақты зейнет жасына жеткен жоқсыңдар» деген желеумен бізге ақы төлемей отыр. Біз, жалпы саны 70 адам «Богатырь Көмір» ЖШС-не өміріміздің көп жылын жұмсадық, күш-жігерімізді, денсаулығымызды сарп еттік. Алған ведомстволық наградаларымыз бар. Сұрайтынымыз – ұжымдық еңбек шартына әлеуметтік төлем ресімдеген азаматтарға екі айлық жалақы мөлшерлемесін төлеу туралы қосымша тармақ енгізіліп, тиесілі төлемдер бізге де берілсін. Мен өзім Ауған соғысының ардагерімін. Жыл сайын еңбек демалысына шыққанымда қосымша жеті күн берілетін. Зейнетке шыққанда кәсіпорынның кадрлар қызметі осы күндердің ақшасын есеп айырысу төлемінен кемітіп тастады. Бұл да әділетсіздік деп ойлаймын, – дейді серіктестіктің бұрынғы қызметкері, зейнеткер Төлеген Қанышев.
Бұл мәселе жөнінде компанияның бас директоры Николай Корсаковтың атына 26 адам ұжымдық хат түсіріп, көмір өнеркәсібіндегі салалық кәсіподақтарға талай мәрте жүгінген. Тіпті болмаған соң «Amanat» партиясының жергілікті филиалына, Мемлекеттік еңбек инспекциясы комитетінің Павлодар облысы бойынша департаментіне, прокуратура органдарына шағым түсірген. Алайда осы уақытқа дейін дұрыс жауап жоқ.
– Кеніштің теміржол саласында 30 жылдай еңбек еттім. Біздің өз құқығымызды қорғап жазған хаттарымызға дені дұрыс жауап болмай тұр. Мемлекеттік органдар мен партия өкілдері бұл іске салғырт қарап отыр. Еңбекті қорғау инспекциясына хабарласқалы жарты жыл өтті, олар да әрекетсіз. Ұжымдық шарт деген 4-5 жылда өзгеріп отыратын дүние. Осыған басшылық рұқсат етсе, кәсіподақ бірден өзгеріс енгізетініне шүбәміз жоқ. Ауыр әрі зиянды еңбек жағдайындағы талай жылғы жұмысымыз ескерілуі керек. 70 адамның барлығының басында несиесі бар, олар зейнетке шығу туралы шешімдерін денсаулығы үшін өтемақы, яғни кәсіптік төлемақы аламыз деген үмітпен қабылдағандары анық. Өзім де 59 жасымда зейнетке шығып отырмын, –дейді Амангелді Ермекбаев.
Атап өтерлік жайт, арыз иелері жасы жеткен зейнеткерлерге, соның ішінде ведомстволық награда – «Шахтер даңқы» құрмет белгісін иеленген адамдарға берілетін арнаулы әлеуметтік пакетті қарастыруды да сұрап отыр. Хатқа қол қойған азаматтардың бірнешеуі кен өндіру саласында тер төккен майталмандарға берілетін «Шахтер даңқы» төсбелгісінің иегерлері.
Анықтағанымыздай, бір «Богатырьдың» өзінде төрт бірдей кәсіподақ ұйымы бар. Олар – «Богатырь Көмір» жергілікті кәсіподағы» ҚБ, «Богатырь Көмір» ЖШС қызметкерлерінің «Бірыңғай кәсіподағы» БПҰ, «Қазкөміркәсіподақ» көмір өндірушілер салалық кәсіптік одағының» «Жергілікті Екібастұз көмір кәсіптік одағы» ҚБ, Көмір өнеркәсібі қызметкерлерінің салалық кәсіподағы Екібастұз аумақтық кеңесінің «Богатырь Көмір» БПҰ. Кәсіпорындағы 6 мыңнан астам қызметкерді олар өзара бөлісіп алған.
Көмір өнеркәсібі қызметкерлерінің салалық кәсіподағы Екібастұз аумақтық кеңесінің «Богатырь Көмір» БПҰ төрағасы Николай Поповтың ойынша, қауіпті, зиянды еңбек жағдайында жұмыс істейтіндерге арналған жоғарыдағыдай төлем республика тарапынан бекітіліп, елдегі әлгіндей өндіріс орындарының барлығына бірдей қолданылуы қажет. Оған Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің келісімі керек.
– Бұл мәселе жөнінде хабардармыз, еңбек ұйымының басшысы да жақсы біледі. Алайда кәсіпорынның ұжымдық шартында кәсіптік төлем туралы анығырақ жазылмағандықтан, олар тартынып отыр. Мәселені Көмір өнеркәсібі қызметкерлерінің салалық кәсіподағы мен жауапты министрлік бірлесе шешуі керек. Жалпы, ауыр еңбек жағдайында 55 жастан зейнетке шыққанда, екі айлық еңбекақы мөлшеріндегі кәсіптік төлем барлығына бірдей төленуге тиістігі туралы норма қажет. Бұл туралы ұсыныстарымызды Астанаға жеткіздік. Алдағы күндері мәселе шешіледі деп күтіп отырмыз, – дейді ол.
Ал Мемлекеттік еңбек инспекциясы комитетінің Павлодар облысы бойынша департаменті басшысының міндетін атқарушы Абылай Сабыров азаматтардың талап-тілектері орынды екенін айтады.
– 55 жастан зейнетке шыққан адамдардың барлығына кәсіпорын нақты зейнет жасына жеткенше белгілі көлемде арнайы төлемдер жүргізіп отырады. Бұл төлем олар ауыр жұмыс орындарына тұрса тоқтатылуы мүмкін. Компанияның ұжымдық шартында арнайы төлеммен зейнетке шыққандарға біржолғы әлеуметтік төлем жүргізу туралы тармақ қарастырылмаған. Бұл – кәсіподақтың қатесі. Оны әу баста ескеріп, заңға өзгерістер енгізіліп жатқанда өз мүшелерінің құқығын қорғаса болар еді. Салдарынан осындай мәселе туындап отыр. Біздің департамент серіктестіктегі барлық төрт кәсіподақпен байланысып, оларға жұмыс берушіге ұсыныспен шығып, сөйлесу керектігін түсіндірдік. Әзірше нәтиже байқалмайды. Атқарушы орган болғандықтан, қалыптасып отырған жағдайға біздің мекеме араласа алмайды. Тоқетері, бұл түйткілді салалық кәсіподақтар ғана тарқата алады», – дейді департамент басшысы.
Қазіргі уақытта наразы топ тиісті құжаттарын әзірлеп, еңбек инспекциясына қайта жүгінуге дайындалып жатыр. Дегенмен бізді кәсіпорынның үркердей топты осыншама сарсаңға салып, тіпті хаттарына жауап беруге немқұрайды қарап отырғаны таңғалдырады. Мемлекеттің өзі денсаулыққа зияны бар өндіріске еңбегі сіңгендерді зейнет жасындағыларға теңестіруге шешім қабылдағанда, алып кеніш өз зейнеткерлеріне лайықты құрмет көрсете алмай отыр.
Негізі «Богатырь Көмірдегі» жұмыс орындарының дені адам өміріне қауіпті әрі ауыр екенін ескерген абзал. Биылғы шілде айында көмір кенішінде «БелАЗ» жүк көлігі биіктен құлап, жүргізушісі қаза тапты. Былтыр да осындай жазатайым оқиға болып, «К-701» тракторы аударылғанда рульде отырған адам көз жұмған. Статистикалық деректерге сүйенсек, 2022 жылы кеніш аумағында жазатайым бес оқиға тіркелсе, былтыр жұмыс берушінің кінәсінен үш адам зардап шегіп, екеуі қайтыс болған.
Павлодар облысы,
Екібастұз қаласы
